Τώρα που χορτάσαμε (όσοι και όσες χορτάσαμε) στέμματα, τελετές, βασιλικό πένθος και αβρότητες που πλημμύρισαν τις οθόνες, τις εφημερίδες και το Διαδίκτυο με αφορμή τον θάνατο του πρίγκιπα Φίλιππου (του «πρόσφυγα» με τις «ελληνικές ρίζες», τρομάρα τους και τρομάρα μας), ας ρίξουμε μια ματιά πίσω από την κουρτίνα των απόρρητων ρυθμίσεων που καλύπτουν τα οικονομικά του οίκου των Γουίνδσορ και της βασίλισσας Ελισάβετ του Ηνωμένου (προς το παρόν) Βασιλείου, την οποία συλλυππούμεθα ειλικρινά για την απώλεια του επί 73 χρόνια συζύγου της…
Η βασιλική περιουσία
Η συνολική περιουσία του βασιλικού οίκου ξεπερνά τα 70 δισεκατομμύρια ευρώ και η προσωπική περιουσία της Ελισάβετ τα 400 εκατομμύρια ευρώ σύμφωνα με εκτιμήσεις που δημοσιεύθηκαν πέρυσι στο βρετανικό Τύπο. Οι αναλυτές συνεκτιμούν σειρά από περιουσιακά στοιχεία, από τα ακίνητα μέχρι τα κοσμήματα του στέμματος, και από τις επενδύσεις σε ομόλογα μέχρι τα άλογα της βασίλισσας. Τα δημοσιεύματα συνοδεύονται συχνά από αναπαραγωγή φημών για το πόσο «σφιχτοχέρα» είναι η Ελισάβετ, ότι ζεσταίνεται με μια φτηνή θερμάστρα των 30 λιρών, ότι χρησιμοποιεί επί δεκαετίες την ίδια μάρκα βερνίκι νυχιών των 7,99 λιρών κ.λπ.
Όμως το πραγματικό πρόβλημα δεν είναι αν και κατά πόσο είναι ολιγαρκής ένας από τους πλουσιότερους ανθρώπους στον κόσμο. Το ζήτημα είναι ο βαθιά ταξικός χαρακτήρας της αγγλικής κοινωνίας, η οργάνωση του κράτους πάνω σε ταξικές διακρίσεις, στα κατάλοιπα της φεουδαρχίας και της αριστοκρατίας, όπως μετεξελίχθηκαν παράλληλα με την κοινοβουλευτική δημοκρατία.
Η συμφωνία του 1760
Στον πυρήνα των σχέσεων μεταξύ του στέμματος και του Κοινοβουλίου βρίσκεται η συμφωνία του 1760 με την οποία ο βασιλιάς Γεώργιος ο Γ' διατήρησε μεν την κυριότητα όλων των περιουσιακών στοιχειών του στέμματος, αλλά παραχώρησε τα μελλοντικά έσοδά τους με αντάλλαγμα την κάλυψη όλων των αναγκών του (μισθοί και επιδόματα της βασιλικής οικογένειας και του προσωπικού, έξοδα κινήσεως και δραστηριοτήτων, συντήρηση ακινήτων κ.λπ.).
Ήταν ένα καθεστώς προκλητικής αδιαφάνειας που διατηρήθηκε επί δυόμιση αιώνες. Άλλαξε με νόμο μόλις το 2012 και αντικαταστάθηκε από μια ετήσια χορηγία από το υπουργείο Οικονομικών που θα αντιστοιχούσε στο 15% των εσόδων από τη βασιλική περιουσία. Θεωρητικά όλα τα οικονομικά στοιχεία υπόκεινται πλέον σε έλεγχο.
Την πρώτη χρονιά εφαρμογής της νέας ρύθμισης η ετήσια χορηγία ήταν 31 εκατομμύρια λίρες. Όμως, μόλις τέσσερα χρόνια αργότερα το ποσοστό αυξήθηκε σε 25% και η ετήσια χορηγία με διάφορες «αναγκαίες προσαυξήσεις» έφτασε τα 76 εκατομμύρια λίρες προκειμένου να καλυφθούν και τα έξοδα «ανακαίνισης και επισκευών» στο παλάτι του Μπάκιγχαμ. Τα έργα θα συνεχιστούν μέχρι το 2027.
Οι εξαιρέσεις...
Η συμφωνία του 1760 είχε δύο σημαντικές εξαιρέσεις. Το στέμμα διατήρησε τον απόλυτο έλεγχο του Δουκάτου του Λάνκαστερ, που βρίσκεται στη βορειοδυτική Αγγλία, για να καλύπτει τα τρέχοντα... μικροέξοδα του εκάστοτε μονάρχη (σήμερα της Ελισάβετ), καθώς και του Δουκάτου της Κορνουάλης, στα νοτιοδυτικά, για τον εκάστοτε διάδοχο (σήμερα τον Κάρολο).
Η αξία του χαρτοφυλακίου του Δουκάτου του Λάνκαστερ (στο οποίο περιλαμβάνονται ακίνητα στο Λονδίνο και σε άλλες περιοχές της χώρας) υπολογίζεται γύρω στα 500 εκατομμύρια λίρες, που αποδίδουν ετήσιο εισόδημα 16 εκατομμυρίων. Εξαιρείται της φορολογίας, όμως η... ανοιχτοχέρα Ελισάβετ πληρώνει «εθελοντικά» φόρο για το δουκάτο της.
Στο Δουκάτο της Κορνουάλης ανήκει το 2% της κομητείας, πολλά ακίνητα σε άλλες περιοχές της χώρας, καθώς και ένα νησιωτικό σύμπλεγμα στην Κελτική Θάλασσα. Η αξία του χαρτοφυλακίου του υπολογίζεται σε 750 εκατομμύρια λίρες, που αποδίδουν κάθε χρόνο γύρω στα 19 εκατομμύρια. Από αυτό το «πορτοφόλι» του Καρόλου έπαιρνε και ο «άτακτος» γιος του Χάρι μέχρι που τα «έσπασε» μαζί του (και με όλο το σόι) λόγω του γάμου του με την ηθοποιό Μέγκαν Μαρκλ, ξενιτεύτηκε στην Αμερική και τώρα ξεκίνησε τις δικές του επιχειρηματικές δραστηριότητες.
Paradise Papers
Το 2017 αποκαλύφθηκε μέσω των Paradise Papers ότι το Δουκάτο του Λάνκαστερ είχε επενδύσει σε εταιρείες που έκαναν μπίζνες μέσω των φορολογικών παραδείσων στα νησιά Κέιμαν και στις Βερμούδες, που αποτελούν υπερπόντια εδάφη του Ηνωμένου Βασιλείου. Το δουκάτο της Ελισάβετ είχε επενδύσει, μεταξύ άλλων, στη First Quench Retailing (τη μεγαλύτερη αλυσίδα καταστημάτων λιανικής της χώρας, που κατέρρευσε το 2009) και την BrightHouse [τη μεγαλύτερη εταιρεία ενοικίασης με την προοπτική αγοράς (leasing) οικιακών συσκευών και επίπλων στη χώρα, που έφτασε στα πρόθυρα της κατάρρευσης το 2017].
Ο τότε ηγέτης των Εργατικών Τζέρεμι Κόρμπιν είχε επισημάνει ότι η Ελισάβετ θα έπρεπε να ζητήσει συγγνώμη αλλά και να αποδοκιμάσει δημόσια τις πρακτικές τής φοροαποφυγής μέσω των παραδείσων που βρίσκονται κάτω από το στέμμα της. Το δουκάτο (όχι το παλάτι, ούτε η Ελισάβετ) απάντησε ότι όλες οι επενδύσεις ήταν νόμιμες.
Οι υποψίες πως υπάρχουν και άλλοι τέτοιοι σκελετοί στις ντουλάπες του Μπάκιγχαμ ενισχύθηκαν στις αρχές του 2021 με ένα αποκαλυπτικό δημοσίευμα του Guardian. Περισσότερα από 1.000 σχέδια νόμου υποβλήθηκαν στην Ελισάβετ από την αρχή της βασιλείας της καθώς και στον διάδοχο Κάρολο πριν ψηφιστούν από τη Βουλή. Τυπικά όλα τα νομοσχέδια εγκρίνονται από τη βασίλισσα. Όμως η βρετανική εφημερίδα έκανε λόγο για μια μυστική διαδικασία που έχει ως στόχο να ενημερωθεί η Ελισάβετ για οτιδήποτε θα μπορούσε να σχετίζεται άμεσα ή έμμεσα με την ίδια, την περιουσία και τα ευρύτερα συμφέροντά της. Από το αρχειακό υλικό που συγκέντρωσε η εφημερίδα προκύπτει ότι με παρεμβάσεις της Ελισάβετ και των συμβούλων της έγιναν αλλαγές σε νομοσχέδιο για τη διαφάνεια προκειμένου να μην αποκαλυφθούν στοιχεία του ιδιωτικού πλούτου της, ενώ κατοχυρώθηκαν ειδικές εξαιρέσεις σε νομοσχέδια για την οδική ασφάλεια και τη διαχείριση γης που θα επηρέαζαν τα ακίνητά της.
ΥΓ.: Στη νεκρολογία του Φιλίππου στα βρετανικά ΜΜΕ έγιναν εκτενείς αναφορές στη «φυγάδευση» της οικογένειάς του από την Ελλάδα, με βρετανικό πολεμικό πλοίο, εν μέσω «πολιτικής αναταραχής». Μέσα στο πένθος τους, πού να ασχολούνται τώρα οι Βρετανοί με τη Μικρασιατική Καταστροφή, τον ρόλο του Παλατιού και του πρίγκιπα Ανδρέα (πατέρα του Φιλίππου) που πήρε τον «δρόμο της προσφυγιάς» αφού γλύτωσε το εκτελεστικό απόσπασμα με παρέμβαση του Λονδίνου…
