Το βράδυ των εκλογών τα πρώτα exit polls του CNN έδειξαν από νωρίς ότι θα ήταν, όπως και έγινε, μια δύσκολη και αμφίρροπη νύχτα. Οι απαντήσεις έδειχναν ως πρώτη προτεραιότητα για τους Αμερικανούς την οικονομία, τομέα δυνατό για τον Τραμπ, με 34%, όταν το 41% των ερωτώμενων ήταν θετικό ως προς τις οικονομικές επιτυχίες της διοίκησης Τραμπ, σε αντίθεση με το μόλις 20% που ήταν δυσαρεστημένο.
Επίσης η εγκληματικότητα, στην οποία επίσης ποντάριζε ο Τραμπ, ήταν αρκετά ψηλά με 11% στις ανησυχίες των ψηφοφόρων. Με έκπληξη επίσης είδαμε ότι το 48% να πιστεύει ότι η αντιμετώπιση της πανδημίας στις ΗΠΑ ήταν επιτυχής! Επίσης, για τον επόμενο Πρόεδρο, το 32% ήθελε ως πρώτο χαρακτηριστικό έναν ισχυρό ηγέτη, που συνδέεται περισσότερο με τον Τραμπ.
Πανδημία, Black Lives Matter, γυναίκες
Ήταν εμφανές ότι ο Τραμπ θα πήγαινε καλύτερα από ό,τι οι περισσότεροι νόμιζαν. Ο Τραμπ πήρε πάνω από 6 εκατ. ψήφους από τις προηγούμενες εκλογές. Θεωρείται πια βέβαιο ότι χωρίς την πανδημία το κίνημα Black Lives Matter και την ψήφο των γυναικών ο Τραμπ θα κέρδιζε τις εκλογές.
Υπάρχουν ήδη δριμείες κριτικές από τους συστημικούς Ρεπουμπλικανούς κατά του ίδιου του Τραμπ, που λένε ότι, αν ήταν λίγο πιο σοβαρός στον τρόπο συμπεριφοράς και λόγου, θα είχε κερδίσει! Είναι εμφανές ότι οι πολιτικές του Τραμπ και των υπερσυντηρητικών Ρεπουμπλικανών έχουν λαϊκό έρεισμα. Είναι χαρακτηριστικές οι επιτυχίες που κατέγραψαν στην Γερουσία, όπου η πλειοψηφία που πέτυχαν και ο έλεγχος από τους Ρεπουμπλικανούς θα δυσκολέψει τον Μπάιντεν, κάτι που συνέβη και με τον Ομπάμα.
Μόλις σε δύο χρόνια θα γίνουν πάλι εκλογές στη Γερουσία στο 1/3 των εδρών, που ίσως, αν και καθόλου σίγουρο, να βελτιώσει τις ισορροπίες. Επίσης οι Ρεπουμπλικανοί μείωσαν την διαφορά στο Κογκρέσο ασκώντας πια έτσι ασφυκτική πίεση στη Δημοκρατική διοίκηση. Είναι αδιαμφισβήτητα μια πύρρειος νίκη με εξαιρετική σημασία, μόνο όμως αν έχει συνέχεια και αποτελέσματα.
Ο Τραμπ φεύγει, ο τραμπισμός όχι
Τόσο η αντισυστημική και λαϊκίστικη ρητορική όσο και οι τελευταίες συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας καταδεικνύουν ότι οι ακραίες απόψεις του τραμπισμού έχουν ποτίσει και διχάσει την αμερικάνικη κοινωνία, ενώ εξτρεμιστικές ενέργειες δεν μπορούν να αποκλειστούν.
Η ρητορική μίσους που εισήγαγε ο Τραμπ κατά του ίδιου του Μπάιντεν και πολύ περισσότερο κατά της αντιπροέδρου Χάρις, που θεωρείται ήδη ηγετική μορφή, προερχόμενη από οικογένεια και κύκλους μεταναστών, έγχρωμων και προοδευτικών στις ΗΠΑ, αναπαράγεται επικίνδυνα από ακραίους κύκλους. Μην ξεχνάμε ότι 49 εκατ. Αμερικανών θεωρούν ότι οι εκλογές ήταν νόθες και έγινε κλοπή της νίκης από τα μεγάλα συμφέροντα.
Πολιτικά η νίκη Μπάιντεν θεωρείται νίκη του Κέντρου και όχι απαραίτητα των προοδευτικών. Ήδη έχουν ξεκινήσει οι διαπραγματεύσεις και μια εσωκομματική σύγκρουση για τη συμμετοχή των προοδευτικών, με τη λογική ότι αυτή τη φορά στήριξαν τον Μπάιντεν για να φύγει ο Τραμπ και απαιτούν παρουσία στη νέα διοίκηση. Ο προοδευτικός χώρος θα πρέπει να μετατρέψει τη νέα δυναμική μέσα από τα κινήματα που αναπτύχθηκαν κατά του τραμπισμού σε στρατηγική πολιτική ουσιαστικής επιρροής.
Αυτό που έχει πολύ ενδιαφέρον είναι ότι ουσιαστικά ήδη έχει ξεκινήσει η διαμάχη για την διάδοχη κατάσταση στους Ρεπουμπλικανούς, αλλά και, όσο κι αν ακούγεται παράδοξο, στους Δημοκρατικούς, όπου ο Μπάιντεν δεν θεωρείται λύση μακροπρόθεσμη πέραν της τετραετίας.
Ένθερμος υποστηρικτής του ΝΑΤΟ
Για την Ευρώπη υπάρχει το ξεκάθαρο μήνυμα ότι θα έχει να συνδιαλλαγεί με έναν Πρόεδρο που βλέπει την Ε.Ε. ως σύμμαχο και όχι ως εχθρικό ανταγωνιστή, όπως την προσέγγιζε ο Τραμπ, ο οποίος ευχόταν, όπως και ο Πούτιν, τη σταδιακή αποδυνάμωση και την τελική διάλυση της Ε.Ε. Μην ξεχνάμε ότι και οι δύο τελευταίοι συνεργάζονται και χρηματοδοτούν ακροδεξιά κόμματα στην Ευρώπη. Η Ακροδεξιά έχασε έτσι σίγουρα έναν σημαντικό σύμμαχο και μια παγκόσμια αναφορά!
Ο Μπάιντεν θα στηρίξει έντονα ως Ιρλανδός το Good Friday Agreement για τη Βόρεια Ιρλανδία, ήταν κατά του Brexit και μια συμφωνία ελεύθερου εμπορίου με την Ε.Ε. είναι πια προτεραιότητα και όχι αυτή με το Ην. Βασίλειο. Μην ξεχνάμε ότι ο Μπάιντεν είναι ο τελευταίος μιας γενιάς που έζησε τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και παραμένει ένθερμος υποστηρικτής της ευρωατλαντικής συμμαχίας. Βέβαια, τα θέματα εμπορίου και δασμών θα παραμείνουν ένα αγκάθι στις ευρωατλαντικές σχέσεις, αλλά με προοπτική επίλυσης κάποιων στρατηγικών διαφορών.
Η Ε.Ε. όμως πρέπει άμεσα να διδαχθεί από την εμπειρία Τραμπ, η οποία ουσιαστικά καταδεικνύει την κατεύθυνση των μελλοντικών πολιτικών των ΗΠΑ προς την Ε.Ε. Για τον λόγο αυτόν η ενδυνάμωση της Ε.Ε. είναι μονόδρομος, ακόμα και στους τομείς εξωτερικής πολιτικής και άμυνας, που πρέπει όμως να ολοκληρωθεί μέσα από την ουσιαστική ενίσχυση της διαφάνειας, της βιώσιμης ανάπτυξης και της συμμετοχικής δημοκρατίας.
Πιο ισορροπημένες προσεγγίσεις στην εξωτερική πολιτική
Στα θέματα εξωτερικής πολιτικής ο Μπάιντεν είχε ουσιαστικές διαφορές αναφορικά με την Λιβύη, το Αφγανιστάν, τη συμφωνία με το Ιράν, τις διαπραγματεύσεις για τους εξοπλισμούς, ιδιαίτερα σχετικά με το Παλαιστινιακό και το Ισραήλ, όπου θα προσπαθήσει σταδιακά να επιστρέψει σε πιο ισορροπημένες προσεγγίσεις. Μόνο στην περίπτωση της Κίνας οι διαφορές θα είναι μικρότερες και η αντιπαλότητα θα συνεχιστεί, αλλά με πιο ήπια ρητορική.
Ουσιαστική διαφορά και εδώ η πολύ πιο θετική θεώρηση από τον Μπάιντεν των διεθνών οργανισμών, του ΟΗΕ, του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και της πολυμερούς συνεργασίας γενικότερα. Η επανένταξη της ΗΠΑ στη Συμφωνία του Παρισιού για την αλλαγή του κλίματος είναι εξαιρετικά σημαντική και ουσιαστικά συμπορεύεται και με τη λαϊκή επιταγή στις ΗΠΑ, δεδομένου ότι οι Αμερικανοί πιστεύουν στην κλιματική αλλαγή κατά 66%, παρά την πολιτική Τραμπ.
Περιορισμένες προσδοκίες στα ελληνοτουρκικά
Τέλος για την Ελλάδα η εκλογή Μπάιντεν αποτελεί ένα καλό νέο λόγω της καλής σχέσης Τραμπ - Ερντογάν, αλλά και εκεί θα πρέπει οι προσδοκίες για κάτι πολύ διαφορετικό να είναι περιορισμένες. Ο Μπάιντεν δεν φημίζεται για τις μεγάλες του πρωτοβουλίες στην εξωτερική πολιτική.
Θα υπάρξει πιθανώς μια πιο έντονη παρουσία στην ανατολική Μεσόγειο μετά την εκκωφαντική απουσία των ΗΠΑ το τελευταίο διάστημα, αλλά και εκεί θα εξαρτηθούν πολλά από τις γενικότερες εξελίξεις στη Μέση Ανατολή.
Λόγω των πολύ αρνητικών πρόσφατων εκλογικών αποτελεσμάτων στα Κατεχόμενα και των συνεχιζόμενων προκλήσεων του Ερντογάν και της πολιτικής των δύο κρατών στην Κύπρο που θα προσπαθήσει να επιβάλει η Τουρκία, ο Μπάιντεν μπορεί να αποτελέσει ανασταλτικό παράγοντα προς αυτό το καταστροφικό σενάριο, αλλά είναι εξαιρετικά αμφίβολο αν θα μπορέσει να βοηθήσει ουσιαστικά για μια πιθανή λύση στην Κύπρο, που θα βοηθούσε ουσιαστικά και τις ελληνοτουρκικές σχέσεις και την γενικότερη σταθερότητα στην ανατολική Μεσόγειο.
Η Ελλάδα έχει μάθει ευτυχώς να μην ενθουσιάζεται από τα εκλογικά αποτελέσματα στις ΗΠΑ. Τώρα θα πρέπει να διαμορφώσει άμεσα μια νέα εθνική αποτρεπτική στρατηγική και εξωτερική πολιτική συμμαχιών σε ένα ευρύτερο πλαίσιο μιας ενδυναμωμένης κοινής εξωτερικής πολιτικής της Ε.Ε.
* Ο Λάμπης Κοντονής είναι πολιτικός σύμβουλος στη Διακοινοβουλευτική Επιτροπή Ε.Ε. - ΗΠΑ, εκ μέρους της Ευρωομάδας της Αριστεράς και του ΣΥΡΙΖΑ - Προοδευτική Συμμαχία στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο
