Η 42η Σκακιστική Ολυμπιάδα διοργανώθηκε από 1 έως 14 Σεπτεμβρίου 2016 στο Μπακού του Αζερμπαϊτζάν και συγκέντρωσε 180 ομάδες από 175 χώρες (894 αθλητές) στο ανοιχτό τουρνουά και 142 ομάδες από 138 χώρες (693 αθλήτριες) στο γυναικών, αριθμοί ρεκόρ και για τις δύο κατηγορίες. Όπως αναφέρει ο πρόεδρος του Σκακιστικού Ομίλου Ηλιούπολης Λουκάς Ζαχείλας, που επιμελείται του δεύτερου μέρους των αφιερωμάτων στις Ολυμπιάδες, οι διοργανωτές είχαν υποσχεθεί ότι θα διοργάνωναν την καλύτερη σκακιστική Ολυμπιάδα όλων των εποχών. Κι αν ο όρος «καλύτερη» είναι δύσκολο να ορισθεί, σίγουρα οι Αζέροι έφτασαν πολύ κοντά σε αυτό που υποσχέθηκαν. Ήταν η πρώτη φορά που η Σκακιστική Ολυμπιάδα φιλοξενήθηκε στο Αζερμπαϊτζάν, τη γη της φωτιάς όπως είναι επίσης γνωστή, τη γενέτειρα του πρώην παγκόσμιου πρωταθλητή Γκάρι Κασπάροφ και μια χώρα με μεγάλη παράδοση στο σκάκι.
Τον Αύγουστο του 2016, η Επιχειρησιακή Επιτροπή της Ολυμπιάδας ετοίμασε δύο διώροφα λεωφορεία του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού για να λειτουργήσουν στην πόλη κατά την προετοιμασία και κατά τη διάρκεια της Ολυμπιάδας. Ξεκίνησαν με μια τελετή κατά την οποία μέλη της εθνικής ομάδας του Αζερμπαϊτζάν έπαιζαν σκάκι μέσα σε αυτά. Τα λεωφορεία λειτουργούσαν δωρεάν και μετέφεραν τους επιβάτες στα κύρια αξιοθέατα του Μπακού. Οι επιβάτες είχαν την ευκαιρία να παίζουν σκάκι μέσα στα λεωφορεία και να λάβουν πληροφορίες για την Ολυμπιάδα. Η διοργάνωση ξεκίνησε με μια εντυπωσιακή παράσταση με επίκεντρο τη σύνδεση ανθρώπου – σκακιού.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες (Φαμπιάνο Καρουάνα, Χικάρου Νακαμούρα, Γουέσλεϊ Σο, Σάμουελ Σάνκλαντ και Ρέι Ρόμπσον) έφτασαν στην κορυφή σημειώνοντας εννέα νίκες και δύο ισοπαλίες (20 βαθμοί) και έτσι τερμάτισαν ως μία από τις δύο μόνο ομάδες που παρέμειναν αήττητες στην ανοιχτή διοργάνωση. Η άλλη ομάδα δεν ήταν άλλη από την Εθνική Ελλάδας! Η Ουκρανία έφτασε επίσης στους 20 βαθμούς (δέκα νίκες και μία ήττα), αλλά έχασε το χρυσό μετάλλιο στο συντελεστή ισοβαθμίας. Η Ρωσία, για μια ακόμα φορά απογοήτευσε και τερμάτισε στην τρίτη θέση με 18 βαθμούς. Η Κίνα κατέλαβε την 13η θέση, ενώ η Νορβηγία, με επικεφαλής τον Κάρλσεν, τερμάτισε το τουρνουά στην πέμπτη θέση, που είναι το καλύτερο αποτέλεσμά της ποτέ στις Σκακιστικές Ολυμπιάδες.
Ο 64χρονος γκραν μετρ Ευγένιο Τόρε ήταν στη σύνθεση των Φιλιππίνων για εικοστή τρίτη φορά, έχοντας παίξει σε κάθε Σκακιστική Ολυμπιάδα από το 1970, με εξαίρεση εκείνη της Δρέσδης το 2008 και έκανε την πιο εντυπωσιακή εμφάνιση: πήρε το χάλκινο μετάλλιο στην 3η σκακιέρα με 10 βαθμούς σε 11 παρτίδες και απόδοση 2836!
Το 2016 ο Ιταλο-Αμερικανός Καρουάνα αγωνίζεται στην πρώτη σκακιέρα της Εθνικής ΗΠΑ (το 2014 εκπροσώπησε την Ιταλία) και ο Σοβιετικός Μπαρέεβ στην πρώτη σκακιέρα της Εθνικής Καναδά (τελευταία εμφάνιση με την Εθνική Ρωσίας το 1998). Η παρτίδας τους παρουσιάζει μεγαλύτερο ενδιαφέρον από τις εκτός σκακιέρας επιλογές τους:
Καρουάνα (ΗΠΑ, 2808) - Μπαρέεβ (Καναδάς, 2675)
1.ε4 γ6 2.δ4 δ5 3.ε5 Αζ5 4.Ιζ3 ε6 5.Αε2 Ιδ7 6.0–0 Αη6 7.α4 Ιε7 8.α5 α6 9.β4 Ιζ5 10.γ3 ζ6 11.Αζ4 ζxε5 12.δxε5 Αε7 13.η4 Ιθ4 14.Ιδ4 Αζ7 15.Αη3 θ5 16.ηxθ5 Βγ7 17.Αη4 Πθ6 18.ζ4 γ5 19.βxγ5 Βxγ5 20.Ρθ1 0–0–0 21.Ιδ2 Πδθ8 22.Βε1 Αxθ5
23.Αxε6 Αε8 24.ζ5 Αδ8 25.Πζ4 η5 26.Πζ2 Αγ7 27.Βε3 Ρβ8 28.ζ6 Ιζ8 29.Αη4 Ιθη6 30.Ι2β3 Βα7 31.ζ7 1–0.
«Οι Έλληνες κατατρόπωσαν τους Πέρσας»
Όπως αναφέρθηκε, σε αυτή την Ολυμπιάδα είχαμε ένα μοναδικό ρεκόρ και μια πραγματικά ιστορική πορεία για την Εθνική ομάδα των ανδρών, που με το αήττητο βρέθηκε στην 18η θέση της τελικής κατάταξης ανάμεσα σε 180 ομάδες. Ανάμεσα στις πολύ καλές στιγμές ήταν οι ισοπαλίες με τη Γαλλία, το Αζερμπαϊτζάν, την Ισπανία και την Ουγγαρία, καθώς και η νίκη με 2,5-1,5 επί του Ιράν. Αυτή η νίκη μας θύμισε εκείνην του 1956, με 3-1 στην Ολυμπιάδα της Μόσχας, όταν ο τότε πρόεδρος της ΕΣΟ Αρ. Μπαλάσκας πήγε στην ελληνική εκπομπή του ραδιοφωνικού σταθμού της Μόσχας και αναφώνησε: «Επανελήφθη η ιστορία 3.000 ετών. Οι Έλληνες κατατρόπωσαν τους Πέρσας!» (βιβλίο «Σκακιστικές Ολυμπιάδες στα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου και μετά», εκδόσεις σοφία, σελ. 63).
Η ομάδα μας είχε στην σύνθεσή της τους Γιάννη Παπαϊωάννου (6/10), Δημήτρη Μαστροβασίλη (3,5/8), Χρήστο Μπανίκα (5/9), Θανάση Μαστροβασίλη (4/8) και Στέλιο Χαλκιά (7/9!).
Μεγάλη επιτυχία του Έλληνα γκραν μετρ στην παρτίδα του με τον πολύ ισχυρό Αζέρο Νάιντιτς, ύστερα από περιπλοκές στην Άμυνα Μπενόνι:
Θ. Μαστροβασίλης (2555) - Νάιντιτς (Αζερμπαϊτζάν, 2696)
1.δ4 Ιζ6 2.γ4 η6 3.Ιγ3 Αη7 4.ε4 δ6 5.Αδ3 0–0 6.Ιηε2 γ5 7.δ5 ε6 8.Αη5 θ6 9.Αθ4 εxδ5 10.εxδ5 Ιβδ7 11.ζ4 η5 12.ζxη5 Ιη4 13.Βδ2 Ιδε5 14.Ιε4 θxη5 15.Αxη5 ζ6 16.Αζ4 ζ5 17.Ι4η3 β5 18.0–0 Ιxδ3 19.Βxδ3 βxγ4 20.Βζ3 Πβ8 21.Ιθ5 Αθ8 22.θ3 Πxβ2 23.Παε1 Βθ4 24.Αxδ6 Ιε5 25.Βε3 Πε8 26.Βθ6 Πβ7 27.Αxε5 Πxε5 28.Βη6+ Ρζ8 29.Ιεη3 Πζ7 30.Βθ6+ Αη7
31.Βγ6 Αβ7 32.Βδ6+ Ρη8 33.Ιxη7 Πxε1 34.Πxε1 Ρxη7 35.Πε8 Βδ4+ 36.Ρθ2 Βxδ5 37.Ιθ5+ Ρθ7 38.Βη3 γ3 39.Ιζ4 με αναπόφευκτο ματ 1–0.
Πρώτες οι Κινέζες
Η ομάδα της Κίνας (Χόου Γιφάν, Τζου Βεντζούν, Ζάο Ξουέ, Ταν Ζονγκί, Γκο Τσι) αυτή τη φορά με σιγουριά και άνεση έφτασε στην κορυφή αφού συγκέντρωσε 20 βαθμούς με εννέα νίκες και δύο ισοπαλίες, τερματίζοντας τρεις βαθμούς μπροστά από την Πολωνία (ασημένιο μετάλλιο) και την Ουκρανία (χάλκινο) που σημείωσαν από 17 βαθμούς η καθεμία. Οι Ρωσίδες αυτή τη φορά και μετά από τρεις πρωτιές στις προηγούμενες Ολυμπιάδες τερμάτισαν χωρίς μετάλλιο στην τέταρτη θέση αφού έχασαν τον καθοριστικό αγώνα από την Κίνα στον τελευταίο γύρο.
Η Εθνική Γυναικών Ελλάδας κατέλαβε την 49η θέση με 5 νίκες, 2 ισοπαλίες, 4 ήττες. Η ομάδα μας πήγαινε καλά και κάποια στιγμή βρέθηκε στη 12η θέση αλλά στη συνέχεια υποχώρησε. Η σύνθεση: Σταυρούλα Τσολακίδου (5,5/10), Κατερίνα Παυλίδου (5/10), Αναστασία Αβραμίδου (7/10), Χαριτωμένη Μαρκαντωνάκη (4/8) και Μαρία Κουβάτσου (2,5/6).
Το λογισμικό και η σύγκρουση δύο ανθρώπινων εγκεφάλων
Δημήτρης Σκυριανόγλου: δεν με φοβίζει η πρόοδος της τεχνητής νοημοσύνης στο σκάκι
Παρά την διαρκή βελτίωση του σκακιστικού λογισμικού αυτό που πραγματικά συγκινεί είναι η σύγκρουση δύο χαρακτήρων, δύο ανθρώπων και το δράμα γύρω από μια τέτοια σύγκρουση.
Ο Δημήτρης Σκυριανόγλου, σκακιστής και παράγων του Σκακιστικού Ομίλου Αιγάλεω, διευθυντής Αγώνων του Διεθνούς Τουρνουά «Ίκαρος», αρχισυντάκτης του περιοδικού «Σκάκι για Όλους» (2004-2009), ισχυρός λύτης σκακιστικών προβλημάτων και διδάκτορας Πληροφορικής του Πανεπιστημίου Αθηνών μιλάει στην ΑΥΓΗ για τα σκακιστικά κομπιούτερ, την τεχνητή νοημοσύνη, τα νευρωνικά δίκτυα και τη συγκίνηση από τη σύγκρουση δύο ανθρώπινων εγκεφάλων.
Έφηβος τη δεκαετία του ’80 παρακολουθεί τα καθημερινά ολιγόλεπτα αφιερώματα της ΕΡΤ στις Ολυμπιάδες του 1984 και του 1988 που φιλοξένησε η Θεσσαλονίκη. Θεωρεί τις δύο Ολυμπιάδες ορόσημα για το Ελληνικό Σκάκι. Αποτέλεσαν τον σπόρο για την κατοπινή ανάπτυξή του».
Πως βλέπεις το σκάκι σήμερα; Πόσο έχει αλλάξει σε σχέση με τότε και πόσο έχει επηρεάσει η χρήστη των Η/Υ;
Η συστηματική χρήση των Η/Υ από τη δεκαετία του ’90 και μετά έχει αλλάξει πολύ τον τρόπο που οι σκακιστές μελετούν το σκάκι και προετοιμάζονται. Τη δεκαετία του ’80 ψάχναμε για κάποιο καλό βιβλίο (θυμάμαι με νοσταλγία τις επισκέψεις στην Κάισσα (στην Καλλιδρομίου) να δούμε τις νέες εκδόσεις). Τις τελευταίες δεκαετίες οι σκακιστές, ειδικά οι νεότεροι, βασίζονται σχεδόν αποκλειστικά στους Η/Υ και το διαδίκτυο για την προετοιμασία τους. Με την πρόοδο της Πληροφορικής η αλλαγή αυτή ήταν νομοτελειακή. Μπορεί η ήττα του Κασπάροβ από τον Deep Blue το 1997 να θεωρήθηκε ως βαρύ πλήγμα στην ανθρώπινη νοημοσύνη όμως ήταν απλά η φυσική εξέλιξη των πραγμάτων. Προσωπικά το βλέπω και από την ανάποδη πλευρά: ο Deep Blue ήταν και αυτός ένα δημιούργημα της ανθρώπινης νοημοσύνης άρα ίσως τελικά δεν είμαστε οι χαμένοι της ιστορίας. Πλέον βέβαια η σύγκριση, ακόμη και των απόλυτα κορυφαίων σκακιστών, με τα σύγχρονα σκακιστικά προγράμματα δεν έχει κανένα νόημα. Είναι σαν να συγκρίνουμε έναν αρσιβαρίστα με ένα γερανό…
Ως πληροφορικός τι άποψη έχεις για τα νέα λογισμικά όπως ο AlphaZero ή η Leela που φαίνεται ότι ανεβάζουν το σκακιστικό λογισμικό σε ακόμη υψηλότερα επίπεδα;
Τα λογισμικά αυτά βασίζονται στα νευρωνικά δίκτυα και την τεχνητή νοημοσύνη. Το νέο στοιχείο που φέρνουν είναι ότι, σε αντίθεση με τα παραδοσιακά λογισμικά (όπως π.χ. το Stockfish), δεν βασίζονται στη λογική της εκτίμησης των στοιχείων μιας θέσης (λογική που βασίζεται στον τρόπο που και οι άνθρωποι εκτιμούν μια θέση) αλλά «μαθαίνουν» το παιχνίδι παίζοντας με τον εαυτό τους και καταγράφοντας σε κάθε θέση ποια ή ποιες κινήσεις οδήγησαν σε μεγαλύτερη επιτυχία. Έτσι, όταν προκύψει ξανά μια αντίστοιχη θέση θα επιλέξουν μια ανάλογη κίνηση. Με απλά λόγια το λογισμικό αυτό-εκπαιδεύεται ενώ αυτός ο τρόπος λειτουργίας (που δεν μοιάζει με τον ανθρώπινο τρόπο σκέψης) φαίνεται ιδιαίτερα αποτελεσματικός αφού τα αποτελέσματα δείχνουν ότι τα λογισμικά αυτά υπερτερούν των πιο συμβατικών προκατόχων τους.
Σε φοβίζει η μεγάλη πρόοδος της τεχνητής νοημοσύνης στο σκάκι αλλά και γενικότερα;
Όχι, δεν με φοβίζει. Όπως κάθε τι καινούριο φέρνει νέες προκλήσεις έτσι και η τεχνητή νοημοσύνη θέτει μεν νέους προβληματισμούς αλλά ανοίγει και πάρα πολλές δυνατότητες. Συγκεκριμένα στο σκάκι έχει αλλάξει πάρα πολύ τον τρόπο προετοιμασίας των κορυφαίων σκακιστών καθώς είναι σαφώς δυσκολότερο να πιάσει κανείς απροετοίμαστο τον αντίπαλό του αλλά αυξάνει και την κατανόηση μας για το παιχνίδι δείχνοντας νέους δρόμους που ως τώρα δεν γνωρίζαμε (π.χ. σχέδια και τρόπους παιχνιδιού που η «συμβατική» σκέψη μας μέχρι τώρα απέρριπτε). Επιπλέον το ίδιο το σκάκι αποτελεί έτσι κι αλλιώς ένα πεδίο δοκιμών για πολλές επιστήμες (π.χ. αναφέρεται συχνά και ως η δροσόφιλα -το έντομο που χρησιμοποιείται πάρα πολύ στα πειράματα γενετικής- της γνωσιακής επιστήμης) και φυσικά κάτι αντίστοιχο συμβαίνει τώρα και με την τεχνητή νοημοσύνη. Πάντως, παρά τη διαρκή βελτίωση του σκακιστικού λογισμικού το σκάκι μεταξύ ανθρώπων δεν θα χάσει το ενδιαφέρον του καθώς αυτό που πραγματικά συγκινεί το κοινό είναι σύγκρουση δύο εγκεφάλων, δύο χαρακτήρων, δύο ανθρώπων και η συναισθηματική φόρτιση γύρω από μια τέτοια σύγκρουση. Τα πιθανά ανθρώπινα λάθη των δύο αντιπάλων απλά προσδίδουν περισσότερο ενδιαφέρον και συγκίνηση.
Πρώτος ο Κοτρωνιάς στο Αϊβαλί
Ο Βασίλης Κοτρωνιάς αγωνίστηκε στο διεθνές τουρνουά Asli, στο Αϊβαλί και τερμάτισε πρώτος με 6,5 βαθμούς σε 9 αγώνες (5 νίκες, 3 ισοπαλίες, 1 ήττα / απόδοση 2525). Ήταν το τέταρτο που οργάνωσαν οι Τούρκοι το τελευταίο διάστημα (προηγήθηκαν τα τουρνουά Pirgos, Plati, Petra, όλα με δυνατότητα νόρμας γκραν μετρ), στα οποία ο πολυπρωταθλητής μας διέγραψε λαμπρή πορεία. Στις συνολικά 36 παρτίδες σημείωσε 18 νίκες, 11 ισοπαλίες και 7 ήττες (ποσοστό επιτυχίας 65%)!
Κοτρωνιάς (2492) - Ράτκοβιτς (Σερβία, 2440)
1.ε4 γ6 2.δ4 δ5 3.εxδ5 γxδ5 4.Αδ3 Ιγ6 5.γ3 Ιζ6 6.Αζ4 Αη4 7.Ββ3 ε5 8.θ3 Ια5 9.Βγ2 εxζ4 10.θxη4 Ιxη4 11.Βε2+ Βε7 12.Πθ5 Πδ8 13.Πη5 θ5 14.Ιθ3 Βxε2+ 15.Ρxε2 η6 16.Ιxζ4 Ιζ6 17.Πε5+ Αε7 18.Ρζ1 Ιγ6 19.Πε1 Ρζ8 20.Ιδ2 Αδ6 21.Ιθ3 Ρη7 22.Ιζ3 Πθε8 23.Ιζη5 Ιη4 24.η3 Πθ8 25.Ρη2 Πδε8 26.Ιζ3 ζ6 27.Πxε8 Πxε8 28.Ιθ4 Ιε7 29.Πε1 Πδ8
30.Ιζ4 Πδ7 31.Ιζxη6 Ιθ6 32.Ιxε7 Πxε7 33.Πxε7+ Αxε7 34.Αζ5 β5 35.Ρζ3 β4 36.Ρε2 βxγ3 37.βxγ3 1–0.
ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ
Καλές αγωνιστικές εμφανίσεις στην Ιταλία: Ο 21χρονος Ευγένιος Ιωαννίδης και ο 12χρονος Αντώνης Γκαβαρδίνας αγωνίστηκαν στο α΄ γκρουπ του διεθνούς τουρνουά της πόλης Κατόλικα, στην επαρχία του Ρίμινι. Ο Ιωαννίδης συγκέντρωσε 5 βαθμούς σε 9 παρτίδες (4 νίκες, 2 ισοπαλίες, 3 ήττες / απόδοση 2337) και ο Γκαβαρδίνας 3 βαθμούς (2 νίκες, 2 ισοπαλίες, 5 ήττες / απόδοση 1982), κερδίζοντας 15,2 μονάδες ΕΛΟ. Πολύ υψηλή ήταν η συγκομιδή μονάδων ΕΛΟ (125,6!) από τον 14χρονο Χρήστο – Κωνσταντίνο Γκαβαρδίνας, ο οποίος αγωνίστηκε στο β΄ γκρουπ σημειώνοντας 5,5 βαθμούς σε 7 παρτίδες (αήττητος με 4 νίκες και 3 ισοπαλίες / απόδοση 1920).
Αύριο ολοκληρώνεται στο Βελιγράδι το δεύτερο τουρνουά για το Γκραν-Πρι της ΦΙΝΤΕ. Αγωνίστηκαν οι Ρώσοι Γκριστσούκ, Αντρέικιν, Βιτιούγκοβ, Φεντοσέεβ, Πρέντκε, οι Γάλλοι Βασιέ-Λαγκράβ, Μπακρό, οι Ινδοί Χαρικρίσνα, Βιντίτ, ο Αμερικανός Σάνκλαντ, ο Ολλανδός Γκίρι, ο Αζέρος Μαμεντιάροβ, ο Ιρανός Ταμπαταμπέι, ο Ούγγρος Ράπορτ, ο Κινέζος Γιανγκί Γιου και ο υπό σημαία Ισπανίας Λετονός Σίροβ (https://worldchess.com/).
Ο Στράτος Γρίβας οδήγησε την ομάδα Professors στην πρώτη θέση του Ομαδικού Πρωταθλήματος Ράπιντ του Ντουμπάι, σημειώνοντας 5 νίκες σε ισάριθμες παρτίδες (απόδοση 2447).
Εβδομαδιαία διαδικτυακά τουρνουά στο Chess.com από 12 Φεβρουαρίου μέχρι και 28 Αυγούστου 2022 για παίκτες όπως οι Καρουάνα, Νακαμούρα, Νεπομνιάτσι, Αρονιάν, Ντουμπόβ και άλλοι γνωστοί και ισχυροί.
Μικρότερης διάρκειας η φετινή Μπουντεσλίγκα (5/3 – 10/7/22), με 16 ομάδες, λιγότερους ισχυρούς ξένους και με φαβορί την Μπάντεν – Μπάντεν (www.schachbundesliga.de/).
Κύμα υποστήριξης και αλληλεγγύης από ευρωπαϊκές σκακιστικές ομοσπονδίες και άλλους φορείς προς τους Ουκρανούς σκακιστές (https://www.europechess.org/).
Λεζάντες
Λεζάντα φωτογραφίας USA-RUS 2016:
Η θριαμβεύτρια ομάδα των ΗΠΑ (Καρουάνα, Νακαμούρα, Σο, Ρόμπσον), στην ισόπαλη συνάντηση με τη Ρωσία (Καριάκιν, Κράμνικ και, μη διακρινόμενοι, Νεπομνιάτσι και Γκριστσούκ)
Λεζάντα φωτογραφίας Skyrianoglou D:
Δημήτρης Σκυριανόγλου: δεν με φοβίζει η πρόοδος της τεχνητής νοημοσύνης στο σκάκι
