«Κανγκυούρ» θα πει στα θιβετανικά «Μεταφρασμένος Λόγος». Έτσι είναι γνωστή η συλλογή στη γλώσσα αυτή των διδαχών του Βούδα. Το πρώτο απάνθισμά τους στα θιβετανικά συντάχθηκε τον 14ο αιώνα από τον Μπιούτον Ρίντσεν Ντραπ, 11ο ηγούμενο του Σαλού, ενός μικρού μοναστηριού, 22 χιλιόμετρα νοτίως του Σιγκάτσε στο Θιβέτ. Η συλλογή διαιρείται σε τέσσερις ενότητες για τη μοναστική τάξη, τις ομιλίες του Βούδα, τα κείμενα της βουδιστικής σχολής Βατζραγιάνα και τις τελετές. Η πρώτη, γνωστή με τη σανσκριτική ονομασία «Βινάγια», που σημαίνει πειθαρχία, περιέχει πλουσιότατο υλικό καθώς δεν επικεντρώνεται μόνο στους κανόνες των βουδιστικών μοναστικών κοινοτήτων και την προέλευσή τους, αλλά παραθέτει πληθώρα ιστορικών πληροφοριών, λαογραφικών στοιχείων και βιογραφιών.
Σε ένα από τα 17 «Βιναγιαβάστου», τα «κεφάλαια πειθαρχίας», αναφέρεται ένας μύθος με ήρωες τέσσερα ζώα. Κάποτε, λέει, ένας ελέφαντας, ένας πίθηκος, ένα παγώνι και ένας λαγός ανακάλυψαν τον τρόπο με τον οποίον θα συνεργάζονταν για να έχουν διαρκώς τροφή. Το παγώνι βρήκε έναν σπόρο και τον φύτεψε, ο λαγός τον «πότισε», ο πίθηκος του έριξε το «λίπασμα» και ο ελέφαντας τον πρόσεχε ώσπου να φυτρώσει. Όταν οι καρποί ωρίμασαν, το δένδρο είχε ψηλώσει τόσο που κανένα ζώο δεν μπορούσε να τους φτάσει. Τότε τα τέσσερα ζώα ανέβηκαν το ένα στην πλάτη του άλλου σχηματίζοντας μια πυραμίδα με τον ελέφαντα στην βάση, επάνω του αναρριχήθηκε ο πίθηκος, πάνω από τον πίθηκο σκαρφάλωσε ο λαγός και στον κορυφή ανέβηκε το παγώνι. Έτσι, μπόρεσαν και έκοψαν τα φρούτα.
Δευτέρα 24 Νοεμβρίου 2014, μεσημέρι. Δύο ώρες αφότου προσγειώθηκα στο αεροδρόμιο του Πάρο ερχόμενος από Καλκούτα και κατευθυνόμενος στο Τιμπού, σταματάω σε κάποιο ιστορικό μνημείο του Μπουτάν, ένα μικρό τζονγκ, είδος κάστρου - μοναστηριού, το παλαιότερο στη χώρα, 5 χιλιόμετρα νοτίως της πρωτεύουσας. Πρόκειται για το Σιμτόκα Τζονγκ, το οποίο κατασκεύασε το 1629 ο Ζαμπτρούνγκ Νγκαγουάνγκ Νάμτζυαλ. Γνωστός ως «Γενειοφόρος Λάμα», είναι αυτός που ενοποίησε σε ενιαίο έθνος κράτος το Μπουτάν, προσδίδοντάς του ξεχωριστή ταυτότητα από το Θιβέτ.
Περιηγούμαι με ενδιαφέρον το παλαιό μοναστήρι, που τώρα λειτουργεί ως ίδρυμα μελέτης της Τζόνγκκα, της σινοθιβετανικής «ανακτορικής γλώσσας» που είναι και η επίσημη του Μπουτάν, εισέρχομαι στο λακάνγκ, τον κεντρικό ναό, ο οποίος στα χωριά αποτελεί επίκεντρο όχι μόνο της θρησκευτικής αλλά και της κοινωνικής ζωής. Ανάμεσα σε αγάλματα του Βούδα και των Μποτισάτβα, των φωτισμένων, που από συμπόνοια στους ανθρώπους αναβάλλουν την ατομική κατάκτηση της Νιρβάνα για να τους βοηθήσουν, και σε εικόνες της θηλυκής Μποτισάτβα, «Μητέρας της Απελευθέρωσης, της Τάρα και του πλέον σεβάσμιου Μποτισάτβα, του Αβαλοκιτεσβάρα, που εδώ ονομάζεται Τσενρεσίγκ, εντοπίζω μια τοιχογραφία με τον μύθο των Τεσσάρων Συντονισμένων Φίλων.
Πέμπτη 27 Νοεμβρίου 2014. Με το που ανοίγει το απόγευμα για το κοινό, επισκέπτομαι το τζονγκ της Πουνάκα. Σε κάποια τοιχογραφία συναντώ ξανά τον ίδιο μύθο, αυτήν την φορά με μεγαλύτερο φόντο, με βουνά, άνθη, ρυάκια, ποτάμια και σύννεφα. Ανοίγω κουβέντα με τον ξεναγό για τον μύθο και τη συνεργασία. Μου λέει ότι υπάρχουν και άλλες εκδοχές, εξίσου διδακτικές. Σύμφωνα με κάποια, τα τέσσερα ζώα στέκονταν κάτω από ένα δένδρο όταν τους έπιασε η περιέργεια ποιος ήταν μεγαλύτερος σε ηλικία, που άρχισαν να την υπολογίζουν σε σχέση με το δένδρο. Ο ελέφαντας είπε ότι το δένδρο το θυμάται ήδη μεγάλο όταν ήταν μικρός. Ο πίθηκος είπε ότι είχε δει το δένδρο μικρό. Ο λαγός είπε πως το θυμόταν βλαστάρι. Τέλος, το πτηνό είπε πως το δένδρο φύτρωσε από τους σπόρους του καρπού που έτρωγε. Έτσι, από σεβασμό στους μεγαλύτερους, ο πίθηκος ανέβηκε στην ράχη του ελέφαντα, ο λαγός επάνω στον πίθηκο και το παγώνι επάνω στον λαγό, με ηθικό δίδαγμα πως, πέραν του όγκου και της δύναμης, μια κοινωνία πρέπει να βασίζεται και στον σεβασμό. Όπως και στο μοναστήρι, πρέπει να αποτίεται σεβασμός στον μεγαλύτερο, όχι κατ’ ανάγκην ηλικιακά, αλλά στον παλαιότερο φέροντα το μοναχικό σχήμα. Ταυτοχρόνως όμως, μαζί με τον σεβασμό πρέπει να υπάρχει και η συνεργασία μεταξύ των γενεών.
Οι ντόπιοι λένε πως αν διαλογιστείς ή προσευχηθείς μπροστά στην εικόνα των Τεσσάρων Συντονισμένων Φίλων, θα επιτύχεις αρμονία στις σχέσεις, οικογενειακές και εν γένει κοινωνικές.
