Το «Return to sender» δεν έχει καμία σχέση με την αμερικανική ταινία ψυχολογικού θρίλερ του Φουάντ Μικάτι με τον Νικ Νόλτε, τη Ρόζαμουντ Πάικ και τον Σίλο Φερνάντεθ. Μακάρι να είχε. Θα ήταν τουλάχιστον απλώς μία ταινία. Δυστυχώς, πρόκειται για ακόμη μία «τραγωδία» εις βάρος της Αφρικής, πάντα με πρωταγωνιστή την πλούσια Δύση. Μια μεγάλη εικαστική εγκατάσταση, δημιουργία της καλλιτεχνικής κολεκτίβας Nest, ένα περίπτερο φτιαγμένο από μεγάλα δεμάτια μεταχειρισμένων ρούχων. Τα δεμάτια αυτά, που στα σουαχίλι ονομάζονται mitumba, αποτελούνται από άχρηστα μεταχειρισμένα ρούχα που καταλήγουν στην Αφρική από τις εύπορες χώρες της Δύσης. Ωστόσο, η πλειονότητά τους καταλήγει σε χωματερές, δημιουργώντας ένα μείζον περιβαλλοντικό πρόβλημα.
Η έκθεση αυτής της πραγματικότητας συνδιοργανώνεται από το ΚΠΙΣΝ και το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης σε επιμέλεια της καλλιτεχνικής διευθύντριας του ΕΜΣΤ Κατερίνας Γρέγου. Το έργο θα παραμείνει στην Εσπλανάδα του ΚΠΙΣΝ έως τις 30 Σεπτεμβρίου 2023 με ελεύθερη πρόσβαση για το κοινό. Σημειώνεται ότι αρχικά δημιουργήθηκε ειδικά για την Documenta 15 (2022) και ότι στο ΚΠΙΣΝ παρουσιάζεται η πρώτη εκδοχή του μετά το Κάσελ της Γερμανίας. Το έργο, από τα πιο πολυσυζητημένα της διοργάνωσης, μας μεταφέρει σε ένα δυστοπικό τοπίο αποβλήτων. Η εγκατάσταση με τους τόνους παλιών ρούχων καταδεικνύει τις πραγματικές διαστάσεις της ανεξέλεγκτης κατανάλωσης στον παγκόσμιο Βορρά, ενώ συγχρόνως φωτίζει τις αυστηρές νομοθεσίες, οι οποίες επιβάλλουν ρητά τη μεταφορά και την εναπόθεση των υφασμάτινων αποβλήτων στον παγκόσμιο Νότο ως μέρος της υποτιθέμενης ανθρωπιστικής βοήθειας. Μια ασύλληπτη ποσότητα παλιών ρούχων φτάνει στην Αφρική, ενώ έως και το 40% κάθε δέματος εισαγόμενων μεταχειρισμένων ρούχων είναι εντελώς άχρηστο και οδηγείται κατευθείαν στις χωματερές. Έτσι, τα απόβλητα του παγκόσμιου Βορρά καθίστανται μείζον πρόβλημα των χωρών του Νότου, οι οποίες οφείλουν να διαχειριστούν -συχνά με υψηλό κόστος- το ανεπιθύμητο απόθεμα σαν να είναι συγχρόνως απόβλητο και μη απόβλητο.
Το «Return to sender» περιλαμβάνει επίσης ένα βίντεο το οποίο προβάλλεται μέσα στην εγκατάσταση και, μέσα από τις απόψεις διαφορετικών συντελεστών, διερευνά την περίπλοκη κατάσταση γύρω από τα μεταχειρισμένα ρούχα και υφάσματα στην Κένυα και γενικότερα στην Αφρική. Υπενθυμίζει την τεράστια κλίμακα των «βουνών αποβλήτων» που αποτελούν μια ατελείωτη τρέχουσα πραγματικότητα στην Κένυα και σε πολλές άλλες αφρικανικές χώρες.
Η κολεκτίβα Nest, με έδρα το Ναϊρόμπι της Κένυας, ιδρύθηκε το 2012. Το έργο τους, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνει κινηματογράφο, μουσική, μόδα, εικαστικές τέχνες και λογοτεχνία. Η πρακτική τους, έχοντας ως αφετηρία της τη σύγχρονη αστική αφρικανική εμπειρία, διερευνά το ιστορικό, αποικιακό και μετα-αποικιακό παρελθόν των αφρικανικών κοινοτήτων και τα πιθανά τους μέλλοντα. Ωστόσο, λαμβάνει ταυτόχρονα υπόψη πώς τα σύγχρονα ζωτικά προβλήματα, όπως το περιβαλλοντικό, διασυνδέονται και μας αφορούν όλους.
Η Κ. Γρέγου δήλωσε ότι πρότεινε αυτό το έργο με σκοπό «να ευαισθητοποιήσει την κοινή γνώμη στην Ελλάδα για τις αρνητικές συνέπειες της λεγόμενης “γρήγορης μόδας” (fast fashion), δηλαδή των ρούχων αμφίβολης ποιότητας, που παράγονται πολλές φορές σε δυσμενείς συνθήκες εργασίας, αγοράζονται από τους καταναλωτές πολύ φθηνά, φοριούνται για λίγο και πετιούνται γρήγορα».
Από τη δική της πλευρά, η διευθύνουσα σύμβουλος του ΚΠΙΣΝ Έλλη Ανδριοπούλου σημείωσε ότι «η εγκατάσταση θέτει στο επίκεντρο μερικά από τα πιο κρίσιμα ερωτήματα που μας απασχολούν διαχρονικά ως οργανισμό».
