Οι αδελφοί Γιώργος και Νίκος Στρατάκης, που αθόρυβα έχουν δημιουργήσει μια δική τους «σχολή» μέσα στο ευρύτερο πλαίσιο της κρητικής μουσικής, κυκλοφόρησαν πριν από λίγο καιρό τον δίσκο «Κόρη αδάμαστη», στον οποίο για πρώτη φορά τη μουσική των τραγουδιών δεν έχουν γράψει οι ίδιοι, αλλά ο Λουκάς Θάνος. Μιλήσαμε μαζί τους για τη συνεργασία τους με τον πολυσχιδή δημιουργό, αφού, εκτός από τη μουσική, δραστηριοποιείται επίσης στον χορό και στο θέατρο.
Προφανώς γνωρίζετε πολύ καλά τον ιστορικό δίσκο που είχε κάνει ο Λουκάς Θάνος όταν ακόμα ήταν πολύ νέος με τον Νίκο Ξυλούρη, αλλά θεωρείτε πως σας έχει επηρεάσει στον τρόπο που γράφετε τραγούδια;
Αναμφισβήτητα η ιστορική συνεργασία των σπουδαίων Λουκά Θάνου και Νίκου Ξυλούρη, που έγινε ευρέως γνωστή και αγαπήθηκε από το ελληνικό κοινό -και όχι μόνο-, είναι γαντζωμένη στις καρδιές όλων των μουσικών της Κρήτης και έχει επηρεάσει όλους εμάς που έχουμε μεγαλώσει μ’ αυτά τα τραγούδια και μας συντροφεύουν πάντα. Ωστόσο, θεωρούμε πως ο τρόπος που εμείς δίνουμε «σάρκα και οστά» στη μουσική σκέψη μας είναι πιο προσωπικός. Προφανώς είναι επηρεασμένος από όλους τους σημαντικούς δημιουργούς που μας έχουν γαλουχήσει, αλλά συνιστά, πιστεύουμε, μια διαφορετική προσέγγιση, η οποία μας προσδίδει τη μουσική μας ταυτότητα.
Και ποια ήταν η εντύπωσή σας όταν ακούσατε τη μελοποίηση του Λ. Θάνου στον «Δωδεκάλογο του γύφτου» με ερμηνευτή τον Γιάννη Χαρούλη;
Πρόκειται πραγματικά για μια υπέροχη και προσεγμένη δουλειά, που μας συγκίνησε. Από τη μία η δυναμική μελοποίηση του Κωστή Παλαμά από τον Λ. Θάνο και από την άλλη η ιδιαίτερη φωνή του Γ. Χαρούλη δημιουργούν ένα αποτέλεσμα αξιοθαύμαστο, με έντονα ελληνικό ήχο, όπως αρμόζει στον ποιητή. Όλα αυτά, πλαισιωμένα από εξαίσιους μουσικούς, που έχουν συνεισφέρει στην υψηλή ποιότητα της συγκεκριμένης εργασίας.
Είναι η πρώτη φορά που κάνετε ολόκληρο δίσκο στον οποίο ερμηνεύετε τραγούδια άλλου δημιουργού. Τι σας έκανε να πάρετε αυτήν την απόφαση και γιατί συγκεκριμένα με τον Λ. Θάνο; Ήταν δική του ιδέα ή δική σας και πώς ήρθατε σε επαφή και προέκυψε τελικά η συνεργασία για το «Κόρη αδάμαστη»;
Πράγματι, αν και έχουμε πολλές συμμετοχές σε δουλειές άλλων συνθετών, είναι η πρώτη φορά που δίσκος μας είναι γραμμένος εξολοκλήρου από άλλον δημιουργό. Ήρθε, θα λέγαμε, το πλήρωμα του χρόνου και βρεθήκαμε κοντά. Η γνωριμία έγινε όταν ο Λ. Θάνος ήρθε σε μια εμφάνισή μας στην ιστορική μπουάτ Απανεμιά του φίλου μας ποιητή Πάνου Δημητρόπουλου για να μας ακούσει. Εκεί γνωριστήκαμε και ανταλλάξαμε σκέψεις και μουσικές απόψεις. Από μια γνωριμία και από αλληλοεκτίμηση, η συνάντησή μας εξελίχθηκε σταδιακά σε ανταλλαγή μουσικών ανησυχιών και εντέλει στη συνεργασία σε ένα έργο πολύ σημαντικό, το «Κόρη αδάμαστη».
Θεωρείτε πως η μουσική γραφή του Λ. Θάνου είναι μια «προέκταση» της κρητικής λαϊκής μουσικής ή απλώς εμπνέεται από αυτήν;
Η λαϊκή μουσική της Κρήτης, όπως γενικότερα η κρητική παράδοση, δεν είναι κάτι απτό ούτε απολύτως συγκεκριμένο, με αρχή, μέση και τέλος. Αν κάναμε έναν παραλληλισμό με τη φυσική εξέλιξη, η κρητική λαϊκή μουσική τού σήμερα είναι κι αυτή απλώς μια στιγμή, ένα σημείο στη γραμμή μιας ατέρμονης μουσικής εξέλιξης που ξεδιπλώνεται και θα ξεδιπλώνεται με στοιχεία, ανθρώπους και γεγονότα να τη μορφοποιούν, να της δίνουν χαρακτήρα και να την ορίζουν σε κάθε εποχή. Έτσι και ο Λ. Θάνος, όπως και άλλοι συνθέτες, σε μια δεδομένη στιγμή επηρέασε βαθύτατα την κρητική μουσική, προσθέτοντας τα δικά του στοιχεία σε μια «βάση μουσικών δεδομένων» από τα οποία εμπνεύστηκε. Αυτή είναι και η μαγεία της μουσικής, το γεγονός ότι πρόκειται για έναν ζωντανό, παλλόμενο οργανισμό, που κάθε στιγμή παίρνει τη μορφή που της δίνει η κοινωνία, αφού στην ουσία αυτήν και τους ανθρώπους της αντικατοπτρίζει.
Πέρα από αυτό, ποιο είναι κατά τη γνώμη σας το κυριότερο στοιχείο της μουσικής του και ποιο αντίστοιχα αυτό που ελκύει περισσότερο εσάς;
Οπως προκύπτει και από την εμπειρία που αποκομίσαμε δουλεύοντας μαζί του, θα ξεχωρίζαμε την ατόφια ελληνική μελωδικότητα, τον έντονο δυναμισμό, καθώς και την ικανότητά του να αναδεικνύει τον στίχο με τρόπο φαινομενικά απρόβλεπτο, που αντιλαμβάνεσαι όμως εκ του αποτελέσματος πως είναι ό,τι ακριβώς του αρμόζει. Για εμάς αυτά είναι τα στοιχεία που κυρίως τον χαρακτηρίζουν και τα οποία αγαπάμε και μας ελκύουν. Πιστεύουμε άλλωστε ότι είναι και αυτά που καθιστούν το έργο του διαχρονικό.
Πώς θα χαρακτηρίζατε τη στιχουργία που επιλέγει και ποιο είναι το στοιχείο της με το οποίο ταυτίζεστε περισσότερο;
Από την πρώτη επαφή μας με την ποιητική συλλογή «Κόρη αδάμαστη» του Π. Δημητρόπουλου, στην οποία περιλαμβάνονται όλα τα ποιήματα που επιλέχθηκαν να μελοποιηθούν, διακρίναμε ανάγλυφα ένα ταξίδι στον χρόνο, σε τόπους άλλων εποχών και μια σε μια παλιότερη Ελλάδα, με έντονο ρομαντισμό και συναισθηματισμό, που φτάνει μέχρι το σήμερα και τα ζητούμενα της σύγχρονης κοινωνίας. Μέσα από τους στίχους του Πάνου το πριν και το τώρα συνδέονται μαγικά, σαν να αναζητείται και πράγματι να επιτυγχάνεται μια ασφαλής ισορροπία χωρίς να χάνεται το στοιχείο του ρομαντισμού. Μας άγγιξε όμως και η σύνδεση με τη φύση. Οι στίχοι κατακλύζονται από απίστευτες εικόνες, που αβίαστα δημιουργούν το μαγικό φόντο στο οποίο διαδραματίζονται οι ψυχικές διεργασίες οι οποίες περιγράφονται. Πραγματικά αξίζει κάποιος, πέρα από τη μελοποίηση, να διαβάσει την ποιητική συλλογή για να συλλάβει την αξία της.
Την ενορχήστρωση όμως δεν την έκανε εκείνος, οπότε με ποια κριτήρια και σε ποια βάση έγινε;
Νίκος: Την ενορχήστρωση είχα τη χαρά να την αναλάβω εγώ και θεωρώ μεγάλη τιμή που μου την εμπιστεύτηκε ο συνθέτης. Μέχρι τώρα έχω αναλάβει την ενορχήστρωση πολλών δίσκων, δικών μας αλλά και άλλων. Είναι δύσκολο να εξηγήσω πώς ακριβώς επιλέγω κάθε φορά τον δρόμο που θα ακολουθήσω, καθώς πρόκειται για μια εσωτερική διεργασία, στην οποία κάθε τραγούδι, αλλά και όλα μαζί συνολικά μιλούν απευθείας στην καρδιά και στο μυαλό μου και με οδηγούν στα όργανα που θα επιλέξω και στον «ρόλο» καθενός από αυτά. Στην προκειμένη περίπτωση, το ύφος των συνθέσεων και το βαθύτερο νόημα των ποιημάτων μού δημιούργησαν την ανάγκη να επιλέξω έναν δρόμο «διθυραμβικό» αλλά και ρομαντικό ταυτόχρονα.
Χρειάστηκε να αλλάξετε καθόλου την προσέγγιση και τον τρόπο ερμηνείας σας ή τραγουδήσατε όπως κάθε άλλη φορά;
Θα θεωρούσε κανείς πως σε μια τόσο σύνθετη εργασία όπως το «Κόρη αδάμαστη» θα έπρεπε και η ερμηνεία μας να ήταν εξίσου σύνθετη, όμως τα πράγματα ήταν απλά. Το ταίριασμα και η απόλυτη αρμονία του τριπτύχου σύνθεση-στίχος-ενορχήστρωση ήταν ο καθοριστικός οδηγός για τον τρόπο με τον οποίο προσεγγίσαμε κάθε τραγούδι, σαν να μας οδηγούσε ουσιαστικά σε έναν μονόδρομο ερμηνείας. Κι αυτό γιατί η δυναμική που αποπνέει καθένα από τα τραγούδια αυτά σε βάζει αυτομάτως σε μια διαδικασία έντονης ενσυναίσθησης, σε ένα πάντρεμα του χθες με το σήμερα, της καρδιάς με τη λογική. Σε μια αβίαστη εξωτερίκευση όλων αυτών που σου προκαλεί εσωτερικά ένα τέτοιο πάντρεμα μουσικής και ποίησης.
Τα τραγούδια είναι βέβαια πολύ προσωπικά, αλλά θα λέγατε ότι υπάρχει και μια κοινωνική, ίσως και πολιτική διάσταση σε κάποια από αυτά;
Σε μια ιδανική συνθήκη, η τέχνη μεταφράζεται αυτόματα από το «εγώ» στο «εμείς». Στη συγκεκριμένη δουλειά, τα ποιήματα που επιλέχθηκαν και ο τρόπος με τον οποίο μελοποιήθηκαν πιστεύουμε ότι αφορούν μεγάλη μερίδα του κοινού. Η θεματολογία τους αφορά τις προσωπικές μας επιλογές και τον προσωπικό μας αγώνα για όλα εκείνα που έχουν πραγματική αξία σε κοινωνικό επίπεδο. Σε ορισμένα μάλιστα, όπως το «Χρόνια τώρα σκάβεις» και το «Φύσα ζωή», είναι πρόδηλη η διάθεση του ποιητή να αφυπνίσει, οπότε θα μπορούσε κανείς να πει ότι έχει και ξεκάθαρη πολιτική χροιά, φυσικά με μια περισσότερο φιλοσοφική διάσταση της πολιτικής.
Σκοπεύετε να παρουσιάσετε ζωντανά ολόκληρο τον δίσκο;
Είμαστε στην ευχάριστη θέση να ανακοινώσουμε ότι η επίσημη παρουσίαση του δίσκου και της ποιητικής συλλογής «Κόρη αδάμαστη» στην οποία βασίστηκε θα πραγματοποιηθεί στις 15 Μαρτίου, στον Σταυρό του Νότου, με τη συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων δημιουργών. Περιμένουμε με μεγάλη ανυπομονησία να το μοιραστούμε με τον κόσμο!
Και τα προσεχή σχέδιά σας, ίσως και για τον επόμενο δίσκο αν υπάρχουν;
Νίκος: Αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε σε δημιουργικό-παραγωγικό οίστρο, καθώς έχουν σχεδόν ολοκληρωθεί και αναμένεται να κυκλοφορήσουν προσεχώς τρεις καινούργιες δισκογραφικές εργασίες μας. Πρόκειται για την έκτη εργασία μας με τίτλο «Διά πυρρός και σιδήρου» με δέκα νέα τραγούδια. Εγώ έχω επίσης στα σκαριά τον τέταρτο προσωπικό δίσκο μου με τίτλο «Δούναι και λαβείν», στον οποίο ερμηνεύω κομμάτια του δασκάλου μου Ψαραντώνη σε δικές μου ενορχηστρώσεις, ενώ αντίστοιχα εκείνος ερμηνεύει δικές μου συνθέσεις.
Γιώργος: Εγώ ετοιμάζω την πρώτη προσωπική μου εργασία με τίτλο «Ένας παλιός θεός», που αποτελείται από δύο μέρη και στην οποία έχω γράψει τη μουσική όλων των τραγουδιών και τους στίχους των περισσότερων. Στο πρώτο μέρος, που θα κυκλοφορήσει άμεσα, έχω αναλάβει ερμηνευτικά όλα τα τραγούδια, ενώ στο δεύτερο συμμετέχουν αρκετοί φίλοι ερμηνευτές.
Οι αδελφοί Στρατάκη θα συνεχίσουν λοιπόν να μας απασχολούν με την καλύτερη και πιο θετική έννοια της λέξης…
