Ένα από τα πλουσιότερα και πιο οργανωμένα αρχεία βιομηχανικής ιστορίας που ζωντανεύει γλυκές μνήμες από τα τραγανά, μοσχομυριστά μπισκότα Παπαδοπούλου που μεγάλωσαν γενιές παρουσιάζεται για πρώτη φορά στο κοινό, μέσα από μια εντυπωσιακή έκθεση, που διαθέτει έως και ζυμωτήριο με φούρνο, με αχνιστές λιχουδιές που προσφέρονται στους επισκέπτες, και εγκαινιάζεται απόψε στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς.
Αφορμή για την έκθεση «Παπαδοπούλου 100. Η ιστορία της Εταιρείας 1922-2022» είναι η εκατόχρονη διαδρομή της γνωστής βιομηχανίας, που, από οικοτεχνία των πρώτων χρόνων στη δεκαετία του 1920, γιγαντώθηκε μέσα σε έναν αιώνα σε μια ρωμαλέα επιχείρηση προϊόντων διατροφής, όχι μόνο στην εγχώρια αλλά και στη διεθνή αγορά.
Υποδοχή με ένα μπισκότο
Ο επισκέπτης εισέρχεται στην έκθεση από έναν προθάλαμο από το ταβάνι του οποίου κρέμονται στρογγυλές γυάλες μέσα στις οποίες εσωκλείονται λαμπτήρες στο σχήμα του πιο γνωστού μπισκότου, του πτι μπέρ, ενώ ακολουθούν λεπτομερή χρονολόγια ανάμεσα σε διαφημίσεις εποχής, τσίγκινα κουτιά από όλες τις περιόδους, τα οποία έως και πριν από κάποια χρόνια φιλοξενούσαν τα χύμα μπισκότα στα μπακάλικα της γειτονιάς, μήτρες και καλούπια, αλλά και χειροποίητα εργαλεία και χειροκίνητες συσκευές για μορφοποίηση ζυμαριού διαφόρων σχημάτων, που χρονολογούνται πριν τον πόλεμο.
Διατρέχοντας τις δεκαετίες μέσα από τη διαδρομή της εταιρείας, όπου κάποιος μπορεί να αντιληφθεί και την Ιστορία της χώρας, ανακύπτουν λεπτομέρειες όπως το ότι κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου οι Έλληνες στρατιώτες σιτίζονταν με προϊόντα Παπαδοπούλου ως ξηρά τροφή.
Παράλληλα, παρουσιάζεται και η διεθνής ιστορία του μπισκότου, ενώ σε ξεχωριστή θέση μέσα σε βιτρίνα ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει δύο μπισκότα, προϊόντα δημοπρασίας, το ένα από τα οποία βρέθηκε σε σωστική λέμβο του «Τιτανικού» και το άλλο του επιβατηγού «Λουζιτάνια» που βυθίστηκε στις ιρλανδικές ακτές από γερμανικό υποβρύχιο το 1915.
Η οικογένεια ως μυστικό επιτυχίας
Ένα διαμορφωμένο δωμάτιο τραπεζαρίας, με ένα στρωμένο οικογενειακό τραπέζι, το σερβάν με τις φωτογραφίες και στον έναν τοίχο τα πορτρέτα του οικογενειακού δέντρου, φιλοξενεί τα λόγια της Ιωάννας Παπαδοπούλου, προέδρου και διευθύνουσας συμβούλου της εταιρείας: «Πάνω από όλα είμαστε μια οικογένεια και το μυστικό της επιτυχίας μας βρίσκεται στο ότι σεβαστήκαμε ο ένας τον άλλο»!
Παρατηρώντας προσεκτικά κάποιος, μπορεί να διαβάσει, προφυλαγμένα μέσα σε προστατευτικές κορνίζες, γράμματα από αλληλογραφία των δύο αδελφών Παπαδόπουλου, του Νίκου και του Ευάγγελου, από ταξίδι που είχε κάνει ο πρώτος στην Ευρώπη για να μελετήσει την αγορά και τα αντίστοιχα προϊόντα. Αυτά τα γράμματα ζωντανεύουν μέσα από μια ηχητική σκηνική ανάγνωση, σαν ένα μικρό θεατρικό ήχων.
Η έκπληξη της έκθεσης έρχεται με την ολοκλήρωσή της, όταν η γαργαλιστική μυρωδιά από φρεσκοψημένα μπισκότα οδηγεί τους επισκέπτες στον χώρο λίγο πριν από την έξοδο. Είναι το κέρασμα που περιμένει όλους για τη γιορτή των εκατόχρονων γενεθλίων.
Οι ιστορίες πίσω από τα μπισκότα
Η ιστορία της έκθεσης, που πατά γερά στη μνήμη του καθενός, ξεκινά το 1922, όταν το πλοίο με τους Έλληνες από την Κωνσταντινούπολη και με προορισμό τη Μασσαλία σταματά στον Πειραιά και η γιαγιά Μαρία, μητέρα τεσσάρων αγοριών, ζητάει από τον καφετζή έναν καφέ για την ίδια και κανένα μπισκοτάκι για τα παιδιά. Η απάντηση του καφετζή «καφέ να σας δώσουμε, αλλά μπισκοτάκι δεν έχουμε» έκανε εκείνη τη γυναίκα να στεριώσει στον τόπο και να αρχίσει να φτιάχνει μαζί με τα παιδιά της τις λιχουδιές που ήξερε.
Πολλές ιστορίες βρίσκονται κρυμμένες πίσω από την ιστορία της οικογένειας και των προϊόντων της. Η ονομασία του μπισκότου "Μιράντα", όπως αποκάλυψε η επιμελήτρια της έκθεσης Ερατώ Κουτσουδάκη, προέρχεται από την ηρωίδα της "Τρικυμίας" του Σαίξπηρ, που τα δύο αδέλφια Παπαδόπουλου λάτρευαν, και όταν, αρχές της δεκαετίας του 1930, είδαν την παράσταση αποφάσισαν να ονομάσουν έτσι το νέο προϊόν. Στη συνέχεια, το όνομα δόθηκε και στην κόρη του Ευάγγελου Παπαδόπουλου, η οποία όταν γεννήθηκε έμοιαζε με μπισκοτάκι, όπως τη φώναζαν χαϊδευτικά στην οικογένεια.
Μιλώντας για την οικογενειακή ιστορία, η Ιωάννα Παπαδοπούλου αναφέρθηκε στο αρχείο που ξεκίνησε το 1984 από τη θεία της, που «χάρις σε αυτήν είμαστε σε θέση να παρουσιάσουμε για πρώτη φορά αυτόν τον πλούτο. Έναν πλούτο που συστηματικά διαφυλάξαμε ώστε να αποτελεί συνέχεια και θεματοφύλακα της σύγχρονης ιστορίας μας» όπως είπε.
Η πρόοδος, ο μόχθος, η προκοπή
Ο αρχιτέκτονας Γιάννης Κίζης, που έκανε τη μελέτη της έκθεσης, σημείωσε πως μέσα από αυτήν «καταγράφονται βήμα προς βήμα η πρόοδος, ο μόχθος, η προκοπή και οι δυστυχίες του τόπου, οι αποτυχίες και οι ανταγωνισμοί».
Μια «έκθεση σχεδιασμένη για όλες τις αισθήσεις, τις ηλικίες, και τα ενδιαφέροντα» τη χαρακτήρισαν οι επιμελητές Ε. Κουτσουδάκη και Σπύρος Κίζης.
Αναλυτική έκδοση που συνοδεύει την έκθεση, με τίτλο «Και το όνομα αυτού ΠΤΙ-ΜΠΕΡ», επιμελήθηκε ο Κώστας Κωστής, με τη συνεργασία του Κώστα Στρατή.
