Για τους συνειδητούς ακροατές (και όχι απλώς φίλους) της jazz, ο Ron Carter δεν χρειάζεται συστάσεις, καθώς δεν πρόκειται απλώς για έναν κορυφαίο κοντραμπασίστα, αλλά για μία από τις κυριολεκτικά θρυλικές φυσιογνωμίες του ιδιώματος.
Ο Ronald Levin Carter, όπως είναι το πλήρες όνομά του, έχοντας κάνει λαμπρές πανεπιστημιακές μουσικές σπουδές και έχοντας ήδη παίξει με αρκετά σημαντικά ονόματα της jazz, έγινε γνωστός το 1963 με τη συμμετοχή του σε ένα από τα πολλά γκρουπ που σχημάτισε διαδοχικά ο μέγιστος Miles Davis. Αποχώρησε από αυτό το 1968 και ακολούθησαν ακόμα περισσότερες εκλεκτές συνεργασίες του, αλλά, φυσικά, και ουκ ολίγον προσωπικό έργο. Το όργανο με το οποίο είχε ξεκινήσει μικρός ήταν το βιολοντσέλο και το έπαιξε αργότερα σε κάποιες ηχογραφήσεις, όπως επίσης και το ηλεκτρικό μπάσο την εποχή τού jazz rock, αλλά αυτό στο οποίο, φυσικά, αφοσιώθηκε -αποκλειστικά, από μια στιγμή και μετά- ήταν το κοντραμπάσο.
Έχει συμμετάσχει σε περισσότερους από 2.000 (!) δίσκους, γεγονός που τον καθιστά τον πλέον πολυηχογραφημένο jazz κοντραμπασίστα όλων των εποχών, ενώ ο ευρύς μουσικός ορίζοντάς του και το ανήσυχο πνεύμα του τον ώθησαν να συνεργαστεί ακόμα και με hip-hop ονόματα, όπως οι A Tribe Called Quest. Το ότι, τέλος, συνεχίζει να είναι όχι απλώς δημιουργικός και ενεργός, αλλά και ακούραστος και με αστείρευτη διάθεση, ενώ έχει αισίως συμπληρώσει (στις 4 Μαΐου) τα 84 χρόνια του είναι ένα μικρό βιολογικό παράδοξο, που ελπίζουμε και ευχόμαστε να διαρκέσει για πολλά χρόνια ακόμη.
Εξαιρετικά ευγενής, εναργέστατος, ακμαιότατος και συχνά με αρκετό χιούμορ, ο Ron Carter απάντησε με προθυμία (αν και με μια μικρή βιασύνη, καθώς ο χρόνος του ήταν περιορισμένος) στις ερωτήσεις μου σε συνέντευξη μέσω Zoom από το σπίτι του στη Νέα Υόρκη. Και, παράξενο ή μη, ακόμα και όταν δεν μιλάει για την jazz, ουσιαστικά αυτή είναι το επίκεντρο κάθε συζήτησής του...
Αρχίσατε να παίζετε και να κάνετε jazz τον 20ό αιώνα και συνεχίζετε να το κάνετε όταν ο 21ος έχει ήδη προχωρήσει αρκετά. Πόσο διαφορετικός λοιπόν ήταν τότε ο κόσμος της μουσικής και ιδιαίτερα βεβαίως της jazz σε σχέση με το πώς είναι σήμερα;
Σε πρώτο επίπεδο, φυσικά πάρα πολύ διαφορετικός. Τότε υπήρχαν μόνον οι δίσκοι και οι συναυλίες, τώρα με το Internet και τα άλλα ψηφιακά μέσα υπάρχουν πολλοί περισσότεροι τρόποι για να κάνεις γνωστή και να διαθέσεις τη μουσική σου. Οι jazz μουσικοί επίσης είναι πολύ περισσότεροι σήμερα από τότε και στη μεγάλη πλειονότητά τους με πολύ καλές σπουδές, κάτι που όταν ξεκινούσα δεν ήταν ο κανόνας. Από την άλλη όμως, οι δισκογραφικές εταιρείες, και κατά συνέπεια οι κυκλοφορίες τους, είναι πολύ λιγότερες από τότε, ενώ έχει μειωθεί αρκετά και ο αριθμός των clubs, των χώρων όπου παίζεται ζωντανά η jazz. Σε ένα άλλο επίπεδο όμως, τα ουσιαστικά παραμένουν ίδια, το ζητούμενο δηλαδή είναι αν κατέχεις τόσο την jazz ώστε να μπορείς να την παίξεις και προφανώς αν την παίζεις καλά ή όχι.
Τι ήταν και είναι -αν δεν έχει αλλάξει στη διάρκεια του χρόνου- το κοντραμπάσο σε ένα jazz σχήμα, ανεξαρτήτως τού αν είναι δίδυμο, τρίο, κουαρτέτο ή μια μεγάλη μπάντα, κυριολεκτικά και ίσως και μεταφορικά;
Η θέση και η λειτουργία του κοντραμπάσου έχει αλλάξει πολύ, πριν από όλα λόγω του ότι τότε δεν υπήρχε η ηλεκτρική ενίσχυση του ήχου που έχουμε σήμερα και επίσης τα όργανα που κατασκευάζονται είναι πολύ πιο εξελιγμένα, ακριβή και λεπτομερειακά, με αποτέλεσμα ο ήχος τους να είναι συνολικά πολύ καλύτερος. Το μεγάλο πλεονέκτημα του κοντραμπάσου ήταν και θα είναι ότι είναι ο συνδετικός κρίκος ανάμεσα στα μελωδικά και ρυθμικά όργανα και ίσως το μοναδικό όργανο το οποίο μπορεί να παίζει άνετα και τους δύο αυτούς «ρόλους». Όσο για μεταφορά, τώρα, αφού μου ζητάς να βρω μία, θα έλεγα ότι το κοντραμπάσο είναι για την jazz ότι ο σέντερ μπακ για το ράγκμπι (και το οποίο, αντίστοιχα, είναι το ανάλογο του σέντερ φορ στο ποδόσφαιρο - σ.τ.σ.)
Υπήρξε κάποιος κοντραμπασίστας όταν ξεκινούσατε που να σας επηρέασε περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον, σε βαθμό ώστε να μπορείτε να πείτε ότι διαμόρφωσε το ύφος και το στιλ σας;
Όχι! Οι μουσικοί που με επηρέασαν περισσότερο έπαιζαν άλλα όργανα, κυρίως πνευστά. Ήταν τρομπετίστες, σαξοφωνίστες, ακόμα και κλαρινετίστες.
Έχετε συνεργαστεί με τόσους πολλούς από τους μεγάλους της jazz ώστε είναι πραγματικά αδύνατον να τους αναφέρουμε όλους. Υπάρχει κάποιος που θα ξεχωρίζατε και τον θυμάστε περισσότερο, όχι ως φίλο, αλλά για τη μουσικότητα που τον διέκρινε και τη δεξιοτεχνία του στο παίξιμο του οργάνου του;
Δεν απαντώ ποτέ σε αυτή την ερώτηση, επειδή, είτε αναφέρω έναν είτε περισσότερους, θα αδικήσω τους πάρα πολλούς τους οποίους θα παραλείψω. Άλλωστε η jazz είναι κάτι πολύ μεγαλύτερο και σημαντικότερο από καθέναν από εμάς που την παίζουμε.
Θα λέγατε ότι οι σημερινοί jazz μουσικοί είναι καλύτεροι, χειρότεροι ή λίγο - πολύ ίδιοι με εκείνους της εποχής που ξεκινούσατε;
Είναι πολύ δύσκολο να κάνω συγκρίσεις, γιατί έχουν αλλάξει πάρα πολλά, είναι μια εντελώς διαφορετική εποχή με καλύτερη μουσική παιδεία, πολύ περισσότερη πληροφόρηση, τεχνολογικές ανακαλύψεις και εξελίξεις. Ακόμα και το τι σημαίνει jazz έχει αλλάξει πάρα πολύ. Αυτό που εννοούμε σήμερα με αυτόν τον όρο έχει διαφοροποιηθεί πολύ σε σχέση με ό,τι εννοούσαμε τις δεκαετίες του 1950 και του 1960. Από την άλλη, με ποιο μέτρο σύγκρισης εννοούμε το καλύτεροι και χειρότεροι; Και τότε υπήρχε ένας μόνο Miles Davis, ένας Thelonious Monk, ένας Charlie Parker, ένας John Coltrane, ένας Chick Corea, για να μην αφήσω εκτός και τους νεότερους... και δεν πρόκειται ποτέ να υπάρξουν δεύτεροι!
Ποιο ήταν το κίνητρο για να αρχίσετε να παίζετε και να γράφετε jazz και παραμένει το ίδιο μέχρι σήμερα;
Να πω καταρχάς ότι, για εμένα τουλάχιστον, το κίνητρο δεν ήταν ποτέ μουσικό. Η μουσική, η jazz στη δική μου περίπτωση, είναι το μέσο, το κίνητρο είναι τι θέλεις να πεις, να εκφράσεις με αυτήν. Παραμένει μεν ίδιο, αλλά, ακριβώς επειδή σε κάθε στιγμή της ζωής σου θέλεις να εκφράσεις διαφορετικά πράγματα, κάθε φορά παίζεις διαφορετικά. Αν πάψεις να θέλεις να εκφραστείς ή δεν έχεις πλέον τίποτα να πεις, απλώς σταματάς να παίζεις...
Υπάρχουν στοιχεία του παιξίματός σας στα οποία εστιάζετε περισσότερο τώρα από ό,τι, για παράδειγμα, είκοσι χρόνια πριν;
Ανέκαθεν προσπαθούσα να πω αυτό που ήθελα με όσο το δυνατόν πιο ξεκάθαρο, σαφή και καλύτερο προφανώς τρόπο, τίποτα περισσότερο ή λιγότερο από αυτό.
Ο Miles Davis είχε πει και γράψει στην αυτοβιογραφία του «σημασία δεν έχει το τι παίζεις, αλλά το τι δεν παίζεις». Πιστεύετε πως εξακολουθεί να είναι η πολυτιμότερη, ίσως, συμβουλή για έναν jazz μουσικό;
Δεν μπορώ να ξέρω πότε, σε ποιον και υπό ποιες συνθήκες το είπε αυτό ο Miles. Για τον ίδιο προφανώς λειτουργούσε πολύ καλά, αλλά δεν είναι καθόλου απαραίτητο ότι λειτουργεί και για εμένα ή οποιονδήποτε άλλον.
Τι σας γοητεύει τόσο στη φόρμα του τρίο Golden Striker, το οποίο συναποτελούν ένας πιανίστας και ένας κιθαρίστας, και μάλιστα το live album «Live at Theaterstübchen, Kassel» του 2017 που ηχογραφήσατε μαζί του επανακυκλοφόρησε προσφάτως σε συλλεκτική έκδοση σε βινύλιο; Δεν σας πέρασε ποτέ από το μυαλό να προσθέσετε και ντράμερ και να το μετατρέψετε σε ένα «κανονικό» jazz κουαρτέτο;
Μου αρέσει ο ήχος αυτών των τριών οργάνων μαζί. Μου αρέσει το γεγονός ότι είναι ένα πολύ εύκολο στις μετακινήσεις του σχήμα και το ότι μπορεί να παίζει σε σχετικά χαμηλές εντάσεις. Όχι, δεν σκέφτηκα ποτέ να προσθέσω ντράμερ, γιατί να το κάνω; Για να έχω συνέχεια να σκέφτομαι την τονικότητα και την ένταση των ντραμς, να πρέπει να ακολουθώ τον ρυθμό του ντράμερ και όχι να τον καθορίζω εγώ, να είμαι υποχρεωμένος να παίζω πιο δυνατά, να μην μπορώ να παίξω όσο μελωδικά ή να κάνω σόλο στον βαθμό που θέλω, να έχω ακόμα έναν με τον οποίο να πρέπει να συζητώ μαζί του τι και πώς θα το παίξουμε κάθε φορά; Όχι, ευχαριστώ, σε αυτό τουλάχιστον το σχήμα δεν τα χρειάζομαι όλα αυτά! (γέλια)
Τι σας αρέσει τόσο πολύ στην Ευρώπη, ειδικότερα στη Γερμανία και πιο συγκεκριμένα στο Κασέλ, και τα τελευταία χρόνια παίζετε σχεδόν τόσο συχνά εκεί όσο και στις ΗΠΑ;
Έχουν ένα πάρα πολύ καλό ηχητικό σύστημα που μας επιτρέπει να ακουγόμαστε ευκρινώς χωρίς να παίζουμε σε εκκωφαντικές εντάσεις και το κοινό είναι ζεστό, φιλικό, αλλά και καταλαβαίνει πραγματικά την jazz και συγκεκριμένα αυτό που κάνουμε και παίζουμε εμείς.
Η εκπαιδευτική δραστηριότητά σας στον χώρο της μουσικής είναι σχεδόν τόσο μεγάλη όσο και η εκτελεστική. Θεωρείτε ότι αλληλοσυμπληρώνονται ή έστω είναι παραπληρωματικές;
Πιστεύω ότι κάποιος στην ηλικία μου, με τις γνώσεις και την πείρα που πλέον διαθέτει και αν, φυσικά, έχει την απαιτούμενη μεταδοτικότητα, οφείλει να διδάσκει. Αυτός είναι ο τρόπος που η jazz συνεχίζει να υπάρχει και εξελίσσεται, με το να μεταδίδεται από τη μια γενεά στην άλλη. Η εκπαιδευτική διαδικασία είναι κάθε φορά πολύ ενδιαφέρουσα για εμένα. Ξέρω ότι θα αντιμετωπίσω πολλές ερωτήσεις από τους σπουδαστές και γι' αυτό πρέπει να έχω σκεφτεί και να έχω βρει τις απαντήσεις, γεγονός που διατηρεί το μυαλό μου σε εγρήγορση και αυτό είναι πολύ σημαντικό. Όμως δεν έχει καμία σχέση με το να παίζω. Το ένα είναι μια καθαρά διανοητική διαδικασία, με επίκεντρο βεβαίως τη μουσική, και το άλλο η δημιουργία μουσικής σε πραγματικό χρόνο.
Και, αν μου επιτρέπετε μια τελευταία ερώτηση, τα 84 είναι μια σχετικά νέα ακόμα ή απλώς σωστή ηλικία για έναν ενεργό και δημιουργικό jazz μουσικό;
Δεν ξέρω για jazz μουσικό, αλλά σίγουρα είναι μια πολύ καλή ηλικία για να ταξιδέψεις σε πολλούς τόπους που δεν έχεις επισκεφθεί ακόμη, να γνωρίσεις πολλούς ανθρώπους και αρκετοί από αυτούς να γίνουν νέοι φίλοι σου! (πολλά γέλια)
Καθώς αποχαιρετούσα τον Mr. Carter, μου είπε -χωρίς να μου δώσει άλλες λεπτομέρειες, τις οποίες φυσικά και δεν του ζήτησα- ότι υπάρχει μια σοβαρή πιθανότητα να έρθει για μία (ή και περισσότερες) συναυλία στην Ελλάδα τον Σεπτέμβριο. Αν όντως συμβεί, θα είναι το καλύτερο δώρο για το σχετικά ολιγάριθμο ίσως, αλλά πιστό, αν όχι φανατικό, κοινό της jazz στη χώρα μας, ειδικά μάλιστα μετά από τη μακρά πανδημία και καραντίνα...
