Σύμφωνα με την έκθεση του Συμβουλίου για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα των Ηνωμένων Εθνών, που υιοθετήθηκε από τη Γενική Συνέλευση των Η.Ε. το 2019, τα βασικά πολιτιστικά δικαιώματα του ανθρώπου που προστατεύονται από τις συνθήκες είναι τα εξής:
- Η ανθρώπινη δημιουργικότητα σε όλη της την ποικιλομορφία και οι προϋποθέσεις για την άσκηση, την ανάπτυξη και την πρόσβαση σε αυτήν.
- Η ελεύθερη επιλογή, έκφραση και ανάπτυξη των ταυτοτήτων.
- Το δικαίωμα στη συμμετοχή στην πολιτιστική ζωή της επιλογής του καθένα.
- Το δικαίωμα της αλληλεπίδρασης και της ανταλλαγής στο πεδίο του πολιτισμού.
- Το δικαίωμα στη απόλαυση και στην πρόσβαση στις τέχνες και τη γνώση, συμπεριλαμβανομένων των επιστημονικών γνώσεων και της πολιτιστικής κληρονομιάς.
- Το δικαίωμα συμμετοχής στην ερμηνεία, επεξεργασία και ανάπτυξη της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Στη βάση αυτών των δικαιωμάτων η Παγκόσμια Ομοσπονδία Βιβλιοθηκών εξέδωσε δήλωση:
"Οι βιβλιοθήκες διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο στη διασφάλιση του δικαιώματος συμμετοχής στην πολιτιστική ζωή των κοινοτήτων τους μέσω της διατήρησης και της παροχής πρόσβασης στην πολιτιστική κληρονομιά, παρέχουν πρόσβαση σε διαφορετικές εκφράσεις του πολιτισμού και ταυτόχρονα υποστηρίζουν το δικαίωμα στην πρόσβαση στην εκπαίδευση, την πληροφορία και την έκφραση.
Το ζήτημα των απειλών για τα πολιτιστικά δικαιώματα είναι περίπλοκο και απαιτεί δια-τομεακή προσέγγιση, όπου ιδρύματα μνήμης, όπως οι βιβλιοθήκες και άλλοι πολιτιστικοί φορείς, συνεργάζονται μεταξύ τους, με τις κυβερνήσεις και με άλλους φορείς".
Πράγματι, οι βιβλιοθήκες καλούνται να λάβουν ενεργό μέρος στην προάσπιση των πολιτιστικών δικαιωμάτων των κοινοτήτων που υπηρετούν. Διατηρώντας την τεράστια ποικιλομορφία της πολιτιστικής έκφρασης διά μέσου των αιώνων εγγυώνται την πρόσβαση σε αυτήν σε όλους τους ανθρώπους, ανεξαρτήτως φύλου, φυλής, πεποιθήσεων, οικονομικής και κοινωνικής κατάστασης, γενετήσιου προσανατολισμού κ.λπ.
Σε μία εποχή όπου οι κυρίαρχες κουλτούρες τείνουν να εξαφανίσουν την τοπική ποικιλία, ταυτόχρονα με μια τάση για τον φόβο του Άλλου, του Ξένου, του Αγνώστου, οι βιβλιοθήκες αποτελούν σημαντικούς φορείς μέσω των οποίων μπορούμε να διασφαλίσουμε την προστασία των πολιτιστικών δικαιωμάτων.
Από τη μεγάλη εικόνα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο εξειδικευμένο πεδίο των πολιτιστικών δικαιωμάτων, οι βιβλιοθήκες καλούνται να παίξουν καθοριστικούς ρόλους προς μια κοινωνίας ισότητας, δημοκρατική και συμπεριληπτική, ελεύθερη, που θα αφήσει τους ανθρώπους να βρουν τους καλύτερους τρόπους για να βιώσουν τα αγαθά του πολιτισμού με ενσυναίσθηση για τις ταυτότητες των Άλλων και τον πολιτισμό των επιμέρους τμημάτων μιας κοινότητας, με κατανόηση για τις ερμηνείες όλων των μελών μιας κοινότητας.
Ο πολιτισμός και τα δικαιώματά μας σε αυτόν είναι ζήτημα δημοκρατίας. Ή ίσως αντίστροφα: σε μια δημοκρατική κοινωνία, όλα τα μέλη της έχουν πρόσβαση στον πολιτισμό χωρίς διακρίσεις.
