Εδώ και χιλιάδες χρόνια, Ελλαδίτες και Κύπριοι κρατάμε ο ένας το χέρι του άλλου. Πορευόμαστε μαζί, με την κοινή μας κληρονομιά: γλώσσα και πολιτισμό.
Γιάννης Βαρβέρης. Ο ποιητής, ο μεταφραστής και κριτικός θεάτρου που συνδέθηκε με την Κύπρο όσο λίγοι «καλαμαράδες». Φορέας ζηλευτής παιδείας και καλλιέργειας, ο Βαρβέρης διακόνησε την ποίηση και το θέατρο. Στην πρώτη τον οδήγησε η ψυχή του και στο δεύτερο η ζωή. Ανιψιός των ηθοποιών Δήμου και Νίνας Σταρένιου, μεγαλώνοντας μαζί τους, έζησε τις παραστάσεις, τις κουίντες και τα καμαρίνια. Εξέδωσε δώδεκα ποιητικές συλλογές, είκοσι μεταφραστικές εργασίες, επτά τόμους θεατρικής κριτικής, βιβλία με δοκίμια, ένα πεζό και μια ποιητική ανθολογία του 20ού αιώνα. Μεταφράστηκε σε πολλές ξένες γλώσσες, ενώ βραβεύθηκε από την Ακαδημία Αθηνών, το περιοδικό «Διαβάζω» κι ακόμα του απονεμήθηκαν το Βραβείο Καβάφη και το Βραβείο Κριτικής-Δοκιμίου.
Η φιλία μου με τον Βαρβέρη ξεκινά πριν από την ενασχόλησή μου με το θέατρο και πριν αυτός αρχίσει να γράφει γι’ αυτό. Κρατήσαμε μια φιλία ακριβή, με τις καθημερινές χαρές αλλά και τις λύπες, μέχρι τις 25 Μαΐου του 2011 που μας αποχαιρέτισε... Θυμάμαι τη λαχτάρα του και την ευτυχία του κάθε φορά που ετοιμαζόταν να κατέβει στη Μεγαλόνησο. «Μιλούσε για την Κύπρο και βούρκωνε...» μου εξομολογείται ο επιστήθιος φίλος του, ποιητής Γιώργος Μαρκόπουλος. «Κι αυτό δεν είναι σχήμα λόγου, στο καταθέτω, στην ανάπαυση των γονέων μου» συμπληρώνει. Πολλοί οι Kύπριοι φίλοι του Βαρβέρη. Ποταμίτης, Γαβριηλήδης, Γαϊτανοπούλου, Παρτζίλης, Πιερής, Πιερίδης κ.ά. Ξεχωριστά να αναφέρω τον Λεύκιο Ζαφειρίου και να σημειώσω τη μεγάλη χαρά του Γιάννη για την επιτυχία του Ζαφειρίου να ανακαλύψει τη χαμένη ωδή του Κάλβου.
Πρωταγωνιστούσε σε πνευματικές εκδηλώσεις για την Κύπρο εδώ στην Ελλάδα. Ποιητικές εκδηλώσεις στο θέατρο του Δημήτρη Ποταμίτη, ομιλίες στο «Σπίτι της Κύπρου» για τον Κλείτο Κύρου, τον Μιχάλη Πιερή, τον Μένανδρο και τον Αριστοφάνη.
Για τις διαλέξεις στην Κύπρο δούλευε με ξεχωριστή φροντίδα. Ομιλίες για το θέατρο και την ποίηση, καλεσμένος του Θεατρικού Οργανισμού Κύπρου, του Πανεπιστημίου Κύπρου, του περιοδικού «Ακτή», του ΑΚΕΛ.
Αυτό που είναι, όμως, περισσότερο γνωστό ίσως είναι οι μεταφράσεις του, που ανέβηκαν από τον ΘΟΚ. Κορυφαία, η «Σαμία» του Μένανδρου στην αξεπέραστη παράσταση του Εύη Γαβριηλίδη (1993). Ανεπανάληπτη επιτυχία στην Επίδαυρο! Η μεταφραστική εργασία του στον Μένανδρο δεν είναι απλώς μια μεταφορά του αρχαίου κειμένου στη νεοελληνική. Είναι μια ολοκληρωμένη πρόταση, μια παρτιτούρα ανεβάσματος του Μενάνδρου. Του εκπροσώπου της «Νέας Κωμωδίας» που έγραψε σε εποχές ήττας και παρακμής. Που δεν διαθέτει τη δύναμη και την τέχνη του Αριστοφάνη, αλλά με τον τρόπο του Γιάννη Βαρβέρη έγινε λαμπερός, ευειδής και άκρως ενδιαφέρον θεατρικά.
Ο Βαρβέρης δεν ήταν μόνο «Ελλαδίτης» της Κύπρου, αλλά και «Κύπριος» στην Ελλάδα. Με καλούς του φίλους από το νησί ανέβασαν παραστάσεις στην Ελλάδα με το άρωμα και την υψηλή αισθητική της θεατρικής μεγαλονήσου. Το 1996, με το ΔΗΠΕΘΕ Καλαμάτας, και επί διευθύνσεως Νίκου Χαραλάμπους, ανέβηκαν στο Ηρώδειο οι «Επιτρέποντες» του Μενάνδρου. Συντελεστές, η «παρέα» των Κυπρίων: Ε. Γαβριηλήδης (σκηνοθεσία), Α. Παρτζίλης (σκηνικά κοστούμια), Γ. Θεοφάνους (μουσική) και ο (πολιτογραφημένος Κύπριος κι αυτός) Ι. Σιδέρης (χορογραφίες). Είχα τη χαρά να παίζω τον κεντρικό ρόλο του «Ονήσιμου». Μέγιστη χαρά να εκφέρεις το κείμενο μεταφρασμένο και ανασκευασμένο από τον Βαρβέρη. Τελευταία του συνεργασία ήταν «Το ταξίδι του έρωτα και της τύχης» (2008 - 2009) στο «Θέατρο Τέχνης». Γαβριηλίδης και εδώ, και Νίκος Χαραλάμπους πρωταγωνιστής.
Αυτό που συνέδεσε τον Γιάννη με τους Κύπριους φίλους του ήταν ο κοσμοπολιτισμός τους και ακόμα η γλώσσα με τα εμφανέστατα αρχαϊκά της στοιχεία.
Ο Βαρβέρης, συνεχίζοντας το ταξίδι της ελληνικής ποίησης που εμπνέεται από το κυπριακό φως, στέκεται πλάι στον μεγάλο Γιώργο Σεφέρη και στους ταπεινούς ποιητάρηδες του κυπριακού λαού. Σίγουρα ως μια σπουδαία πνευματική προσωπικότητα θα λαμπρύνει παντοτινά τα ελληνικά γράμματα. Σε Ελλάδα, Κύπρο και όπου αλλού υπάρχει ελληνισμός και ακούγεται η ελληνική γλώσσα.
* Ο Πάνος Σκουρολιάκος είναι βουλευτής Ανατολικής Αττικής και αναπληρωτής τομεάρχης Πολιτισμού του ΣΥΡΙΖΑ - Π.Σ.
