Μετά τις αλλεπάλληλες, απαξιωτικού και καταστροφικού χαρακτήρα αποτυχίες τής (πυρκαγιά στις Μυκήνες, αρχαία του μετρό Θεσσαλονίκης, τσιμεντοποίηση - βεβήλωση της Ακρόπολης συν το ηθικό - πολιτικό στίγμα τής υπόθεσης Λιγνάδη), η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, αναζητώντας αντίβαρα, επέλεξε ως νέο «θύμα» της το κτήμα Τατοΐου.
Η νέα «επέλαση» προωθείται εν κρυπτώ και με επιλεκτικές διαρροές προς τον Τύπο, ώστε να προετοιμαστεί το κατάλληλο πανηγυρικό κλίμα. Ποιοι είναι όμως οι κύριοι στόχοι και οι επιλογές του υπουργείου Πολιτισμού για την αξιοποίηση του κτήματος Τατοΐου;
α. Ο κύριος στόχος του υπουργείου Πολιτισμού είναι η μεταβίβαση βασικών υποδομών και λειτουργιών στο ιδιωτικό, επιχειρηματικό κεφάλαιο. Ο δημόσιος χαρακτήρας αποβαίνει τυπικός και οι επιμέρους δραστηριότητες, υποδομές και λειτουργίες εκχωρούνται στο ιδιωτικό κεφάλαιο, μετατρεπόμενες σε ένα είδος μάρκετινγκ.
Ο τύπος ιδιωτικοποίησης, πέρα από απευθείας εκχωρήσεις, περιλαμβάνει την «υιοθέτηση» κτηρίων, εκτάσεων και δραστηριοτήτων, γεγονός που συνεπάγεται οικονομικό κέρδος για τους επιχειρηματίες και καταβολή αντιτίμου για τους επισκέπτες, το οποίο θα καθορίζεται σύμφωνα με το συμφέρον των ιδιωτών - πατρώνων. Θα πρέπει προς επίρρωση να σημειώσουμε ότι το υπόδειγμα και το «πνεύμα» της αξιοποίησης παραπέμπουν σε ανάλογες παρεμβάσεις που έγιναν στον «Αστέρα» Βουλιαγμένης, στο Ελληνικό κ.α.
β. Προβλέπεται να συνταχθεί ειδικό Πολεοδομικό Σχέδιο και αντίστοιχα Προεδρικά Διατάγματα που θα καθορίσουν τις χρήσεις γης και τους όρους δόμησης.
Στο σχέδιο αυτό, πέραν της διαδικασίας αναπαλαίωσης κτηρίων και αποθηκών, προβλέπονται πρόσθετες κτηριακές υποδομές εμβαδού 3.000 τ.μ., με ξενοδοχείο, μπουτίκ, spa και κατάστημα καλλυντικών (από ιδιωτική φαρμακευτική εταιρεία), υποδομές ιατρικού τουρισμού, κέτερινγκ και εστιατόριο (με τοπικά προϊόντα) και ανάλογες υποδομές για τις αγροτικές και κτηνοτροφικές δραστηριότητες.
γ. Η διαχείριση του όλου πλέγματος δραστηριοτήτων θα γίνει από μια Εταιρεία Ειδικού Σκοπού που θα καταρτίσει τις συμβάσεις παραχώρησης προς τους ιδιώτες.
Ο προϋπολογισμός ανέρχεται σε 130 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων τα 50 θα δοθούν από το ταμείο ανάκαμψης(;).
Το συνολικό σχέδιο και οι αναπτυξιακοί, πολιτισμικοί, κοινωνικοί και περιβαλλοντικοί στόχοι του ΣΥΡΙΖΑ - Π.Σ. για την αξιοποίηση του κτήματος Τατοΐου
Πρώτο και μεγάλο ψέμα της υπουργού Πολιτισμού: Ο ΣΥΡΙΖΑ εγκατέλειψε το κτήμα Τατοΐου λόγω ιδεοληψίας και δεν είχε καμιά άποψη.
Αντίθετα με τη σκόπιμα επιλεκτική απώλεια μνήμης τής Λίνας Μενδώνη (που διατελούσε επί μακρόν γενική γραμματέας του υπουργείου Πολιτισμού), την περίοδο της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ συστάθηκε ομάδα συνεργασίας με συναρμόδια υπουργεία και προέκυψε Κοινή Υπουργική Απόφαση για τη συνολική αξιοποίηση του κτήματος το 2015.
Αυτή η Κοινή Υπουργική Απόφαση αναφέρεται σε ένα «Μητροπολιτικό Πάρκο Τατοΐου Ελεύθερης Πρόσβασης» (πρώην βασιλικό κτήμα Τατοΐου) δίνοντας το στίγμα και το πνεύμα μέσα από τον ίδιο τον τίτλο. Επακριβώς όριζε: «Επιτρέπεται η κατασκευή παρατηρητηρίων της αγρίας φύσης, περιβαλλοντικής και ιστορικής ενημέρωσης, καθώς και η οργάνωση και διαμόρφωση χώρων αναψυχής, χώρων δασικού παιχνιδιού, μονοπατιών, ποδηλατικών διαδρομών, υπαίθριων χώρων ανάπαυσης, η διαμόρφωση χώρων εισόδου, η διαμόρφωση και λειτουργία χώρων στάθμευσης και βοηθητικών χώρων στις προβλεπόμενες εκτάσεις». Όπως γίνεται φανερό, οι δραστηριότητες και οι λειτουργίες δεν απευθύνονται σε καταναλωτικό κοινό, αλλά στον πολίτη και στην εξυπηρέτηση των πολιτιστικών - εκπαιδευτικών και ψυχαγωγικών αναγκών του, δίχως καταβολή αντιτίμου.
Στη μουσειακή ενότητα, που είχε κομβικό ρόλο, επισημαίνεται ότι «επιτρέπονται μουσεία και συνοδευτικές χρήσεις (όπως γραφεία, πωλητήριο, καφέ - εστιατόριο, αίθουσα συνεδριάσεων) και χώροι λατρείας. Στα κτήρια της ενότητας είναι δυνατή η φιλοξενία εκδηλώσεων και εκθέσεων συμβατή με τις χρήσεις του Πάρκου Θεματολογίας». Άλλωστε η κείμενη νομολογία, που είναι προαπαιτούμενη, δεν αφήνει περιθώρια αυτοσχεδιασμών ή φαβοριτισμού σε οποιονδήποτε αποσκοπεί σε ίδιο όφελος.
Ο καθορισμός δραστηριοτήτων χωρίζεται σε τρεις ζώνες που προβλέπουν αντίστοιχα: 1. Καλλιέργειες, 2. κτηνοτροφία και 3. υπαίθριους χώρους για δημιουργικό παιχνίδι και αναψυχή, παρατηρητήρια, θεματικό χώρο σιδηροδρόμων, κήπο και άλσος των ανακτόρων και, τέλος, αλέες. Δεν υπάρχει πρόβλεψη εισιτηρίου πλην του μουσείου, δηλαδή η πρόσβαση και η συμμετοχή δεν απαιτούσαν πληρωμή αντιτίμου σε όλη την έκταση και τα κτήρια του κτήματος. Αναφορικά με τη βιωσιμότητα, είχε προβλεφθεί η πώληση προϊόντων με την επωνυμία Κτήμα Τατοΐου (ό,τι παρήγαγε στο παρελθόν, όπως λάδι, μέλι, κρασί, γαλακτοκομικά κ.ά.), καθώς και μικροί και διακριτικοί χώροι εστίασης.
Καταληκτικά, η ΚΥΑ του ΣΥΡΙΖΑ αποτελεί ένα ολοκληρωμένο σχέδιο με γνώμονα την προστασία της φύσης, της γνώσης του παρελθόντος, της διάχυσης γνώσεων γύρω από το φυσικό περιβάλλον που επιτρέπει τη συμμετοχή των πολιτών στο πολιτιστικό απόθεμα και την ιστορική μνήμη. Ο φορέας διαχείρισης που θα προέκυπτε θα διασφάλιζε τη νομιμότητα, την προστασία και την ανάπτυξη του κτήματος και την οικονομική διαφάνεια. Αξίες και καλές δημοκρατικές πρακτικές που δεν εμπεριέχονται στο διαφημιστικού τύπου φυλλάδιο της «Μελέτης Μενδώνη».
Η ιδιωτική επιχείρηση των εκλεκτών της Λ. Μενδώνη
Η δυνατότητα διοργάνωσης κοινωνικών εκδηλώσεων, η φιλοξενία πελατών σε πολυτελή ξενοδοχεία που θα προκύψουν εντός του κτήματος και ένα πλήθος παρεμβάσεων όπως επακριβώς αναφέρονται, «καλοκαιρινές κατασκηνώσεις και sports camps, δασικού χωριού, αθλητικών εγκαταστάσεων, αλλά και γηπέδου γκολφ, με σχετική ακαδημία και ξενώνα», δεν αφήνουν περιθώρια παρεξήγησης ότι αυτός ο πολιτισμικός περιβαλλοντικός και ιστορικός τόπος θα μετατραπεί άμεσα σε επικερδή επιχείρηση με κάθε μέσο.
Η δημιουργία γηπέδου γκολφ, κάτι που δεν υπήρχε στο κτήμα σε καμία φάση του, είναι ενδεικτική ότι οι εγκεκριμένες από την πολιτική ηγεσία του ΥΠΠΟΑ παρεμβάσεις συνιστούν αλλοίωση της εικόνας, του τοπίου και της ιστορικότητας του κτήματος Τατοΐου. Επιπλέον, γίνεται σαφές ότι το Δημόσιο θα εξασφαλίσει την αναστήλωση, αναπαλαίωση, συντήρηση και λειτουργία όλων των κτηρίων, που όμως η διαχείρισή τους θα ανατεθεί σε εταιρείες, επενδυτές, φορείς και επιχειρήσεις.
Όπως περιγράφεται στο «σχέδιο Μενδώνη», «οι δραστηριότητες της έρευνας και οι υπηρεσίες εκπαίδευσης μπορούν να αναπτυχθούν σε συγκεκριμένα υφιστάμενα κτήρια κοντά στην περιοχή ‘Χωριού’ ή/και σε νέα δόμηση», δηλαδή θα έχουμε υπηρεσίες (έναντι αμοιβής) και νέα δόμηση σε έναν προστατευόμενο τόπο. Στον τομέα της «ευεξίας» διαβάζει κανείς με ενδιαφέρον: «Θα αναπτυχθούν χώροι ευεξίας (spa), ξενώνας πολυτελείας σε ιστορικού χαρακτήρα κτήρια, χώροι εκδηλώσεων, κατάστημα καλλυντικών προϊόντων του κτήματος καθώς και γαστρονομικό εστιατόριο. Επίσης εξετάστηκε η πιθανή ανάπτυξη κατοικιών συνορευόντων με το γήπεδο γκολφ (golf residences)».
Όπως συνάγεται από την προηγούμενη ανάλυση, το κτήμα Τατοΐου αντιμετωπίζεται σύμφωνα με τις αντιλήψεις και τις αρχές του νεοφιλελεύθερου εμπορευματοποιημένου προτύπου. Γι’ αυτό οι δομές και οι λειτουργίες του το μετασχηματίζουν σε ένα κλαμπ των εχόντων, όπου ο ιστορικός και πολιτιστικός χώρος, το περιβάλλον και η πρωτογενής παραγωγή αποτελούν απλώς εμπορεύματα στα ράφια του νεοφιλελεύθερου σούπερ μάρκετ.
Όμως τόσο οι τοπικές κοινωνίες και οι φορείς τους που αγνοήθηκαν περιφρονητικά όσο και οι κάτοικοι της Αττικής που γι’ αυτούς το κτήμα Τατοΐου αποτελεί φυσικό δώρο θα κινητοποιηθούν και θα αντιδράσουν στα καταστροφικά σχέδια του υπουργείου Πολιτισμού.
ΥΓ.: Στο κείμενο αυτό σημαντική συμβολή είχε ο Παναγιώτης Δούρος, διευθυντής του γραφείου του υπουργού Πολιτισμού την περίοδο 2015 - 2016 και συντονιστής της αντίστοιχης ομάδας για την αξιοποίηση του κτήματος Τατοΐου.
* Ο Μενέλαος Γκίβαλος είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης ΕΚΠΑ, μέλος του Π.Σ. της ΚΕΑ του ΣΥΡΙΖΑ - Προοδευτική Συμμαχία
