«Η ιδεολογική χρήση της ιστορίας του αγώνα ανεξαρτησίας από τον ζυγό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ξεκίνησε ταυτόχρονα με τη συγκρότηση του ελληνικού έθνους - κράτους και συνεχίζεται μέχρι τις μέρες μας» όπως εύστοχα έχει επισημάνει στο διεισδυτικό και ομώνυμο σχόλιό του ο ιστορικός Φίλιππος Ηλιού. Που έγραψε με αφορμή την πολεμική αντιπαράθεση των μαρξιστών Ζεύγου - Κορδάτου για τον χαρακτήρα τής Επανάστασης και εκτάθηκε σε μια εμπεριστατωμένη παρουσίαση του ρόλου του ιστορικού εν γένει αλλά και της παραποίησης της «εθνικής Ιστορίας» για «εθνικούς σκοπούς». Το επίσημο ελληνορθόδοξο αφήγημα κατασκευάστηκε εξαρχής με βάση την κυρίαρχη ιδεολογία, με επιλεγμένες αυτοβιογραφίες και προσωπικά κειμήλια που μυθοποίησε. Ομογενοποίησε τις ταξικές και όχι μόνο διαφορές των συντελεστών του και τους στόχους τους αλλά και τους εμφύλιους σπαραγμούς τους. Έσβησε κυρίως τα οικουμενικά χαρακτηριστικά που κάποιοι από τους πρωταγωνιστές του θέλησαν να μεταλαμπαδεύσουν στο πολιτικό υποκείμενο που οραματίζονταν. Για να το απελευθερώσουν όχι μόνο από τον κατακτητή αλλά από και τις αγκυλώσεις που ακόμα το εμποδίζουν να μεταλλαχθεί σε ένα πραγματικά νεωτερικό έθνος - κράτος. Ενώ οι ίδιοι απαξιώθηκαν, παραμερίστηκαν ή εξοντώθηκαν. Απέμειναν τα ηρωικά πορτρέτα των αγωνιστών και οι στείρες φιέστες εορτασμού του αγώνα ανεξαρτησίας, σαν αυτήν που είχε προγραμματίσει η κυβέρνηση Μητσοτάκη και λόγω της πανδημίας αναγκαστικά θα περιοριστεί.
Την ίδια στιγμή που οδηγεί χωρίς αιδώ τη χώρα σε νέες, πολύχρονες σχέσεις εξάρτησης, πουλώντας γη και ύδωρ στην Ελντοράντο και στον Λάτση, στις πολυεθνικές των ανεμογεννητριών και της παροχής ρεύματος, επιχειρεί να επιβάλει ένα καθεστώς αστυνομοκρατίας όπου η ελευθερία του λόγου τραυματίζεται όσο ποτέ άλλοτε τα τελευταία χρόνια και οι πολίτες αποκόβονται από τον κοινωνικό ιστό. Τα έργα Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών που παρουσιάζει ο «Εικαστικός Κύκλος ΔΛ» από τη συλλογή του με τον τίτλο «1821 - 2021» αποκτούν στις μέρες μας μια ιδιαίτερη σημασία. Γιατί ανατρέπουν με την κριτική δύναμη της τέχνης τη στερεότυπη πρόσληψη της Ιστορίας. Γι’ αυτό και θα αναφερθώ ενδεικτικά σε κάποια από αυτά.
Ο Micha Cattaui αποδεσμεύει το σύμβολο του ελληνικού έθνους - κράτους, τη σημαία, από τις συνήθεις νοηματοδοτήσεις της. Την αντιμετωπίζει σαν μια επιφάνεια εικαστικής δράσης, αναγνωρίσιμη μεν από τις λωρίδες της, που συγκροτούν τη δομή της, αλλά βυθισμένη σε τονικότητες του γκρίζου. Την παρουσιάζει ως μια ακτινογραφία που ονοματίζει «Ακτινολογικό Τρόικα», με τα γνωστά λευκά σημεία σαν φωτεινοί πλανήτες να αιωρούνται σε τρία σημεία της και το εξάρτημα ενός κράνους αποτυπωμένο κάτω δεξιά. Και μας προτρέπει να τη συγκρίνουμε με τις πραγματικές εικόνες.
Ο Μάριος Σπηλιόπουλος προσδίδει στον ρεαλιστικά αποτυπωμένο τσολιά του με την αμήχανη κίνηση και έκφραση την ανθρώπινη, τραγική υπόστασή του. Ο Γιώργος Τσεριώνης χειρίζεται το φετιχοποιημένο τσαρούχι με έναν τρόπο σαρκαστικό, που μας παραπέμπει στην pop art. Το συνθέτει με το βαμμένο ροζ, χοντροκομμένο παπούτσι και μια φούντα μέσα από την οποία προβάλλει το προσωπείο ενός πλάσματος που θυμίζει παλιάτσο. Ο Αλέκος Φασιανός παρουσιάζει τη συμβολική, ντυμένη με ένα ένδυμα με μαίανδρο φιγούρα του να υψώνει τη σκούρα μπλε σημαία με τον λευκό σταυρό κάτω από πετούμενα λευκά περιστέρια, αλυσοδεμένη. Την κρατά ένας κουστουμαρισμένος άνδρας και την πλαισιώνουν οπλισμένοι άνδρες, ιερωμένοι, πολίτες που κυματίζουν κλαριά από δάφνες. Το σχέδιο είναι το ειδοποιό στοιχείο της σύνθεσης, το κύριο εκφραστικό μέσο που απελευθερώνει τις μορφές από τη σχηματοποίησή τους και διαδηλώνει τα συναισθήματά τους.
Πρόκειται για δημιουργίες με τις οποίες οι εικαστικοί αποστασιοποιούνται από τα καθιερωμένα στη συλλογική μνήμη σύμβολα της Επανάστασης του 1821. Για να τα επανοικειοποιηθούν και να τα μεταμορφώσουν με τα μέσα της νεωτερικής τέχνης σε μέσα ενός αναγκαίου αναστοχασμού.
Info
«1821 - 2021», Εικαστικός Κύκλος ΔΛ, Ακαδημίας 6, www.ikastikoskiklos.com
