«Κόλαφος» κατά της κυβέρνησης Μητσοτάκη αποτελεί έκθεση 101 σελίδων που δημοσίευε σήμερα το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (Human Rights Watch) για την ελευθερία των ΜΜΕ στην Ελλάδα.
Όπως σημειώνεται, οι διάχυτοι και σκόπιμοι περιορισμοί στη δημοσιογραφία στην Ελλάδα δημιουργούν ένα περιβάλλον στο οποίο η κριτική καταπνίγεται και η αυτολογοκρισία γίνεται κανόνας.
Παράλληλα τονίζεται ότι οι δημοσιογράφοι αντιμετωπίζουν κρατική επιτήρηση, παρενόχληση και εκφοβισμό από φιλοκυβερνητικούς παράγοντες και καταχρηστικές αγωγές από πολιτικούς, τα οποία απειλούν τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου.
«Η Επιτροπή της ΕΕ και η ΕΕ στο σύνολό της πρέπει να παρακολουθούν προσεκτικά την κατάσταση και να διασφαλίσουν ότι θα σημειωθεί πραγματική πρόοδος όσον αφορά την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης στην Ελλάδα και ότι θα διατηρηθούν οι βασικές δημοκρατικές αξίες» αναφέρει το Human Rights Watch,
Εχθρικό περιβάλλον για τους δημοσιογράφους επί Μητσοτάκη
Η Ελλάδα αντιμετωπίζει μια κρίση ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης ως αποτέλεσμα ενεργειών και παραλείψεων της ελληνικής κυβέρνησης, που απειλούν τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου, αναφέρει το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και προσθέτει:
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα / Νέα πτώση της Ελλάδας στην Ελευθερία του Τύπου - Πιο κάτω από Μποτσουάνα και Ζάμπια
«Η έκθεση 101 σελίδων με τίτλο "Από το κακό στο χειρότερο: Η επιδείνωση της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης στην Ελλάδα", καταγράφει το εχθρικό περιβάλλον για τα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης και τους δημοσιογράφους από την ανάληψη των καθηκόντων της κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας τον Ιούλιο του 2019, συμπεριλαμβανομένης της παρενόχλησης, του εκφοβισμού, της παρακολούθησης και των καταχρηστικών αγωγών που συμβάλλουν στην αυτολογοκρισία και παγώνουν την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης. Το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων διαπίστωσε επίσης τη χρήση κρατικών κονδυλίων για να επηρεαστεί η κάλυψη και δημοσιογραφική επιρροή στα δημόσια μέσα ενημέρωσης, επιδεινώνοντας περαιτέρω αυτό το κλίμα. Οι συνθήκες αυτές υπονομεύουν την ελευθερία της έκφρασης και το δικαίωμα του κοινού στην ενημέρωση».
«Οι διάχυτοι και εσκεμμένοι περιορισμοί στη δημοσιογραφία στην Ελλάδα δημιουργούν ένα περιβάλλον στο οποίο η κριτική δημοσιογραφία καταπνίγεται και η αυτολογοκρισία γίνεται κανόνας», δήλωσε ο Hugh Williamson, διευθυντής Ευρώπης και Κεντρικής Ασίας στο Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. «Η ΕΕ πρέπει να αναγνωρίσει ότι αυτό αποτελεί σοβαρή απειλή για τις δημοκρατικές αξίες και το κράτος δικαίου και να πιέσει την Αθήνα να αλλάξει πορεία».
Η έρευνα βασίζεται σε συνεντεύξεις με 26 δημοσιογράφους από διάφορα μέσα ενημέρωσης, μαζί με ακαδημαϊκούς, νομικούς και εμπειρογνώμονες των μέσων ενημέρωσης. Το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων μίλησε με δημοσιογράφους που εργάζονται σε έντυπα, ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης, τηλεόραση και ραδιόφωνο, για δημόσια, ιδιωτικά και ανεξάρτητα μέσα, με ξένους ανταποκριτές και ελεύθερους επαγγελματίες. Λίγοι δημοσιογράφοι ήταν πρόθυμοι να μιλήσουν επώνυμα, φοβούμενοι αντίποινα. Αναλύθηκαν επίσης εκθέσεις και άλλα έγγραφα και ενώ το HRW απευθύνθηκε στους σχετικούς φορείς.
«Σκέφτομαι να εγκαταλείψω τη χώρα»
«Το τοπίο των μέσων ενημέρωσης στην Ελλάδα χαρακτηρίζεται από υψηλή συγκέντρωση ιδιοκτησίας, με λίγα ισχυρά άτομα να ελέγχουν πολλά μέσα. Πολλοί από αυτούς έχουν δεσμούς με το κυβερνών κόμμα.
Είκοσι δύο δημοσιογράφοι περιέγραψαν ένα όλο και πιο εχθρικό περιβάλλον για την εργασία τους, ενώ έξι ανέφεραν συγκεκριμένες περιπτώσεις παρενόχλησης από υψηλόβαθμους κυβερνητικούς αξιωματούχους που σχετίζονταν με το ρεπορτάζ τους» τονίζει το HRW.
Ένας ανεξάρτητος ξένος ανταποκριτής δήλωσε: «Τώρα σκέφτομαι να εγκαταλείψω τη χώρα. Απλώς δεν βλέπω τον λόγο να υποβάλλω τον εαυτό μου σε αυτό το επίπεδο άγχους. Οι ιστορίες έχουν σημασία, αλλά το επίπεδο της βίας φαίνεται να έχει χειροτερέψει».
Ένας δημοσιογράφος με πάνω από 25 χρόνια εμπειρίας σε ένα μεγάλο ελληνικό ιδιωτικό τηλεοπτικό κανάλι δήλωσε: «Αυτό που λες στην τηλεόραση είναι τόσο ελεγχόμενο που δεν έχεις καμία ελευθερία. Ο έλεγχος γίνεται από τους υψηλά ιστάμενους..... Τα πάντα ελέγχονται. Τι θα πεις, πώς θα το πεις».
Το σκάνδαλο των υποκλοπών
«Το 2022, υπήρχαν έντονες υποψίες ότι η κυβέρνηση είχε χρησιμοποίησε κατασκοπευτικό λογισμικό Predator για να στοχεύσει, μεταξύ άλλων, δημοσιογράφους, με αποτέλεσμα να ξεσπάσει ένα μεγάλο σκάνδαλο παρακολούθησης. Επτά από τους δημοσιογράφους ανέφεραν ότι είχαν αποδείξεις ή ισχυρές υποψίες για κρατική παρακολούθηση, είτε με πιο "παραδοσιακά" μέσα, όπως οι υποκλοπές, είτε με τη στοχοποίηση με εμπορικό κατασκοπευτικό λογισμικό. Αυτό εγείρει σοβαρές ανησυχίες για την προστασία της ιδιωτικής ζωής και την ελευθερία της έκφρασης και κινδυνεύει να μπλοκάρει τα ρεπορτάζ, καθώς τόσο οι πηγές όσο και οι δημοσιογράφοι φοβούνται για την ασφάλειά τους» σημειώνεται αναφορικά με το σκάνδαλο υποκλοπών.
Ο Σταύρος Μαλιχούδης που ανακάλυψε το 2021 ότι η ελληνική υπηρεσία πληροφοριών τον κατασκόπευε, δήλωσε: «Για πολλούς μήνες βρισκόμουν υπό τον φόβο. Με το φόβο να συναντήσω ανθρώπους, τις πηγές μου, και να τους εκθέσω. Μου πήρε πολύ χρόνο για να απεμπλακώ από αυτό που συνέβη και να αρχίσω να κάνω ξανά ρεπορτάζ».
Η λίστα Πέτσα και οι αγωγές SLAPPs
Το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων διαπίστωσε επίσης ότι η κυβέρνηση άσκησε αδικαιολόγητη επιρροή στα δημόσια μέσα ενημέρωσης, όπως η ΕΡΤ και το Αθηναϊκό Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων (ΑΠΕ – ΜΠΕ), υπονομεύοντας την ανεξαρτησία τους. Η κυβέρνηση χρησιμοποίησε επίσης κρατικά διαφημιστικά κονδύλια για να ευνοήσει φιλοκυβερνητικά μέσα.
«Μια άλλη σημαντική ανησυχία είναι η εργαλειοποίηση του νομικού συστήματος κατά των δημοσιογράφων, κυρίως μέσω καταχρηστικών αγωγών, συχνά γνωστών ως SLAPPs (Strategic Lawsuits Against Public Participation). Οι εκδικητικές αγωγές δυσφήμισης που κατέθεσε ο Γρηγόρης Δημητριάδης, ανιψιός του Έλληνα πρωθυπουργού και πρώην υψηλόβαθμος κυβερνητικός αξιωματούχος, εναντίον δημοσιογράφων που αναφέρθηκαν στο σκάνδαλο των παρακολουθήσεων, αποτελούν παράδειγμα αυτής της τάσης».
Επιπλέον, ενώ πρόσφατες τροποποιήσεις αποποινικοποίησαν την «απλή δυσφήμιση» (διάδοση ενός γεγονότος, ακόμη και αν είναι αληθινό, που μπορεί να είναι προσβλητικό), οι νόμοι εξακολουθούν να δημιουργούν ποινική ευθύνη για «εξύβριση» και «συκοφαντική δυσφήμιση».
Η κυβέρνηση υπομονεύει τη λογοδοσία
Το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων διαπίστωσε επίσης ένα μοτίβο προσπαθειών της κυβέρνησης και άλλων αρχών να υπονομεύσουν τη λογοδοσία. Αυτό περιλαμβάνει την επίκληση της εθνικής ασφάλειας για την παρεμπόδιση της αποκάλυψης πληροφοριών που σχετίζονται με το σκάνδαλο παρακολούθησης, τη διερεύνηση των πληροφοριοδοτών και την απροθυμία να δημοσιοποιηθούν λεπτομέρειες σχετικά με τη διανομή των δημόσιων διαφημιστικών κονδυλίων στα μέσα ενημέρωσης.
«Υπάρχει αυξανόμενη διεθνής ανησυχία για την κατάσταση της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης στην Ελλάδα, μεταξύ άλλων στον Παγκόσμιο Δείκτη Ελευθερίας του Τύπου των Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα (RSF), όπου η Ελλάδα κατατάσσεται σταθερά στις τελευταίες θέσεις μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ. Τον Φεβρουάριο του 2024, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε ψήφισμα που εξέφραζε σοβαρές ανησυχίες για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης και το κράτος δικαίου στην Ελλάδα. Οι εκθέσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το κράτος δικαίου έχουν επίσης εκφράσει ανησυχίες για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης στη χώρα, αν και μέχρι στιγμής δεν έχουν αναγνωρίσει τη σοβαρότητα της καταπίεσης των μέσων ενημέρωσης και τον συστημικό χαρακτήρα της».
«Απαιτείται ισχυρότερη δράση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή»
Το Human Rights Watch μοιράστηκε τα ευρήματα της έρευνάς του με την κυβέρνηση, τις αρμόδιες αρχές και τα μέσα ενημέρωσης, και οι απαντήσεις τους συνοψίζονται στην έκθεση και είναι διαθέσιμες στο σύνολό τους στο διαδίκτυο. Ενώ η κυβέρνηση έχει επισημάνει ορισμένες πρωτοβουλίες που αποσκοπούν στη βελτίωση της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης, δεν είναι σαφές αν οι ενέργειες αυτές θα οδηγήσουν σε ουσιαστική αλλαγή. Η συνολική απάντηση της κυβέρνησης υπερασπίζεται σε μεγάλο βαθμό την υφιστάμενη κατάσταση και υποβαθμίζει τη σοβαρότητα των προβλημάτων που κατέγραψε η Human Rights Watch.
«Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης απέρριψε το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, για παράδειγμα, λέγοντας ότι το κράτος δικαίου της χώρας είναι "ισχυρότερο από ποτέ" και ότι «η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια βρέθηκε συχνά στο επίκεντρο συκοφαντιών» ως απάντηση στις επικρίσεις για το ιστορικό της κυβέρνησής του όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Η Ελλάδα έχει σαφείς διεθνείς υποχρεώσεις για την προάσπιση της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης και του κράτους δικαίου, αρχές που κατοχυρώνονται στο σύνταγμά της, καθώς και στις θεμελιώδεις αξίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης που κατοχυρώνονται στις συνθήκες της ΕΕ. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει την ευθύνη να διασφαλίσει ότι η Ελλάδα ως κράτος μέλος τηρεί αυτές τις δεσμεύσεις και αντιμετωπίζει τις παραβιάσεις της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης» τονίζει το ο Human Rights Watch.
«Η απορριπτική απάντηση της ελληνικής κυβέρνησης στη νόμιμη κριτική του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου υποδηλώνει ότι απαιτείται ισχυρότερη δράση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή», δήλωσε ο Williamson. «Ειδικότερα, η Επιτροπή και η ΕΕ στο σύνολό της πρέπει να παρακολουθούν προσεκτικά την κατάσταση και να διασφαλίσουν ότι θα σημειωθεί πραγματική πρόοδος όσον αφορά την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης στην Ελλάδα και ότι θα διατηρηθούν οι βασικές δημοκρατικές αξίες».
Η ατελείωτη λίστα με τις συστάσεις της HRW
Προς την Ευρωπαϊκή Ένωση
- Η Γενική Διεύθυνση Δικαιοσύνης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής οφείλει να αξιολογεί τη συμμόρφωση της Ελλάδας με τις υποχρεώσεις της βάσει του περιφερειακού δικαίου των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του δικαίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, συμπεριλαμβανομένου του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, όσον αφορά την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης, και να αναφέρει τις διαπιστώσεις της στην ετήσια έκθεση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού για το Κράτος Δικαίου για την Ελλάδα.
- Η Επιτροπή Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων (LIBE) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου πρέπει, στο πλαίσιο των περιοδικών εκθέσεών της για τα θεμελιώδη δικαιώματα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς και μέσω άλλων δράσεων, να αξιολογεί τη συμμόρφωση της Ελλάδας με το δίκαιο και τις αρχές της ΕΕ στον τομέα της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης και του κράτους δικαίου.
- Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να δώσει προτεραιότητα στην ελευθερία των μέσων ενημέρωσης και το κράτος δικαίου στην Ελλάδα και να εξετάσει συγκεκριμένα μέτρα για την αποτελεσματική προάσπιση των θεμελιωδών αξιών της ΕΕ στην Ελλάδα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να εξετάσει τις ακόλουθες ενέργειες:
- Στην Ετήσια Έκθεση για το Κράτος Δικαίου στην Ελλάδα: να παρασχεθεί σαφής, λεπτομερής και ολοκληρωμένη εικόνα της επιδείνωσης του κράτους δικαίου με μετρήσιμες, συγκεκριμένες και χρονικά προσδιορισμένες συστάσεις προς τις αρχές.
- Ενόψει των επίμονων και συστηματικών περιορισμών της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης, να πραγματοποιηθεί ακριβής και αμερόληπτη αξιολόγηση του κατά πόσον η Ελλάδα εξακολουθεί να εκπληρώνει τις υποχρεώσεις της βάσει του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων ως προϋπόθεση για την πρόσβαση σε κονδύλια της ΕΕ βάσει του Κανονισμού Περί Κοινών Διατάξεων. Εάν διαπιστωθεί ότι η Ελλάδα παραβιάζει τις υποχρεώσεις της όσον αφορά τα θεμελιώδη δικαιώματα, να προχωρήσει στην αναστολή της πρόσβασης στα σχετικά κονδύλια, σύμφωνα με τις διατάξεις της σχετικής νομοθεσίας της ΕΕ.
- Να αξιολογηθεί η συμμόρφωση της Ελλάδας με τη νέα Ευρωπαϊκή Πράξη για την Ελευθερία των Μέσων Ενημέρωσης (EMFA), ενόψει και ιδίως μετά την πλήρη εφαρμογή της από τον Αύγουστο του 2025, ειδικά όσον αφορά την ιδιοκτησία των μέσων ενημέρωσης, την κατανομή της κρατικής διαφήμισης στα μέσα ενημέρωσης, τη διακυβέρνηση των δημόσιων μέσων ενημέρωσης και την προστασία των δημοσιογράφων από την παρακολούθηση και την αθέμιτη πίεση. Να δημοσιευτούν λεπτομερή πορίσματα και συστάσεις, συμπεριλαμβανομένων συγκεκριμένων δράσεων για την Ελλάδα, προκειμένου να ευθυγραμμίσει τις πρακτικές της με τα πρότυπα του EMFA, και να θεσπιστούν μηχανισμοί παρακολούθησης για τη διασφάλιση της συμμόρφωσης και της λογοδοσίας, εάν διαπιστωθούν αποκλίσεις.
- Να στηριχθούν άμεσα τα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης παρέχοντας οικονομική στήριξη, καθώς και στήριξη για την ανάπτυξη ικανοτήτων σε ανεξάρτητους ελληνικούς οργανισμούς μέσων ενημέρωσης και ομάδες της κοινωνίας των πολιτών που εργάζονται για την προάσπιση της ελευθερίας του Τύπου και των δημοκρατικών αρχών.
- Ο Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ οφείλει να διερευνήσει ενδελεχώς τις παραβιάσεις της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης και του κράτους δικαίου στην Ελλάδα, προκειμένου να παρέχει στα όργανα λήψης αποφάσεων, όπως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Συμβούλιο της ΕΕ, πληροφορίες και αναλύσεις σχετικές με την αξιολόγηση της συμμόρφωσης της Ελλάδας με τις διεθνείς και ενωσιακές υποχρεώσεις της.
- Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να ενθαρρύνει τις ελληνικές αρχές ώστε να εφαρμόσουν τις απαιτούμενες μεταρρυθμίσεις του ποινικού δικαίου προκειμένου η Ελλάδα να συμμορφωθεί με τις διεθνείς υποχρεώσεις της στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
- Το Συμβούλιο της ΕΕ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο οφείλουν να παροτρύνουν τις αρμόδιες αρχές στην Ελλάδα να λάβουν αμέσως κάθε αναγκαίο μέτρο ώστε να διασφαλίσουν ότι θα πάψει κάθε εκφοβισμός των δημοσιογράφων και των μέσων ενημέρωσης, να βελτιώσουν τις έρευνες για την παρακολούθηση δημοσιογράφων και να οδηγηθούν οι δράστες στη δικαιοσύνη.
Προς το Συμβούλιο της Ευρώπης
- Ο Επίτροπος για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα θα πρέπει να εξετάσει το ενδεχόμενο πραγματοποίησης επίσκεψης στην Ελλάδα προκειμένου να αξιολογήσει και να επισημάνει την κατάσταση όσον αφορά την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης και το κράτος δικαίου και να συστήσει κατάλληλα μέτρα για την αντιμετώπιση των διαπιστωμένων ζητημάτων.
Προς τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών
- Ο Ειδικός Εισηγητής του ΟΗΕ για την Ελευθερία της Γνώμης και της Έκφρασης οφείλει να αιτηθεί να επισκεφθεί την Ελλάδα προκειμένου να αξιολογήσει την κατάσταση όσον αφορά την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης και να εκδώσει συστάσεις σχετικά με συγκεκριμένα μέτρα για την αντιμετώπιση των διαπιστωθέντων ζητημάτων.
- Η Ειδική Εισηγήτρια του ΟΗΕ για την Κατάσταση των Υπερασπιστών των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων πρέπει να εποπτεύει την εφαρμογή των συστάσεων που διατυπώθηκαν μετά την προηγούμενη επίσκεψή της στην Ελλάδα, καταπολεμώντας την ανεπαρκή πρόοδο ή την οπισθοδρόμηση στις προσπάθειες για την προστασία των δημοσιογράφων ως υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
- Η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων οφείλει να ζητήσει λεπτομερείς πληροφορίες από την κυβέρνηση της Ελλάδας σχετικά με τα ληφθέντα μέτρα για την αντιμετώπιση των παραβιάσεων της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης και του κράτους δικαίου κατά την επόμενη εξέταση της συμμόρφωσης της Ελλάδας με το Διεθνές Σύμφωνο για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα (ICCPR) και να συστήσει συγκεκριμένα μέτρα για την αντιμετώπιση των διαπιστωμένων ζητημάτων.
- Οι χώρες που έκαναν συστάσεις σχετικά με την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης και την προστασία των δημοσιογράφων κατά την 3η Καθολική Περιοδική Εξέταση της Ελλάδας θα πρέπει να εποπτεύουν και να πιέσουν για την εφαρμογή τους ενόψει της επόμενης αξιολόγησης, που έχει προγραμματιστεί για το 2026.
Προς τον Οργανισμό για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ)
- Ο Εκπρόσωπος του ΟΑΣΕ για την ελευθερία των Μέσων Ενημέρωσης θα πρέπει να αξιολογήσει και να επισημάνει τις παραβιάσεις των ελευθεριών των μέσων ενημέρωσης και τη δεινή θέση των δημοσιογράφων στην Ελλάδα, καθώς και να διατυπώσει συγκεκριμένες συστάσεις για τα απαιτούμενα μέτρα για την αντιμετώπιση των διαπιστωμένων προβλημάτων.
Αναλυτικά όλη η έκθεση:
