Παλιός «επαγγελματικός» κλάδος με πλούσια δράση στην περιοχή της πρωτεύουσας και κυρίως στο κέντρο της πόλης. Μέχρι τη δεκαετία του 1980 οι παπατζήδες ήταν μια γραφικότητα καθημερινή, αν και παράνομη και άκρως επικίνδυνη για το πενιχρό κομπόδεμα του αφελούς θαμώνα της Ομόνοιας, της Κουμουνδούρου ή της πλατείας Κοτζιά.
Ο παπατζής μπορούσε να χειρίζεται με εκπληκτική σβελτάδα τρία τραπουλόχαρτα, το ένα εκ των οποίων ήταν «παπάς», δηλαδή φιγούρα (ρήγας, ντάμα, κούπα). Μετά το ανακάτωμα των τριών φύλλων από τον παπατζή, που συνοδευόταν από την επωδό «εδώ παπάς, εκεί παπάς, που είναι ο παπάς;», ο πελάτης έπρεπε να επιλέξει το σωστό φύλλο, τον «παπά». Αν το πετύχαινε, κέρδιζε τα χρήματα στα οποία ποντάρισε στην αρχή του παιχνιδιού. Αν έχανε... έχανε.
Συνήθως οι παπατζήδες αλίευαν την πελατεία τους από το απονήρευτο κοινό που νόμιζε ότι το παιχνίδι ήταν εύκολο και ότι δεν θα δυσκολευόταν να βρει τον «παπά». Οι υπολογισμοί όμως των αδαών αποδεικνύονταν έωλοι. Χάρη στην ικανότητα του παπατζή ο «παπάς» άλλαζε θέση ταχυδακτυλουργικά.
Βασικό ρόλο στη διαδικασία έπαιζαν οι «αβανταδόροι». Η λέξη αβανταδόρος προέρχεται από τη λέξη αβάντα, που σημαίνει την εύνοια υπέρ κάποιου. Ο αβανταδόρος πλησίαζε τον υποψήφιο πελάτη-θύμα και προσπαθούσε να τον επηρεάσει ώστε να πάρει μέρος στο παιχνίδι. Κατά κανόνα ο αβανταδόρος χρησιμοποιούσε στερεότυπα όπως: «Άσχετος είναι! Δεν το ξέρει το παιχνίδι! Παίξε να του τα πάρεις!». Έτσι το θύμα παρασυρόταν και έπαιζε τις οικονομίες του μέχρι να τις χάσει όλες.
«Συνεργάτες» στο παιχνίδι ήταν οι τσιλιαδόροι. Ο τσιλιαδόρος φύλαγε τσίλιες σε μια λογική απόσταση από τον παπατζή για να ειδοποιήσει σε περίπτωση που εμφανιζόταν αστυνομικός. Τότε φώναζε τη λέξη «βασιλικά», που σήμαινε τα καπέλα των αστυνομικών με έμβλημα τη βασιλική κορώνα. Με το άκουσμα του «σήματος» ο παπατζής τα μάζευε και οι γύρω του διαλύονταν.
Οι παπατζήδες της Αθήνας πάντως δεν πτοήθηκαν. Μέχρι σήμερα επιβιώνουν οριακά. Όλο και κάποια γωνιά της Αθήνας βρίσκουν για να ξετυλίξουν το ταλέντο τους, όλο και κάποιο θύμα εντοπίζουν για να του φάνε τις οικονομίες.
