Live τώρα    
25°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
25 °C
22.8°C26.3°C
3 BF 32%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
24 °C
22.6°C26.2°C
3 BF 34%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
21 °C
19.0°C24.8°C
2 BF 50%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.8°C21.8°C
2 BF 65%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
24 °C
23.9°C24.5°C
2 BF 33%
Συνέδριο / Αναζητώντας τον άλλο δρόμο της ανάπτυξης
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Συνέδριο / Αναζητώντας τον άλλο δρόμο της ανάπτυξης

Σεμινάριο

Γιατί είναι αναγκαίο να αλλάξει το αναπτυξιακό υπόδειγμα; Σε ποια κατεύθυνση πρέπει να κινηθούμε; Ποιοι είναι οι όροι και οι κρατικές πολιτικές που απαιτούνται; Αυτά ήταν μερικά από τα βασικά ερωτήματα που απασχόλησαν το τριήμερο συνέδριο που διοργανώθηκε από τη ΜετάΒΑΣΗ, το Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ και το Eteron, και πραγματοποιήθηκε από τις 27 ως τις 29 Ιανουαρίου 2023 στον χώρο του Eteron. Η επιστημονική επιτροπή του συνεδρίου αποτελούνταν από τους Νίκο Θεοχαράκη, Μαρία Καραμεσίνη, Λόη Λαμπριανίδη, Αντώνη Λιάκο και Γιώργο Σταθάκη.

Κεντρικός στόχος του ήταν η διερεύνηση στρατηγικών ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας προς όφελος του κοινωνικού συνόλου. Αναπτύχθηκε ένας πλούσιος διάλογος με 47 εισηγήσεις πάνω σε 11 θεματικές που αφορούσαν την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και μοντέλα ανάπτυξης, την επιστημονική έρευνα και την καινοτομία στην οικονομική ανάπτυξη, μια προοδευτική πρόταση για τους δημόσιους εθνικούς και ευρωπαϊκούς επενδυτικούς πόρους και την αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας, τις χωρικές ανισότητες και τον χωρικό σχεδιασμό, το αναπτυξιακό κράτος, τις απαραίτητες για βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη και οικονομική δημοκρατία ΜμΕ, τις αναπτυξιακές πολιτικές και μέσα, τον τουρισμό, τη δημοσιονομική πολιτική, την αγορά εργασίας, καθώς και ειδικά θέματα της ελληνικής οικονομίας. Ιδιαίτερα σημαντικό είναι ότι στο πλαίσιο των εργασιών του νέες και νέοι επιστήμονες είχαν την ευκαιρία να συνεισφέρουν με ιδέες και προτάσεις για ένα νέο αναπτυξιακό υπόδειγμα.

Την πρώτη ημέρα του συνεδρίου διεξήχθη η συζήτηση που αφορούσε την προοδευτική πρόταση για την αξιοποίηση των δημόσιων εθνικών και ευρωπαϊκών επενδυτικών πόρων και της δημόσιας περιουσίας. Η δεύτερη ημέρα ήταν αφιερωμένη στην επιστημονική έρευνα και στην καινοτομία στην οικονομική ανάπτυξη και την τρίτη ημέρα η συζήτηση επικεντρώθηκε σε ειδικά θέματα της ελληνικής οικονομίας, όπως το απόθεμα κεφαλαίου στην ελληνική οικονομία 1948-2020, η μεταβίβαση των κερδών των πολυεθνικών στους φορολογικούς παραδείσους και η φοροαποφυγή κ.ά. Μεταξύ άλλων, συζητήθηκε η κατάσταση στην αγορά εργασίας και στο εργατικό δυναμικό. Ακούστηκαν σύγχρονες προσεγγίσεις για τον ρόλο του αναπτυξιακού κράτους, ενώ δεν έλειψε και η κριτική ματιά στην πρόταση της Κομισιόν για τους νέους δημοσιονομικούς κανόνες.

Με δεδομένο ότι οι προβληματισμοί και τα συμπεράσματα του συνεδρίου είναι κομβικής σημασίας στην πορεία προς μια προοδευτική διακυβέρνηση, η ΑΥΓΗ της Κυριακής ζήτησε μια σύντομη αποτίμηση της τριήμερης συζήτησης από τον οικονομικό γεωγράφο, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, πρώην γενικό γραμματέα Ιδιωτικών Επενδύσεων, υπ. Οικονομίας και Ανάπτυξης Λόη Λαμπριανίδη, τον καθηγητή Πολιτικής Οικονομίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, πρώην υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας Γιώργο Σταθάκη και τον συντονιστή στο Eteron Γιάννη Αλμπάνη.

Ενα συνέδριο για τις Εναλλακτικές Στρατηγικές Ανάπτυξης της Ελληνικής Οικονομίας

Του

Γιώργου Σταθάκη

Το παραδοσιακό αναπτυξιακό μοντέλο, με έμφαση στον τουρισμό, στις κατασκευές και στις υπηρεσίες, που οδήγησε στην κρίση εξακολουθεί να εμφανίζεται ως μονόδρομος, παρά τις ορατές αδυναμίες του. Αυτό το μοντέλο συντηρεί το χαμηλό επίπεδο επενδύσεων στην οικονομία, τη στασιμότητα σε μισθούς, απασχόληση και εισοδήματα, και τις εισοδηματικές και κοινωνικές ανισότητες. Ταυτόχρονα επέδειξε χαρακτηριστική αναβολή των μεταρρυθμίσεων και αλλαγών στα χρονίζοντα προβλήματα και στις παθογένειες της ελληνικής οικονομίας, που αφορούν τη χωροταξία, το φορολογικό σύστημα, τη λειτουργία των θεσμών, τις αλλαγές στη Δικαιοσύνη και στη Δημόσια Διοίκηση.

Είναι κοινός τόπος πλέον ότι η ελληνική οικονομία χρειάζεται μία σημαντική τομή, την παραγωγική και τεχνολογική στροφή της οικονομίας. Καθώς οι προκλήσεις για την οικονομία περιλαμβάνουν τον αναπόφευκτο μετασχηματισμό της λόγω της πράσινης μετάβασης, της υποχώρησης της παγκοσμιοποίησης και της γεωπολιτικής αναδιάταξης της παγκόσμιας οικονομίας, κάθε προοπτική καλείται να είναι συμβατή με τις αλλαγές αυτές.

Τα θέματα αυτά, το παραγωγικό και τεχνολογικό μοντέλο, η επαναβιομηχάνιση, ο ρόλος και οι επιπτώσεις στην ανάπτυξη από τις κοινωνικές ανισότητες, οι οικονομικές συνέπειες από τη λειτουργία των θεσμών, βρίσκονται στο επίκεντρο των συζητήσεων στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες και αλλού. Με τις αναζητήσεις πλέον να επικεντρώνονται σε έναν νέο ρόλο του κράτους και στη σχέση κράτους και ιδιωτικού τομέα, σε μια αναβαθμισμένη και πιο συμμετοχική δράση της Κοινωνίας των Πολιτών, στη μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων μέσα από το τρίπτυχο κοινωνικό κράτος, μισθοί και φορολογικό σύστημα, και σε σημαντικές θεσμικές μεταρρυθμίσεις.

Τα θέματα αυτά συζητήθηκαν στο τριήμερο συνέδριο περί Εναλλακτικών Στρατηγικών Ανάπτυξης, που διοργάνωσε η ΜετάΒΑΣΗ σε συνεργασία με το ΕΝΑ και το Eteron. Στο συνέδριο συμμετείχαν 46 επιστήμονες με ερευνητικό έργο που καλύπτει την ευρεία θεματική του αναπτυξιακού ζητήματος: δημόσια οικονομικά, χρηματοδότηση της οικονομίας, επενδύσεις και κατανάλωση, αγορά εργασίας και απασχόληση, δημόσια περιουσία, «αναπτυξιακό κράτος», ρόλος της έρευνας και της καινοτομίας, ειδικός ρόλος της μικρομεσαίας επιχειρηματικότητας, χωρικές ανισότητες και χωρικός σχεδιασμός, συγκριτικές εμπειρίες με άλλες ευρωπαϊκές οικονομίες, ρόλος των θεσμών και των πολιτισμικών νοοτροπιών, ειδικότερες προσεγγίσεις για τον κλάδο του τουρισμού και την κλιματική μετάβαση.

Τέσσερα ήταν τα βασικά συμπεράσματα από την παρουσίαση και την ερμηνεία των μακροχρόνιων τάσεων της ελληνικής οικονομίας, της σύγκρισης με άλλες χώρες και την ανάλυση των μηχανισμών αναπαραγωγής της στασιμότητας. Πρώτον, μία εναλλακτική προοπτική είναι εφικτή και ενισχύεται από τις διεθνείς ανακατατάξεις στην παγκόσμια οικονομία που ενισχύουν την ιδέα μιας εθνικής πολιτικής με αναπτυξιακές στοχεύσεις. Δεύτερον, ότι η μείωση των κοινωνικών και περιφερειακών ανισοτήτων είναι συμβατή και ενισχύει μια αναπτυξιακή στροφή της οικονομίας. Τρίτον, ότι οι αλλαγές είναι οριζόντιες και αφορούν ένα δικαιότερο φορολογικό σύστημα, ένα κανονικό ρυθμιστικό πλαίσιο για την εργασία, αναβάθμιση του ρόλου, ειδικά των πιο δυναμικών τμημάτων, των ΜμΕ, μια ανοιχτή πολιτική έρευνας και καινοτομίας, και βαθιές χωροταξικές μεταρρυθμίσεις. Τέταρτον, η ιδέα του «αναπτυξιακού κράτους» είναι αναπόσπαστο στοιχείο της τεχνολογικής και παραγωγικής αναβάθμισης της οικονομίας.

* Ο Γιώργος Σταθάκης είναι καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, πρώην υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, υπεύθυνος της Επιτροπής Προγράμματος του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ.

Επιτακτική η ανάγκη για αλλαγή αναπτυξιακού υποδείγματος

Του

Λόη Λαμπριανίδη*

Ολοκληρώθηκε με επιτυχία το συνέδριο με τίτλο «Αναζητώντας τον άλλο δρόμο. Στρατηγικές ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας» που συνδιοργανώθηκε από τον Όμιλο μετάΒΑΣΗ, το ΕΝΑ και το Έτερον.

Το συνέδριο έδειξε αφενός ότι ένας «άλλος δρόμος» για την ανάπτυξη είναι εφικτός, ένας δρόμος που αντιλαμβάνεται την ανάπτυξη πέραν της απλής μεγέθυνσης, ενσωματώνοντας και τις άλλες διαστάσεις της (πολιτισμό, περιβάλλον, χωρικές και κοινωνικές ανισότητες, ιστορικές διαστάσεις κ.τ.λ.), ένας δρόμος πέραν της νεοκλασικής θεωρίας που μονοπωλεί η αγορά. Αφετέρου έδειξε ότι υπάρχουν πολύ ικανοί νέοι άνθρωποι να χαράξουν και υπηρετήσουν αυτόν τον δρόμο.

Θεωρώντας πως η αλλαγή αναπτυξιακού υποδείγματος είναι ένα μακρόσυρτο και εξαιρετικά δύσκολο εγχείρημα και απαιτεί ευρύτερες κοινωνικές συναινέσεις, κρίναμε πως έχει μεγάλη σημασία να ανοίξει μια τεκμηριωμένη συζήτηση για να κατανοήσει η κοινωνία γιατί είναι αναγκαία η αλλαγή, ποιο είναι το νέο αναπτυξιακό υπόδειγμα, ποιοι είναι οι όροι και ειδικότερα οι κρατικές πολιτικές για να προχωρήσουμε προς αυτό.

Το συνέδριο συνέβαλε σε καλύτερη κατανόηση των ζητημάτων περί την ανάπτυξη, φωτίζοντας όψεις των αλληλοσυνδεόμενων διεθνών και εγχώριων κρίσεων και υποδεικνύοντας οδούς αντιμετώπισής τους. Παρά τον πλουραλισμό των απόψεων, υπήρξε σύγκλιση σε κάποιες βασικές επισημάνσεις:

1. Η χώρα βρίσκεται -όπως και η Ευρώπη, και ο κόσμος συνολικά- ενώπιον πρωτόγνωρων καταστάσεων: α) Μπροστά στην περαιτέρω αύξηση των ανισοτήτων (κοινωνικών και περιφερειακών) και στη συγκέντρωση πλούτου και ισχύος στο 1%, με παράλληλη αύξηση της υπερχρέωσης κρατών και ιδιωτών. Οι ανισότητες αποσυνθέτουν την κοινωνική συνοχή, αυξάνουν τη φτώχεια, οδηγούν σε εμφάνιση αποσταθεροποιητικών για τη Δημοκρατία φαινόμενων και περιορίζουν την ανάπτυξη. β) Μπροστά σε μια επελαύνουσα οικολογική καταστροφή αγνώστου μεγέθους, για την οποία ελάχιστα πράγματα γίνονται. γ) Μπροστά στη δημιουργία ενός περιορισμένου ολιγοπωλίου επιχειρηματικών κολοσσών που ελέγχουν ασφυκτικά κεφάλαια, τεχνολογίες και προσωπικά δεδομένα, απειλώντας να μας εξουσιάσουν με πρωτοφανείς τρόπους. δ) Μπροστά σε περιορισμό της παγκοσμιοποίησης (λόγω της εμπειρίας της πανδημίας, της προϊούσας αντιπαλότητας ΗΠΑ-Κίνας και της Ουκρανίας), σε αύξηση των εντάσεων μεταξύ των κυρίαρχων γεωπολιτικών μπλοκ και παράλληλη παραγωγική ανακατεύθυνση κυρίως στο εσωτερικό γεωπολιτικών πόλων («κόντεμα» των αλυσίδων αξίας και friend-shoring).

Μπροστά σ’ αυτό το σκοτεινό διεθνές πλαίσιο, το μέλλον της χώρας φαίνεται ακόμα σκοτεινότερο, καθώς το χρέος (δημόσιο-ιδιωτικό), τα προϋπολογιστικά ελλείμματα και αυτά του εμπορικού και του ισοζυγίου πληρωμών έχουν εκτοξευθεί, η ανεργία, η εργασιακή επισφάλεια και οι χαμηλοί μισθοί είναι η πραγματικότητα που βιώνουν ιδίως οι νέοι, ο πληθωρισμός επανέκαμψε εντυπωσιακά. Το Δημόσιο απογυμνώνεται και αδυνατεί να παίξει τον ρυθμιστικό και αναπτυξιακό του ρόλο. Πλούτος, παραγωγή και ενημέρωση συγκεντρώνονται στα χέρια ελάχιστων, διαπλεκόμενων στενά με το κυβερνών κόμμα.

2. Υπάρχει επιτακτική αναγκαιότητα για αλλαγή αναπτυξιακού υποδείγματος. Η κατάσταση της χώρας είναι πρωτίστως απόρροια του ακολουθούμενου αναπτυξιακού υποδείγματος, το οποίο στηρίζεται κυρίως στον τουρισμό, στις κατασκευές και γενικά στην παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών χαμηλής και μέσης προστιθέμενης αξίας. Όλα αυτά οδήγησαν την ελληνική οικονομία σε αδιέξοδο και υποβάθμισαν συνολικά τις συνθήκες ζωής μας. Αν δεν υπερβούμε την ανωτέρω παραγωγική/καταναλωτική δομή, όσοι πόροι κι αν διατεθούν, δεν θα επαρκέσουν. Πρέπει να υπάρξει σταδιακή αύξηση της παραγωγής προϊόντων και υπηρεσιών υψηλής προστιθέμενης αξίας, με ανάπτυξη της βιομηχανικής και αγροτικής παραγωγής των εξαγωγών και υποκατάσταση εισαγωγών.

3. Ένας άλλος δρόμος είναι εφικτός, όμως αυτό δεν προκύπτει αυτόματα μέσα από τους μηχανισμούς των αγορών. Απαιτείται δίδυμη αλλαγή σε οικονομικές πολιτικές και σε θεσμικές μεταρρυθμίσεις (μεγάλες αλλαγές σε Δημόσια Διοίκηση, Δικαιοσύνη, χρήσεις γης, αναπτυξιακούς θεσμούς κ.τ.λ.). Σήμερα η κυβέρνηση λειτουργεί ιδεοληπτικά, με αντιλήψεις που έχουν πλέον ξεπεραστεί: το «κράτος-πρόβλημα», η «αγορά-λύση». Όμως το κράτος πρέπει να γίνει αναπτυξιακό (developmental state) για να ανταποκριθεί στην ανάγκη ολοκληρωμένου μακροπρόθεσμου σχεδιασμού, στοχεύοντας στην «οικονομία της γνώσης» με παράλληλη μείωση κοινωνικών-περιφερειακών ανισοτήτων, με νέα βιώσιμη ισορροπία μεταξύ κατανάλωσης-αποταμίευσης-επένδυσης και, πλέον, με νέα δημογραφική προοπτική. Υπάρχει ακόμα χρόνος αξιοποιώντας παραγωγικά το Ταμείο Ανάκαμψης, το ΕΣΠΑ κ.τ.λ., κάτι που δεν συμβαίνει έως τώρα.

Κλείνοντας, σημειώνουμε με ικανοποίηση την αξιοσημείωτη παρουσία πλειάδας νέων επιστημόνων με συγκροτημένη σκέψη και θέσεις που θεωρούμε πως μπορούν να εξειδικεύσουν και να υπηρετήσουν αποτελεσματικά τον «άλλο δρόμο για την ανάπτυξη» που οι καιροί μας απαιτούν.

* Ο Λόης Λαμπριανίδης είναι οικονομικός γεωγράφος, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, πρώην γενικός γραμματέας Ιδιωτικών Επενδύσεων, υπ. Οικονομίας και Ανάπτυξης

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL