Η καθεστωτική «επέλαση» που ξεκίνησε τον Ιούλιο του 2019 (ως συνέχεια και διεύρυνση της μνημονιακής περιόδου 2010-2014) θεωρήθηκε από πολλούς ως απόρροια και «προϊόν» μιας ακραίας νεοφιλελεύθερης ιδεολογικοπολιτικής αντίληψης που επικαθόρισε όλες τις επιμέρους οικονομικές, κοινωνικές και θεσμικές επιλογές του κυβερνητικού καθεστώτος.
Θεωρούμε ότι η επίκληση ενός νεοφιλελεύθερου «ταλιμπανισμού» ως αιτιολόγηση και «νομιμοποίηση» των καταστροφικών πολιτικών που ασκήθηκαν από το κυβερνητικό καθεστώς καθ’ όλη αυτή την περίοδο είναι τουλάχιστον ανεπαρκής.
Η εγχώρια Δεξιά εδώ και πολλές δεκαετίες αρκείται σ’ έναν ιδιότυπο «ιδεολογικό μεταπρατισμό», οικειοποιούμενη ξένες αντιλήψεις και αρχές χωρίς καν να έχει την ικανότητα να τις ανάγει στην εθνική κοινωνικοοικονομική πραγματικότητα. Ο νεοφιλελευθερισμός (στην πρώιμή του μορφή) εισήχθη στη χώρα μας από τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη στα τέλη της δεκαετίας του 1980 ως «δάνειο», την εποχή της ανόδου του (Θάτσερ-Ρέιγκαν). Η τότε αγοραία υπόσχεση του Κ. Μητσοτάκη ήταν τα «φθηνά αυτοκίνητα»...
Το κράτος των ιδιωτικών συμφερόντων
Στη σημερινή εποχή του νεοφιλελεύθερου αυταρχικού χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού έχει πια παρέλθει η περίοδος της νεοφιλελεύθερης «αθωότητας» και τα ιδεολογικά προκαλύμματα καταρρέουν. Ο εγχώριος αυταρχικός νεοφιλελευθερισμός, που εκφράζεται από τη σημερινή στυγνή καθεστωτική εξουσία, ιδιοποιείται, αποσπασματικά, ιδεολογικοπολιτικά στοιχεία του κλασικού νεοφιλελεύθερου προτύπου (Hayek-Nozick), ακυρώνοντας ταυτόχρονα βασικές του αρχές. Μια τέτοια βασική αρχή είναι το «λιγότερο κράτος»... Το σημερινό κυβερνητικό καθεστώς αποδυναμώνει βασικούς θεσμούς του κοινωνικού κράτους (Υγεία, Παιδεία, περίθαλψη κ.λπ.), ενώ ταυτόχρονα διογκώνει και «ιδιωτικοποιεί» κρατικά επιτελικά κέντρα, κρατικούς θεσμούς και μηχανισμούς που περνούν στην εποπτεία στυγνών ολιγαρχικών συμφερόντων, τα οποία συγκροτούν στην πράξη μια ιδιότυπη εκτελεστική εξουσία.
Το κοινωνικό κράτος δίνει τη θέση του στο κράτος των ιδιωτικών συμφερόντων, οπότε η σύμφυση πολιτικής και οικονομικής εξουσίας καταλύει τη θεμελιώδη αρχή του νεοφιλελεύθερου προτύπου. Δηλαδή, τη μη ανάμειξη της πολιτικής εξουσίας στις οικονομικές αποφάσεις και λειτουργίες.
Η δεύτερη θεμελιώδης αρχή τόσο του κλασικού φιλελεύθερου όσο και του νεοφιλελεύθερου προτύπου είναι η αρχή της ατομικότητας: το ελεύθερο, αυτοσυντονιζόμενο άτομο που κατέχει την απόλυτη ελευθερία τού (οικονομικού) πράττειν (F. A. Hayek: «Το σύνταγμα της ελευθερίας»). Ο J. J. Rousseau καθόρισε τις τρεις αρχές που διέπουν το άτομο: ελευθερία, ισότητα και ιδιοκτησία (ως προϋπόθεση απαλλαγής από το φεουδαρχικό καθεστώς)... Πόσο ισχύουν αυτές οι αρχές στη χώρα μας; Η ισότητα έχει καταργηθεί από τον ίδιο τον πρωθυπουργό, που υιοθέτησε τη θεωρία του πρωτογενούς φυσικού δικαίου περί της «φυσικής ανισότητας των ατόμων»... Μια αντίληψη που οδηγεί σε κοινωνίες ακραίου ανταγωνισμού και αλληλοεξόντωσης («bellum omnium contra omnes», πόλεμος όλων εναντίον όλων. κατά T. Hobbes).
H ελευθερία ούτως ή άλλως με την περιστολή των κοινωνικών δικαιωμάτων και των μηχανισμών καταστολής έχει ήδη ακρωτηριαστεί. Τώρα με το καθεστώς των μαζικού τύπου παρακολουθήσεων καταργήθηκε και η βασική αρχή της ιδιωτικότητας του ατόμου, γεγονός που πλήττει ευθέως την αξιοπρέπεια και την προστασία του ιδιωτικού βίου των πολιτών.
Οσο για την τρίτη αρχή της ιδιοκτησίας, η κυβέρνηση, οι τραπεζίτες και τα «γεράκια» φρόντισαν να την καταργήσουν με τις μαζικές κατασχέσεις κατοικιών και περιουσιών, έχοντας ταυτόχρονα υπερχρεώσει εκατομμύρια νοικοκυριά. Ο νεοφιλελεύθερος μανδύας χρησιμοποιείται ως προκάλυμμα για τη «νομιμοποίηση» της δράσης στυγνών οικονομικών συμφερόντων και ως μια αξιακή-ιδεολογική κουλτούρα για την ανατροπή βασικών δημοκρατικών και κοινωνικών κατακτήσεων.
Το στυγνό καθεστώς και οι πολιτικοί του εντολοδόχοι συντηρούνται και αναπαράγονται μέσα από το δίπολο ΧΡΗΜΑ-ΕΞΟΥΣΙΑ. Ο νεοφιλελευθερισμός είναι απλώς το ιδεολογικοπολιτικό όχημα προκειμένου να προωθήσουν τη Δημοκρατία της Αγοράς και την Κοινωνία της Αγοράς. Αυτός είναι και ο μόνος «Θεός» στον οποίο πιστεύουν και τον οποίο υπηρετούν πιστά.
* Ο Μενέλαος Γκίβαλος είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο ΕΚΠΑ, μέλος της Κ.Ε. του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία
