Οι συνεχιζόμενες αποκαλύψεις για το πρωτοφανές σκάνδαλο των τηλεφωνικών παρακολουθήσεων και, ίσως ακόμη περισσότερο, η πεισματική προσπάθεια υποβάθμισης, αν όχι συγκάλυψής του δημιουργούν ένα ζοφερό κλίμα. Στο κοινοβουλευτικό σύστημα η -αντικειμενική- πολιτική ευθύνη αποδίδεται με παραίτηση του αρμόδιου μέλους της κυβέρνησης. Η κυβέρνηση κάνει τα πάντα για να το αποφύγει, όμως ο διεθνής αντίκτυπος είναι πια τόσο μεγάλος, που δεν μπορεί να αποκλειστεί το ενδεχόμενο αυτό.
Οι συνέπειές του στη λειτουργία του πολιτεύματος εξαρτώνται από το είδος της παραίτησης. Σε περίπτωση που παραιτηθεί ατομικά ο αρμόδιος υπουργός, δηλαδή εν προκειμένω ο πρωθυπουργός, τότε, σύμφωνα με το άρθρο 38 παράγραφος 2 του συντάγματος, συνεδριάζει η Κοινοβουλευτική Ομάδα του κόμματός του και προτείνει νέο πρωθυπουργό. Στην περίπτωση αυτή δεν διενεργούνται εκλογές.
Σε περίπτωση που παραιτηθεί συλλογικά αυτοδύναμη κυβέρνηση, τότε από τον συνδυασμό των άρθρων 38, παράγραφος 1, εδάφιο γ΄ και 37, παράγραφος 3, εδάφιο γ΄ του συντάγματος προκύπτει κανονικά ότι διαλύεται η Βουλή και διενεργούνται εκλογές. Τις εκλογές διεξάγει προσωρινή εκλογική κυβέρνηση, δηλαδή είτε οικουμενική κυβέρνηση που σχηματίζεται από όλα ανεξαιρέτως τα κόμματα της Βουλής είτε, το πιθανότερο, υπηρεσιακή κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον πρόεδρο ενός εκ των τριών ανώτατων δικαστηρίων της χώρας (Συμβούλιο της Επικρατείας, Άρειος Πάγος, Ελεγκτικό Συνέδριο). Ωστόσο, μετά το προηγούμενο που διαμορφώθηκε με τον σχηματισμό της κυβέρνησης Παπαδήμου το 2011, φαίνεται πως υπάρχει εδώ και η εναλλακτική του σχηματισμού νέας κυβέρνησης χωρίς να προηγηθούν εκλογές, με τη συνεργασία δύο ή περισσότερων κοινοβουλευτικών κομμάτων που από κοινού θα υποδείξουν νέο πρωθυπουργό.
Σε κάθε περίπτωση, η πολιτική ευθύνη θα μπορούσε να εκτονωθεί και χωρίς παραιτήσεις, με την άμεση διενέργεια εκλογών. Η κυβέρνηση θα μπορούσε να ζητήσει την προκήρυξη εκλογών κατά το άρθρο 41, παρ. 2 του συντάγματος για ανανέωση της λαϊκής εντολής προκειμένου να αντιμετωπιστεί εθνικό θέμα εξαιρετικής σημασίας. Τέτοιο θέμα είναι αναμφίβολα και η αποκατάσταση της πολιτικής ομαλότητας που έχει διαταραχθεί από το μείζον σκάνδαλο των υποκλοπών.
* Ο Ακρίτας Καϊδατζής είναι αναπληρωτής καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στο ΑΠΘ
