Στις 22 Ιουλίου του 2017 ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας Βίκτορ Όρμπαν εκφώνησε μια ομιλία σε ένα θερινό καμπ φοιτητών στη Ρουμανία. Αφού παρουσίασε αναλυτικά το σύμπλεγμα των ιδεών του αναφορικά με την ανάγκη ενός αυταρχικού και συγκεντρωτικού κράτους, που θα βασίζει την ισχύ του σε μια ακλόνητη κεντρική ιδέα, κατέληξε: «Πριν από 27 χρόνια, εδώ, στην Κεντρική Ευρώπη, πιστέψαμε ότι η Ευρώπη είναι το μέλλον μας. Σήμερα αισθανόμαστε πια ότι εμείς είμαστε το μέλλον της Ευρώπης». Ο λόγος αυτός δημιούργησε αίσθηση στην Ευρώπη. Θεωρήθηκε ως ένα μανιφέστο του νέου φασισμού που αυτοπροτείνεται ως προοπτική της Ευρώπης μέσα στο διάβα των πολλαπλών και συνεχόμενων κρίσεων. Πολιτικοί αναλυτές, ερευνητές και διανοούμενοι τον έλαβαν σοβαρά υπόψη τους. Και ένα κομμάτι πολιτικών ηγετών τον πήρε τοις μετρητοίς.
Η αλήθεια είναι ότι 32 χρόνια μετά την πτώση του ανατολικού μπλοκ οι ζητωκραυγές που την ακολούθησαν, συνοδευόμενες από προβλέψεις ότι αυτό που συνέβη ήταν η τελική και ολοκληρωτική επικράτηση της δημοκρατίας και της ελευθερίας, μοιάζουν εντελώς κωμικές. Ο πολιτικός αυταρχισμός, ο υπερσυγκεντρωτισμός της εξουσίας, η καταστολή του κοινωνικού ελέγχου και η δημιουργία ενός ιδιότυπου κάθετου μονοπωλίου στην εξουσία ζει μέρες δόξας στον πλανήτη. Ο Όρμπαν, με τις θέσεις ενός υβριδικού νεοφασισμού, έχει πια συμπληρώσει 16 χρόνια στην εξουσία στην Ουγγαρία, τα 12 από αυτά συνεχόμενα. Ο Πούτιν συμπληρώνει 22 χρόνια στην εξουσία στη Ρωσία και ο Ερντογάν άλλα 19 στην Τουρκία. Όλοι αυτοί κυβερνούν ασκώντας απόλυτο έλεγχο στο κράτος, στη δικαστική εξουσία, στα ΜΜΕ, στην πληροφορία, την κοινωνική δραστηριότητα. Η τάση αυτή ανοίγει εκ των πραγμάτων την όρεξη σε ένα μεγάλο πλέγμα εκπροσώπων της Δεξιάς σε όλον τον κόσμο, με τα φαινόμενα να επεκτείνονται σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό σε διάφορες χώρες.
Η Ελλάδα, δυστυχώς, μοιάζει να βρίσκεται τα τελευταία 3 χρόνια στην πρωτοπορία αυτής της τάσης. Κι αυτό δεν είναι πια μια διαπίστωση που γίνεται στο εσωτερικό των κοινωνικών της κινημάτων ούτε καν μια επίκληση της αντιπολίτευσης. Είναι μια διαπίστωση που ισχυροποιείται στην Ευρώπη τόσο ανάμεσα στους θεσμούς της όσο και ανάμεσα στις ανεξάρτητες οργανώσεις της.
Στον πάτο της ελευθερίας του Τύπου
Η ετήσια έκθεση της διεθνούς οργάνωσης Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα, που κατατάσσει τη χώρα στην 108η θέση στον κόσμο σε ζητήματα ελευθερίας του Τύπου, ήταν το πιο πρόσφατο καμπανάκι ως προς αυτό. Η αντίδραση της κυβέρνησης παρέπεμπε στον ορισμό του τρόπου με τον οποίον αντιδρούν αυταρχικά καθεστώτα. Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Γ. Οικονόμου έστειλε επιστολή με την οποία ζητά τα ρέστα από την οργάνωση, στέλνοντάς της ερωτήματα, τα οποία μάλιστα με μια οικεία στην κυβέρνηση αμετροέπεια ζητά να του απαντηθούν «χωρίς αδικαιολόγητη καθυστέρηση». Το ύφος και το περιεχόμενο της επιστολής του Οικονόμου προς τους ΔΧΣ είναι ενδεικτικό της αντίληψης της κυβέρνησης, η οποία έχει φέρει τη χώρα στον παγκόσμιο πάτο των ελευθεριών του Τύπου.
Η κυβέρνηση δυσκολεύεται να εννοήσει ότι δουλειά των διεθνών δημοσιογραφικών ενώσεων -όπως και του Τύπου συνολικά- είναι να ασκεί έλεγχο και κριτική και προσανατολίζεται ενστικτωδώς στο να ποινικοποιήσει αυτόν τον έλεγχο. Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος και ο προϊστάμενος που του υπαγόρευσε την επιστολή είναι πιθανόν να μην κατανοούν ότι η επιτιμητική επιστολή που έστειλαν στους ΔΧΣ δικαιώνει απόλυτα την έρευνά τους και τα συμπεράσματά της. Ο Οικονόμου ζητά να πληροφορηθεί τη μέθοδο της έρευνας για να δει αν την εγκρίνει, αλλά επίσης και να μάθει αν οι ΔΧΣ συμβουλεύτηκαν στην έρευνά τους «δημοσιογράφους που διώκονται από την ελληνική Δικαιοσύνη», κάτι που κατά τη γνώμη του θα πρόσβαλε την αντικειμενικότητά της.
Με λίγα λόγια, η κυβέρνηση θέλει να κάνει χρήση της κοινοβουλευτικής της πλειοψηφίας για να στέλνει δημοσιογράφους στα δικαστήρια, αλλά στη συνέχεια αυτοί να μην ερωτώνται γι’ αυτό και η γνώμη τους να μην λαμβάνεται υπόψη για λόγους… δεοντολογίας. Κάτι σαν μια οργάνωση που εξετάζει τα βασανιστήρια, για λόγους «δεοντολογίας» να μην ρωτούσε κρατούμενους. Η Ν.Δ. θεωρεί γενικά τον έλεγχο της εξουσίας «αντιδεοντολογικό».
Η αλήθεια είναι ότι η δίωξη των τριών δημοσιογράφων από την κοινοβουλευτική πλειοψηφία επειδή της άσκησαν ερευνητικό έλεγχο δεν εμπεριέχεται στην έρευνα των ΔΧΣ - κι αυτό είναι ένα δυσάρεστο προμήνυμα για τη θέση στην οποία θα βρεθεί η χώρα όταν προσμετρηθεί και αυτή. Για την ώρα, η κατάρρευση της Ελλάδας κατά 35 θέσεις μέσα σε έναν χρόνο και σχεδόν 60 κατά τη διακυβέρνηση της Ν.Δ. βασίζεται σε τρεις άλλες παραμέτρους: τη χειραγώγηση των ΜΜΕ μέσω της λίστας Πέτσα (θυμίζουμε ότι στην Αυστρία, σε μια μικρότερης εμβέλειας ανάλογη περίπτωση, ο καγκελάριος Κουρτς οδηγήθηκε σε παραίτηση), τη δολοφονία του δημοσιογράφου Γιώργου Καραϊβάζ, για την οποία καμία ένδειξη δεν υπάρχει ότι οδεύει προς διαλεύκανση, αλλά και την ιταμή συμπεριφορά του πρωθυπουργού προς την Ολλανδή δημοσιογράφο που έθεσε το ζήτημα των επαναπροωθήσεων και των στρατοπέδων μεταναστών στα νησιά. Μπορεί τα ΜΜΕ της λίστας Πέτσα να θαύμασαν τη λεβεντιά και το αντριλίκι του πρωθυπουργού σε εκείνη την υπόθεση, αλλά στην υπόλοιπη Ευρώπη δεν το είδαν ακριβώς έτσι.
Η υπόθεση Novartis
Μια δεύτερη υπόθεση, όχι εντελώς άσχετη με την προηγούμενη, που έχει κάνει την Ευρώπη να λοξοκοιτάζει την Ελλάδα είναι αυτή των διώξεων εναντίον όσων ερεύνησαν το σκάνδαλο Novartis τη στιγμή που δεν προχωρούν οι διώξεις που αφορούν το ίδιο το σκάνδαλο. Η πρώην εισαγγελέας Διαφθοράς Ελένη Τουλουπάκη, διωκόμενη και η ίδια, έχει κληθεί ήδη δύο φορές στο Ευρωκοινοβούλιο, όπου προφανώς δεν καλείται ο καθένας χωρίς λόγο. Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό ότι άλλες δύο φορές το Ευρωκοινοβούλιο κάλεσε και τον υπουργό Δικαιοσύνης Κ. Τσιάρα προκειμένου να δώσει εξηγήσεις για την υπόθεση, με την άρνηση του τελευταίου να παραστεί -με ασήμαντες δικαιολογίες- να προκαλεί εκνευρισμό στο σύνολο των ευρωβουλευτών. Είναι ενδεικτική η απουσία εκπροσώπων του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος από την τελευταία συνεδρίαση της ομάδας Δημοκρατίας, Κράτους Δικαίου και Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωβουλής, η οποία δείχνει τη σαφή απροθυμία τους να ταυτιστούν με τη θέση της Ν.Δ. στο ζήτημα.
Το Ευρωκοινοβούλιο προβληματίζεται σοβαρά και με τις διώξεις που έχουν ασκηθεί για την υποτιθέμενη «σκευωρία» και για αυτές που δεν έχουν ασκηθεί για το σκάνδαλο, ιδιαίτερα δε για την ακατανόητη καθυστέρηση της Ελλάδας στο να ζητήσει αποζημίωση από τη Novartis, τη στιγμή που η ίδια η εταιρεία έχει αναγνωρίσει τη δωροδοκία κυβερνητικών αξιωματούχων στην Ελλάδα και έχει πληρώσει σχετική αποζημίωση στις ΗΠΑ. Ακόμα περισσότερο προβληματίζει η άρνηση της Ελλάδας να ακολουθήσει την ευρωπαϊκή Οδηγία για την προστασία των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος, η οποία συνοδεύεται και από ένα διαρκές μπούλινγκ εναντίον τους από κυβερνητικούς αξιωματούχους. Ως προς το τελευταίο, η αποδοκιμασία τής χώρας έγινε μετά τιμών και επαίνων, επίσημα, από την ίδια την Κομισιόν.
Επαναπροωθήσεις
Tρίτη, αλλά όχι λιγότερο σημαντική υπόθεση που δυσφημεί εδώ και χρόνια την εικόνα της Ελλάδας στην Ευρώπη, είναι αυτή της διαχείρισης του μεταναστευτικού ζητήματος. Η Ευρώπη, εξαρχής από το 2015, «φόρτωσε» κατά κάποιον τρόπο την υπόθεση αυτή στην Ελλάδα και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίον έμοιαζε διατεθειμένη να κλείσει τα μάτια σε ορισμένες παραβιάσεις του Διεθνούς Δικαίου.
Τα τελευταία χρόνια ωστόσο, και ιδιαίτερα αυτά που ακολούθησαν την υπουργοποίηση Μηταράκη στο σχετικό χαρτοφυλάκιο, η ενόχληση για αυτά που συμβαίνουν στην Ελλάδα είναι μεγάλη. Η δημιουργία μεγάλων κλειστών κέντρων κράτησης έχει αποτελέσει πολλές φορές αντικείμενο κριτικής στην Ευρώπη, ενώ ιδιαίτερα μεγάλος είναι ο προβληματισμός από τη γενίκευση τα τελευταία χρόνια των παράνομων επαναπροωθήσεων στην Τουρκία. Το τελευταίο, πέρα από ένα μεγάλο κομμάτι εκπροσώπων της ουμανιστικής Ευρώπης, που απαιτεί σεβασμό των δικαιωμάτων των μεταναστών και των προσφύγων, ενοχλεί και ευρύτερα κομμάτια που διαβλέπουν σε αυτή την τακτική τον κίνδυνο μιας ρήξης με την Τουρκία που θα θέσει σε κίνδυνο τη συμφωνία του 2016. Η παραίτηση του επικεφαλής της Frontex Φαμπρίς Λεζερί, το όνομα του οποίου συνδέθηκε ακριβώς με τις παράνομες επαναπροωθήσεις, τις οποίες η ελληνική κυβέρνηση διέψευδε και στις οποίες βρέθηκε αναμεμειγμένη, δεν αποτελεί ακριβώς παράσημο για τον Μηταράκη και την πολιτική της Ελλάδας. Πόσο μάλλον που όταν το σκάνδαλο βγήκε στην επιφάνεια, η ελληνική κυβέρνηση φρόντισε να παρασημοφορήσει επιδεικτικά τον Λεζερί.
Παραβίαση της ελευθερίας του Τύπου, χειραγώγηση της Δικαιοσύνης, παραβίαση του Διεθνούς Δικαίου που αφορά τα δικαιώματα των μεταναστών. Το ελληνικό μενού δεν βασίζεται πλέον στο ελαιόλαδο, αλλά στη σαλάτα Βουδαπέστης. Και η αντίδραση της Ευρώπης χαρακτηρίζεται από έντονο προβληματισμό που συχνά γίνεται ρητός. Η Ευρώπη δεν έχει καμία όρεξη να είναι το μέλλον της η Ουγγαρία. Αλλά ανησυχεί για το ποιο είναι το μέλλον της Ελλάδας.
