Ποια ήταν τα υλικά του παραδοσιακού ελληνικού Πάσχα; Ήταν η δόση της μεταφυσικής, ήταν η έκσταση ενώπιον της θριαμβεύουσας άνοιξης, ήταν η πείνα μετά τη νηστεία, ήταν ο ερωτισμός που, παρά τους θρησκευτικούς περιορισμούς, διήγε την «αιθέρια» ζωή των κρυφών βλεμμάτων. Το Πάσχα ήταν μια «υβριδική» γιορτή: σιαμαία σχεδόν με το πνεύμα της αναγεννώμενης φύσης, της ανθρώπινη...
«Εκείνο» το Πάσχα, που συνδυαζόταν με την αραιοκατοίκηση του πολεοδομικού σχηματισμού, είχε θέαμα και σαματά πάσης φύσεως - αλλά πάντως ιδίας κατασκευής και σχεδιασμού. Και όλα αυτά επισφραγίζονταν από την ασύδοτη πρωτεϊνοφαγία μέσα στο πλαίσιο μιας προ-κρεοφαγικής και προ-χοληστερινικής κοινωνίας, που υποστασίωνε την πλουτοκρατία ως τάξη ευτραφών κοιλαράδων με ημίψηλο και πούρο, που, κατά τα πρότυπα των κλεφτών, προέβαινε σε «ξεσχισματικά» τσιμπούσια ημερών και φυσικά σε «σούρες» μεγάλης διάρκειας.
Στα αθηναϊκά περίχωρα μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1970 έβλεπες κοκορέτσια και αρνιά να περιστρέφονται ιδιοχείρως, έβλεπες καταϊδρωμένους σουβλοκράτορες να εισπράττουν εκείνες τις υπέροχες και χορταστικές -μέχρι πλήρους κατευνασμού!- οσμές. Άκουγες τραγούδια που φανέρωναν την επαρχιώτικη προέλευση, δεχόσουν προσκλήσεις για φαγοπότι από ανθρώπους άγνωστους.
Έπειτα, η «πόλη της αντιπαροχής» έκανε τον ελεύθερο κτισμάτων αστικό χώρο ανύπαρκτο. Επιπλέον τα εισοδήματα της πρώτης μεταπολεμικής αναπτυξιακής φάσης άρχισαν να διοχετεύονται σε κατευθύνσεις κεντρόφυγες. Οι αργίες έγιναν ευκαιρίες απόδρασης από το αστικό περιβάλλον, οι εκκλησίες που το βράδυ της Ανάστασης έσφυζαν από ζωή έχασαν τα ακροατήριά τους και το φιλοθεάμον κοινό των βεγγαλικών. Κοντά στην πρόχειρη ήρθε και η δομημένη φυγή. Τα εξοχικά των μικρομεσαίων ξεκίνησαν από πρόχειρες γενικά κατασκευές, για να μετατραπούν σε κυκλαδίτικα ή ελβετικά σαλέ σε άνυδρα μεσογειακά τοπία, ή γενικώς σπιταρώνες των δέκα υπνοδωματίων ως εξωτερικεύσεων κοινωνικής επιτυχίας.
Το Πάσχα και όλες τις μεγάλες γιορτές, τον Δεκαπενταύγουστο και τα Χριστούγεννα, ανακαλώ πάντοτε στη σκέψη μου μια κουβέντα του Έριχ Φρομ «για τις πραγματικές γιορτές που λείπουν». Για τις γιορτές που δηλώνουν τη συνέχεια αλλά και τη μεταβλητότητα της ζωής, που είναι ευέλικτες, αλλά όχι και τροποποιήσιμες σαν προγράμματα της τηλεόρασης.
