Η νομοθέτηση αλλά και η απόδοση δικαιοσύνης με ψυχραιμία και λογική αποτελούν σπουδαίες κατακτήσεις του νεωτερικού κόσμου. Αντίθετα, η εν θερμώ ανακλαστικές αντιδράσεις σε κοινωνικά προβλήματα ή εγκλήματα προσιδιάζουν, μάλλον, στην εκδίκηση ή το ξεκαθάρισμα λογαριασμών. Η οργανωμένη πολιτεία αντιδρά με σύνεση, κρατά ως τελευταία λύση την ποινή και προβληματίζεται· δεν αντιδρά σπασμωδικά. Δεν κάνει δηλ. ό,τι ακριβώς κάνει η κυβέρνηση με τα εξαγγελθέντα, ποινικής φύσης, μέτρα για την οπαδική βία.
Βέβαια, οι υπουργικές εξαγγελίες ήταν μάλλον προβλέψιμες, αφού κινούνται στο γνωστό πλέον κυβερνητικό μοτίβο της ποινικής εντυπωσιοθηρίας. Πρόκειται για μέτρα λαϊκιστικά, αναποτελεσματικά αλλά και επικίνδυνα· λαϊκιστικά, γιατί επιδιώκουν να «δείξουν τσαγανό» για να κερδίσουν τις εντυπώσεις μετά το φρικτό έγκλημα στη Θεσσαλονίκη, αναποτελεσματικά, γιατί είναι γνωστό ότι η ποινική αυστηρότητα επιδρά ελάχιστα ή καθόλου στη μείωση της εγκληματικότητας, αλλά και επικίνδυνα, γιατί εισφέρουν (ή επαναφέρουν) έννοιες και διαδικαστικούς τύπους χωρίς τις εγγυήσεις του παραδοσιακού ποινικού δικαίου.
Ειδικότερα, η κυβερνητική δέσμη ποινικών μέτρων:
Ενισχύει την έννοια του «επικίνδυνου δράστη», μια έννοια επικίνδυνη, η οποία έχει εξοβελιστεί από τον Ποινικό Κώδικα, ως αντίθετη προς το σύνταγμα, που αποδέχεται την τιμώρηση (αποκλειστικά) πράξεων. Καταργεί (ολοκληρωτικά) την αναστολή εκτέλεσης της ποινής, ιδίως για τους νέους ή πρωτόπειρους δράστες με χαμηλής βαρύτητας εγκλήματα. Απαλείφει δηλ., με ισοπεδωτικό τρόπο, έναν σημαντικό θεσμό ειδικής πρόληψης χωρίς να επιτρέπει στον δικαστή να εκτιμήσει την κάθε ξεχωριστή περίπτωση, με βάση την πράξη και την ενοχή του δράστη. Εισάγει ως ξεχωριστό ποινικό αδίκημα την «κουκουλοφορία» στο γήπεδο, απειλώντας μάλιστα ποινή φυλάκισης μέχρι πέντε (5) χρόνια! Πρόκειται για ακραία παραβίαση της αρχής της αναλογικότητας, αφού δεν προκύπτει κάποια σοβαρή προσβολή εννόμου αγαθού που να δικαιολογεί αυτή την ποινή. Αυξάνει τις ήδη αυστηρές απειλούμενες ποινές γενικώς, με τρόπο που υπερβαίνει τη βαρύτητα των εκάστοτε προσβολών, και έτσι οδηγείται σε μια σοβαρή δυσαναλογία εγκλήματος - ποινής. Προτείνει την εκδίκαση «κατά προτεραιότητα» των υποθέσεων οπαδικής βίας, παραγνωρίζοντας ότι η ισχύουσα νομοθεσία προβλέπει ήδη την εκδίκαση εντός τριάντα (30) ημερών. Προβλέπει, τέλος, επί αναβολής της δίκης, την υποχρεωτική επιβολή περιοριστικών όρων, μια περίπτωση σοβαρής παραβίασης του τεκμηρίου αθωότητας.
Αυτές τις μέρες συζητείται στη Βουλή η Σύμβαση για την ασφάλεια στους ποδοσφαιρικούς αγώνες, η οποία προβλέπει ένα φάσμα μέτρων και πολιτικών για την προστασία από τη βία. Σ’ αυτό το πλαίσιο, το Συμβούλιο της Ευρώπης προτείνει απέναντι στη βία όχι την αυστηρή αλλά την «κατάλληλη και αναλογική απάντηση της ποινικής Δικαιοσύνης» [Explanatory Report, παρ. 92]. Προφανώς η κυβέρνηση, εδώ, αντιφάσκει, αφού οι «εξαγγελίες» της αποκλίνουν από τις πρόνοιες της Σύμβασης, την οποία η ίδια φέρνει για κύρωση.
Ο χουλιγκανισμός δεν είναι μόνο (ή κυρίως) ζήτημα ποινικής καταστολής. Γι’ αυτό η προσέγγισή του (αποκλειστικά) με όρους ποινικού δικαίου αποπροσανατολίζει και οδηγεί σε αναποτελεσματικές ή και επικίνδυνες επιλογές. Ωστόσο, η κυβέρνηση δεν νοιάζεται γι’ αυτό· σπέρνει ανέξοδες τιμωρίες, ώστε να εμφανιστεί ως αμείλικτος διώκτης και τιμωρός των χουλιγκάνων! Πρόκειται για συνταγή αποδεδειγμένα αποτυχημένη, η οποία, όμως, όταν περιέχει τα βαριά «φάρμακα» του ποινικού δικαίου, γίνεται και επικίνδυνη.
* Ο Ευτύχης Φυτράκης είναι δρ. Νομικής και δικηγόρος
