Η ολική επαναφορά της πανδημίας βάζει σε δεύτερη μοίρα τα θέματα εξωτερικής πολιτικής, τα οποία ούτως ή άλλως δεν είναι πολύ ψηλά στην ατζέντα της κυβέρνησης Μητσοτάκη παρά τον έντονο διπλωματικό ακτιβισμό του Νίκου Δένδια.
Η Αθήνα φαίνεται ανέτοιμη να πάρει την πρωτοβουλία στα δυτικά Βαλκάνια και να πιέσει την Ε.Ε. να δώσει ημερομηνία έναρξης ενταξιακών διαπραγματεύσεων στη Βόρεια Μακεδονία και την Αλβανία στην τελευταία σύνοδο κορυφής του 2021.
Παρά το γεγονός ότι η ελληνική κυβέρνηση επαναλαμβάνει παντού και πάντα ότι υποστηρίζει την ευρωπαϊκή προοπτική των δυτικών Βαλκανίων, ο Κυριάκος Μητσοτάκης έχει αποφύγει μέχρι σήμερα να επισκεφθεί τα Σκόπια, προφανώς διότι δεν θέλει να χαλάσει τις καρδιές των νεομακεδονομάχων, και αφήνει άλλους να παίζουν το παιχνίδι, ακόμη και χώρες που στην καλύτερη περίπτωση δεν “καίγονται” -όταν δεν αντιδρούν- για το ευρωπαϊκό μέλλον της γειτονιάς μας.
Αυτό που αποφεύγει ο πρωθυπουργός της Ελλάδας το έκανε τις προάλλες ο υπηρεσιακός πρωθυπουργός της Ολλανδίας Μαρκ Ρούτε, ο οποίος μετά το σόου Μητσοτάκη -"Δεν έχετε πάει ποτέ στη Σάμο"- στο Μέγαρο Μαξίμου, συνέχισε για Σκόπια και Τίρανα. Ο σχετικά απρόθυμος για τη διεύρυνση Ρούτε θέλησε να στείλει στις δύο χώρες το μήνυμα ότι μπορεί και να γίνει κάτι στη σύνοδο κορυφής του Δεκεμβρίου.
Σανίδα σωτηρίας για τον Ζάεβ
Αν και τίποτε δεν έχει κριθεί ακόμη, οι ισχυρές χώρες της Ε.Ε. είναι έτοιμες να πιέσουν τη Βουλγαρία να αποσύρει το βέτο της ώστε να κάνουν την πολυπόθητη χειρονομία προς την Αλβανία και τη Βόρεια Μακεδονία. Αυτό θα μπορούσε να είναι και η σανίδα σωτηρίας για την κυβέρνηση Ζάεβ, την οποία, εκτός από την Ελλάδα -όπως αντιλήφθηκε τον τελευταίο μήνα της κρίσης και η κυβέρνηση Μητσοτάκη- την προτιμούν και άλλες ευρωπαϊκές χώρες, αλλά και οι Αμερικανοί.
Το αντίπαλο δέος, το VMRO, που παραλίγο να πάρει το πηδάλιο στη Βόρεια Μακεδονία, παραμένει ένα βαθύτατα εθνικιστικό κόμμα, επικίνδυνο για την καλή γειτονία σ’ αυτή τη δύσκολη περιοχή της Ευρώπης. Γι' αυτό και όλοι αναθάρρησαν από την περιπετειώδη διάσωση της κυβέρνησης Ζάεβ -που δεν έχει πια κοινοβουλευτική πλειοψηφία, αλλά ούτε και υπήρξε πλειοψηφία για να τη ρίξει- και ελπίζουν αυτή η παύση συναγερμού που σήμανε την περασμένη εβδομάδα να κρατήσει αρκετά. Αλλά χωρίς ημερομηνία για την έναρξη διαπραγματεύσεων με την Ε.Ε., ο Ζάεβ δεν θα αντέξει.
Η δήλωση του Ζοσέπ Μπορέλ τις προάλλες ότι στόχος της Κομισιόν είναι να γίνει η πρώτη διακυβερνητική συνεδρίαση για την Αλβανία και τη Βόρεια Μακεδονία “πριν από το τέλος του έτους” δεν σημαίνει πολλά, καθώς την απόφαση θα την πάρουν οι 27 - και η άρνηση της Βουλγαρίας δεν έχει ακόμη καμφθεί. Μετά τις τελευταίες εκλογές -τις τρίτες μέσα σε έναν χρόνο-, στη Σόφια έχει αναδειχθεί πρώτο κόμμα το νεότευκτο Συνεχίζουμε την Αλλαγή, που θεωρείται φιλοευρωπαϊκό και όχι εθνικιστικό και πιθανόν να σταματούσε τα παιχνίδια ταυτότητας με τη Βόρεια Μακεδονία. Αλλά δεν είναι βέβαιο εάν θα καταφέρει να φτιάξει κυβέρνηση.
Προτεραιότητες
Για την Ελλάδα είναι σημαντικό να φτιάξει σύντομα διαύλους επικοινωνίας με τους ανθρώπους του Συνεχίζουμε την Αλλαγή - και να προσπαθήσει να επηρεάσει την επόμενη βουλγαρική κυβέρνηση στη σωστή κατεύθυνση, αυτή των έντιμων συμβιβασμών της Συμφωνίας των Πρεσπών. Ίσως είναι σημαντικότερο από το να προσπαθεί απελπισμένα να επηρεάσει τις εξελίξεις στη Λιβύη με την ελπίδα πως η επόμενη κυβέρνηση στην Τρίπολη -εάν και όποτε προκύψει- θα έχει προτεραιότητα την ακύρωση του τουρκολιβυκού μνημονίου για τα θαλάσσια σύνορα.
Δίχως τόλμη
Εάν η κυβέρνηση Μητσοτάκη χρησιμοποιούσε τη μισή ενέργεια από αυτή που ξοδεύει προσεγγίζοντας τους διάφορους Χάφταρ, τους εχθρούς του μεγάλου εχθρού, για να ασχοληθεί με τα δυτικά Βαλκάνια, να καταλάβει τις άκρως επικίνδυνες εξελίξεις στην περιοχή και να τις εξηγήσει στους Ευρωπαίους εταίρους, τα πράγματα θα ήταν πολύ καλύτερα. Για την Ελλάδα, για τα Βαλκάνια, για την Ευρώπη.
Ωστόσο, η κυβέρνηση ούτε να κυρώσει τα τρία μνημόνια συνεργασίας με τη Βόρεια Μακεδονία δεν τολμά μήπως και χαλάσει την καρδιά μερικών στελεχών της. Και αφήνει το πεδίο ελεύθερο στους συνήθεις ύποπτους στα Βαλκάνια χωρίς έστω να προσπαθεί να βάλει το δικό της λιθαράκι στη επίλυση των χρόνιων προβλημάτων.
Συνήθεις ύποπτοι δεν είναι μόνο η Τουρκία, που έχει αυτοανακηρυχθεί προστάτιδα δύναμη των μουσουλμανικών πληθυσμών στην περιοχή, αλλά και εκείνοι οι ισχυροί της Ε.Ε. που δεν έχουν δώσει τα καλύτερα δείγματα γραφής στην πάλαι ποτέ πυριτιδαποθήκη της Ευρώπης.
Στο συμβούλιο υπουργών Εξωτερικών, την περασμένη Δευτέρα, ήταν ο Γερμανός Χάικο Μάας, και όχι ο Δένδιας, αυτός που ζήτησε να ασχοληθεί η Ε.Ε. με τις φυγόκεντρες τάσεις στη Βοσνία. Ο Μάας επιμένει ότι πρέπει να επιβληθούν κυρώσεις στον Μίλοραντ Ντόντικ της Ρεπούμπλικα Σρπσκα επειδή επιδιώκει την απόσχιση της σερβικής δημοκρατίας από το κεντρικό κράτος της Βοσνίας - Ερζεγοβίνης - και κάνει πως δεν βλέπει ότι και η Κροατία καλοβλέπει τις αποσχιστικές τάσεις, αφού και οι Κροάτες της Βοσνίας θα προτιμούσαν να απαλλαγούν από τον σχετικά ισχυρό μουσουλμανικό παράγοντα στη δική τους μεριά τής -ο Θεός να την κάνει- ομοσπονδίας.
Η ελληνική κυβέρνηση θα μπορούσε να παίξει ρόλο εάν ασχολούνταν σοβαρά και με ανοιχτό πνεύμα με την περιοχή. Ωστόσο, στον 21ο αιώνα μόνο δύο φορές το έκανε. Τη μία το 2003 με τη Διακήρυξη της Θεσσαλονίκης, όταν η κυβέρνηση Σημίτη δέσμευσε την Ε.Ε. να εντάξει κάποια στιγμή στο κλαμπ τις χώρες των δυτικών Βαλκανίων, και τη δεύτερη το 2018, όταν η κυβέρνηση Τσίπρα υπέγραψε με τη Βόρεια Μακεδονία τη Συμφωνία των Πρεσπών.
Η κυβέρνηση Μητσοτάκη δεν ενδιαφέρεται να γράψει βαλκανική Ιστορία - και αφήνει να τη γράψουν άλλοι.
με την Τουρκία δεν άρεσαν καθόλου στην Αθήνα
Ο επικίνδυνος μύθος της απομονωμένης Τουρκίας
Είναι αλήθεια ότι οι περισσότεροι θεωρούν τον Ερντογάν δύσκολο εταίρο, πολλοί τον καταγγέλλουν ανοιχτά για τον αυταρχισμό του στο εσωτερικό και καταδικάζουν τις επεμβάσεις του στο εξωτερικό, από τη Συρία έως τη Λιβύη, ωστόσο σχεδόν κανείς δεν του γυρνά την πλάτη
Δεν χάνουν ευκαιρία ο πρωθυπουργός και ο υπουργός Εξωτερικών να μιλάνε για τις αμυντικές συμφωνίες με τη Γαλλία και τις Ηνωμένες Πολιτείες αφήνοντας να εννοηθεί ότι οι φρεγάτες και τα Rafale αλλάζουν τις ισορροπίες στο Αιγαίο και την ανατολική Μεσόγειο -κι αφήνοντας να... διαρρεύσει ότι ύστερα απ’ αυτές τις συμφωνίες ο απομονωμένος Ερντογάν έχει χάσει τον ύπνο του.
Αυτές οι διαρροές έχουν δύο ανακρίβειες. Η πρώτη είναι ότι, αν ο Πρόεδρος της Τουρκίας έχει χάσει για κάτι τον ύπνο του, αυτό είναι η συνεχιζόμενη κατρακύλα της λίρας έναντι του δολαρίου και του ευρώ -και οι δημοσκοπήσεις που τον δείχνουν αποδυναμωμένο. Η δεύτερη είναι ο ισχυρισμός περί απομόνωσης της Τουρκίας. Είναι αλήθεια ότι οι περισσότεροι θεωρούν τον Ερντογάν δύσκολο εταίρο, πολλοί τον καταγγέλλουν ανοιχτά για τον αυταρχισμό του στο εσωτερικό και καταδικάζουν τις επεμβάσεις του στο εξωτερικό, από τη Συρία έως τη Λιβύη, ωστόσο σχεδόν κανείς δεν του γυρνά την πλάτη.
Σημειωτόν με τις κυρώσεις
Δεν είναι τυχαίο ότι ο επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας βρίσκεται ακόμη στη διαδικασία να ετοιμάσει μια λίστα κυρώσεων για την Τουρκία, παρά τις συνεχείς παραβιάσεις της κυπριακής ΑΟΖ και το άνοιγμα των Βαρωσίων, την ώρα που οι κυρώσεις για χώρες σαν τη Λευκορωσία αποφασίζονται σε χρόνο ρεκόρ.
Οι περισσότερες χώρες της Ε.Ε. δεν θέλουν να τα χαλάσουν με την Τουρκία, είτε επειδή είναι ένας σημαντικός εμπορικός εταίρος είτε επειδή είναι από τους καλύτερους πελάτες για εξοπλιστικά συστήματα -όπως άλλωστε κι η Ελλάδα- είτε επειδή κρατάει μερικά εκατομμύρια πρόσφυγες στο έδαφός της. Επιπλέον η επίκληση των ευρωπαϊκών αξιών είναι υποκριτική -κι όχι μόνο για την παραβίαση των ανθρωπίνων και δημοκρατικών δικαιωμάτων από το καθεστώς Ερντογάν- και σταματάει εκεί που ξεκινούν τα οικονομικά συμφέροντα.
Μπίζνες πάνω απ’ όλα
Γι’ αυτό και το Βερολίνο θα κρατήσει τη συμφωνία με την Τουρκία για τα υποβρύχια -εκτός εάν κάνουν την επανάστασή τους οι Πράσινοι στη νέα κυβέρνηση- ενώ παράλληλα θα ευχαριστεί σιωπηρά τον Ερντογάν για την αμυντική βοήθεια που υποσχέθηκε στην Ουκρανία. Και γι’ αυτό πήγε αυτή την εβδομάδα στο Ακ Σαράι στην Άγκυρα ο πρωθυπουργός της Ισπανίας, για να πουλήσει τα δικά του πολεμικά πλοία.
Η επίσκεψη Σάντσεθ στην Άγκυρα και, κυρίως, η αναγγελία για νέα εξοπλιστικά προγράμματα με την Τουρκία δεν άρεσαν καθόλου στην Αθήνα, η οποία έχει εγείρει επανειλημμένα το ζήτημα της εξαγωγής οπλικών συστημάτων ευρωπαϊκών κρατών προς την Τουρκία.
“Είναι αυτονόητο ότι τα κράτη - μέλη δεσμεύονται από τις αποφάσεις, τις διακηρύξεις και τις προσεγγίσεις του Συμβουλίου γύρω από θέματα που αφορούν τις σχέσεις κρατών - μελών της Ένωσης με την Τουρκία και την προκλητικότητα και την παραβατικότητα που εμφανίζει σε σχέση με το Διεθνές Δίκαιο” είπε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος.
Φρόντισε, μάλιστα, να υπογραμμίσει ότι ο Σάντσεθ είναι σοσιαλιστής και επικαλέστηκε τη δήλωση του δεξιού αρχηγού της ισπανικής αντιπολίτευσης ότι ενοχλήθηκε από την κίνηση του πρωθυπουργού του. Ξεχνώντας ότι ήταν ο δεξιός Ραχόι αυτός που δρομολόγησε το πρόγραμμα για το σκάφος αμφίβιων επιχειρήσεων “Anadolu”. Όπως ήταν η επίσης δεξιά Μέρκελ αυτή που υπέγραψε τη συμφωνία για τα υποβρύχια.
