Η κλιματική αλλαγή εντείνεται και έχει πλέον μετατραπεί σε κλιματική κρίση. Τα τελευταία χρόνια «δείχνει τα δόντια της» όλο και συχνότερα. Το 2019 και το 2020 σημειώθηκαν καταστροφικές πυρκαγιές που αφάνισαν τροπικά δάση στον Αμαζόνιο, στην Αφρική, αλλά και δασικές εκτάσεις στη Σιβηρία, την Αυστραλία και τη Β. Αμερική.
Το 2021 συνεχίζει ακάθεκτο με πρωτόγνωρους καύσωνες στο βόρειο ημισφαίριο. Χαρακτηριστικά παραδείγματα οι ακραίες θερμοκρασίες στον Καναδά, τη Νορβηγία, τη Λαπωνία, ακόμη και στη Σιβηρία, στον αρκτικό κύκλο. Ιδιαίτερα επλήγησαν περιοχές της Ν. Ευρώπης και της Β. Αφρικής.
Ανατροφοδότηση
Σημεία των καιρών είναι η αύξηση σε ένταση και συχνότητα των ακραίων καιρικών φαινομένων, με συνέπεια να εντείνονται φυσικές καταστροφές και δασικές πυρκαγιές.
Οι πυρκαγιές δασών αποτελούν σημαντικό πρόβλημα στο χερσαίο φυσικό περιβάλλον, με αποτέλεσμα την ενίσχυση του φαινομένου του θερμοκηπίου, καθώς και την προέλαση της ερημοποίησης εδαφών. Οι δασικές πυρκαγιές, δηλαδή, τροφοδοτούν την Κλιματική Αλλαγή, αλλά και τροφοδοτούνται από αυτή, σε έναν αέναο φαύλο κύκλο.
Από τα κύρια διαχρονικά προβλήματα των δασών (ειδικά τα τελευταία τριάντα χρόνια) είναι οι δασικές πυρκαγιές, που πλήττουν την Ευρώπη από Βορρά μέχρι Νότο. Από δημοσιονομική άποψη η αντιμετώπισή τους είναι αντικείμενο των πυροσβεστικών και δασικών υπηρεσιών.
Η διαχείριση δασών είναι και μια παραγωγική διαδικασία. Συνδέεται και με την πρόληψη δασικών πυρκαγιών, καθώς η απομάκρυνση περιττής βιομάζας και η αξιοποίησή της, η διάνοιξη αντιπυρικών ζωνών και δασικών δρόμων, που διευκολύνουν τη διέλευση επίγειων μέσων, είναι δραστηριότητες που συμβάλλουν στην αντιπυρική θωράκιση.
Η διαχείριση των δασών (διαχειριστικά σχέδια) είναι βασική συνιστώσα της αντιμετώπισης των πυρκαγιών. Τα διαχειριστικά σχέδια μπορούν να προστατεύσουν αποτελεσματικότερα και να μειώσουν την τρωτότητα των δασών έναντι των δασικών πυρκαγιών.
Σύμφωνα με την 20ή Έκθεση του Κοινού Κέντρου Ερευνών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το 2019 θεωρήθηκε το χειρότερο έτος της πρόσφατης ιστορίας σχετικά με τις δασικές πυρκαγιές ανά τον κόσμο. Κάηκαν περί τα 400.000 εκτάρια στην Ευρώπη και επλήγησαν και περιοχές προστασίας της φύσης.
Υπενθυμίζουμε ότι στην Ελλάδα το 2010 το Πυροσβεστικό Σώμα δίνει 8.179 αγροτοδασικές πυρκαγιές, ενώ για το 2020 αυξήθηκαν σε 11.799 συμβάντα. Αντιλαμβανόμαστε έτσι τους κινδύνους, τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και τη σημασία των πολιτικών πρόληψης και μετριασμού των φαινομένων.
Οι δασικές πυρκαγιές, που μαίνονται (τη στιγμή που γράφεται το άρθρο) στην πατρίδα μας, αναδεικνύουν την ανάγκη ενός νέου, σύγχρονου αντιπυρικού σχεδιασμού. Σχεδιασμού με χρήση σύγχρονων επιστημονικών δεδομένων, που παρέχουν τα επιστημονικά ιδρύματα της χώρας μας (πανεπιστήμια, Εθνικό Αστεροσκοπείο κ.ά.), χρήση μοντέλων επιχειρησιακής προσομοίωσης, εκπαίδευση μόνιμου και εποχικού προσωπικού, χρήση νέων τεχνολογιών και βέβαια επίτευξη απόλυτου συντονισμού της διοίκησης στην επιχειρησιακή δράση.
Χωρίς θεσμικά εργαλεία
Δυστυχώς η τρέχουσα αντιπυρική περίοδος βασίζεται σε νόμους του 2003 («Ξενοκράτης»), ενώ ο Νόμος 4662/2020, για τον οποίο «πανηγύριζε» η κυβέρνηση ότι θα έλυνε όλα τα προβλήματα, είναι ανενεργός (επειδή δεν εκδόθηκαν κανονιστικές πράξεις) με ΠΝΠ του Μαρτίου 2020.
Ωστόσο η κυβέρνηση αξιοποιεί άρθρα του Νόμου 4662/2020 κατά το δοκούν, όπως το άρθρο 26 (Κατάσταση Ειδικής Κινητοποίησης Πολιτικής Προστασίας) κηρύσσοντας 18 περιοχές (έγιναν 23 αργότερα) της Αττικής σε Κατάσταση Ειδικής Κινητοποίησης. Σημειώνουμε ότι τα «απομεινάρια» της «Μήδειας» (Φεβρουάριος 2020) παρέμειναν, χωρίς να γίνουν έγκαιρα οι καθαρισμοί στις περιοχές μείξης δάσους - αστικού ιστού, ενώ η αντιπυρική περίοδος είχε ήδη αρχίσει.
Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, έγκαιρα, εκπόνησε και παρέδωσε στην κυβέρνηση Μητσοτάκη τον Ιούλιο του 2019 συγκεκριμένα θεσμικά εργαλεία πρόληψης δασικών πυρκαγιών, προστασίας της βιοποικιλότητας και αποκατάστασης καμένων εκτάσεων. Τέτοια θεσμικά εργαλεία είναι η εικοσαετής Εθνική Στρατηγική για τα Δάση, η Δημόσια Πολιτική Πρόληψης Δασικών Πυρκαγιών, με εξασφαλισμένη χρηματοδότηση από εθνικά και ευρωπαϊκά κονδύλια.
Επί ΣΥΡΙΖΑ υλοποιήθηκε πρόγραμμα κοινωφελούς εργασίας για περίπου 5.000 άτομα, μέσω ΟΑΕΔ, για αντιπυρική προστασία και υπεγράφη μνημόνιο συνεργασίας Δασικής Υπηρεσίας - Πυροσβεστικού Σώματος. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη όμως αγνόησε και δεν αξιοποίησε τα συγκεκριμένα εργαλεία.
Επειδή σε συνθήκες κλιματικής κρίσης η αντιπυρική θωράκιση της πατρίδας μας, η προστασία του δασικού της πλούτου, της σπάνιας βιοποικιλότητας και των προστατευόμενων περιοχών είναι εθνική υπόθεση, απαιτείται σχέδιο σε επίπεδο χώρας, επιστημονικά τεκμηριωμένο, αναβαθμισμένη Πολιτική Προστασία, εστιασμένη κύρια στην πρόληψη.
Απαιτείται ισχυρό θεσμικό πλαίσιο προστασίας των δασών, ολοκλήρωση δασικών χαρτών και δασολογίου (η κυβέρνηση Ν.Δ. ακύρωσε ουσιαστικά, τους αναρτημένους δασικούς χάρτες) και βέβαια απαιτείται ολοκλήρωση του κτηματολογίου.
Με επικοινωνία και κατασταλτική πολιτική (80% περίπου των κονδυλίων της Πολιτικής Προστασίας κατευθύνονται στην καταστολή πυρκαγιών) δεν αντιμετωπίζεται το πρόβλημα. Η κλιματική αλλαγή πλέον θέτει νέες προτεραιότητες.
* Η Χαρά Καφαντάρη είναι βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ - Προοδευτική Συμμαχία, Β2 Δυτικής Αθήνας, αναπληρώτρια τομεάρχης Πολιτικής Προστασίας της Κ.Ο. του ΣΥΡΙΖΑ - Π.Σ. και αντιπρόεδρος της Επιτροπής Περιβάλλοντος της Βουλής
