Όταν τέθηκε ζήτημα εορτασμού των διακοσίων χρόνων από την έναρξη της Επανάστασης του 1821, συντοπίτες και φίλοι της Χαλκιδικής ανταμώσαμε για να δούμε πώς θα μπορούσαμε να συμβάλουμε στην προσπάθεια. Οι συναντήσεις έγιναν πυκνότερες όταν διαπιστώσαμε την ανυπαρξία ενός σοβαρού σχεδιασμού δράσεων, από την πλευρά των τοπικών αλλά και των θεσμικών φορέων της κεντρικής διοίκησης. Συνειδητοποιήσαμε ότι ο τόπος μας, η Χαλκιδική, παρότι ήταν πρωτοπόρα σ’ αυτόν τον αγώνα και είχε χιλιάδες θύματα και πρόσφυγες στη νότιο Ελλάδα, έχει αγνοηθεί για άλλη μια φορά από την επίσημη Πολιτεία...
Αναρωτιόμαστε αν οι κάθε λογής εντεταλμένοι για τους εορτασμούς έχουν σκεφτεί να κάνουν κάποιες ενδιαφέρουσες εκδηλώσεις κι εδώ. Αναρωτιόμαστε ακόμη αν υπάρχει ένας στοιχειώδης έστω σχεδιασμός επιλογής ποιοτικών εκδηλώσεων, που θα μπορούσε να πραγματοποιηθούν και στην περιφέρεια... Γιατί αν γνώριζαν πράγματι οι αρμόδιοι ότι οι επισκέπτες στην ιστορική χερσόνησο φτάνουν κατά την τουριστική περίοδο στο 1.000.000 άτομα, θα καταλάβαιναν ότι θα έπρεπε να πραγματοποιούνται κι εδώ αντίστοιχες εκδηλώσεις, με δημόσιο χρήμα όπως στο κέντρο... Άλλωστε, πέραν αυτών, δικαιούνται και οι στερημένοι... γηγενείς της επαρχίας να απολαμβάνουν κάπου κάπου τέτοια θεάματα! Ανταποκρίνονται και με το παραπάνω στις φορολογικές υποχρεώσεις τους, καθώς, κατά την άποψη των κυβερνώντων, ο νομός διαθέτει μεγάλες πλουτοπαραγωγικές δυνατότητες... Εννοούν προφανώς τον... χρυσό των Σκουριών, από τον οποίο όχι μόνο δεν μένει εδώ ούτε ουγκιά αλλά συσσωρεύονται επιπλέον και προβλήματα...
Στην πρόσφατη συζήτηση με τον πρόεδρο του Παγχαλκιδικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης, συζητήσαμε την δυνατότητα αξιοποίησης του σχετικού αρχειακού υλικού που διαθέτω (γκραβούρες, χάρτες, έγγραφα κ.λπ.). Κι αυτό γιατί, παρά τις κατά καιρούς προτάσεις μου, ελάχιστοι ενδιαφέρθηκαν, παρά το γεγονός ότι η συνεργασία που υπήρξε με τη Δημοτική Βιβλιοθήκη Θεσσαλονίκης αποδείχθηκε γόνιμη. Λειτουργεί αυτή την περίοδο έκθεση με θέμα: «Η Επανάσταση του 1821 στη Μακεδονία και οι τοπικές εξεγέρσεις». Εκθέτονται παλαιά έντυπα της συλλογής της βιβλιοθήκης, πίνακες, εικόνες, χάρτες και γκραβούρες μουσείων και συλλεκτών, ανάμεσα στους οποίους και του υπογράφοντα.
Στο τελευταίο τεύχος του περιοδικού «Παγχαλκιδικός λόγος» δημοσιεύτηκαν άρθρα διαφόρων συντακτών αφιερωμένα στο μεγάλο όσο και άγνωστο επαναστατικό κίνημα της ιστορικής χερσονήσου. Θα ακολουθήσει και το επόμενο με την ίδια θεματολογία. Το περιοδικό αποτελεί τη φωνή του Παγχαλκιδικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης, “Ο Αριστοτέλης”, που ιδρύθηκε το 1903, κατά την οθωμανική δηλαδή περίοδο, και συγκαταλέγεται στις παλαιότερες εθνοτοπικές συλλογικότητες της Μακεδονίας.
Συνδράμω λοιπόν τον Σύλλογο ως Χαλκιδικιώτης, όσο και όπως μπορώ, στην προσπάθεια ανάδειξης της μακραίωνης ιστορίας του γενέθλιου τόπου. Και αυτό το κάνω παρά τις ενστάσεις που διατηρώ για την αποστασιοποίηση του προαναφερθέντα φορέα σε ζητήματα περιβαλλοντικά και συγκεκριμένα σ’ αυτό της λειτουργίας των μεταλλείων χρυσού, καταμεσής σε ένα από τα σημαντικότερα δάση της Βαλκανικής! Η δικαιολογία ότι ένα τέτοιο ζήτημα θα προκαλούσε αρνητικές αντιπαραθέσεις δεν ευσταθεί, καθώς υπάρχει το δεδομένο της Θράκης, όπου τελικά οι φορείς στο σύνολό τους πείστηκαν για τις πολυεπίπεδες αρνητικές επιπτώσεις που θα προκαλούνταν και αρνήθηκαν την ίδρυση αντίστοιχης μεταλλουργίας...
Ιστοριογραφικά αγνοημένες επαρχίες...
Τη Χαλκιδική λοιπόν και την Ιστορία της δεν θα πρέπει να τις θυμόμαστε μόνο «κατά τας εορτάς και επετείους», εκφωνώντας πανηγυρικούς λόγους. Ούτε να την παινεύουμε μόνο για τις μαγευτικές ακρογιαλιές της... Έχει και πολλά άλλα να επιδείξει, τα οποία θα πρέπει να προστατεύουμε και να αναδεικνύουμε (ορεινούς όγκους, παραδοσιακά επαγγέλματα, μνημειακό απόθεμα κ.λπ.).
Δεν θα πρέπει να επιτρέπουμε η όποια εξουσία να την καταδικάζει στη θέση του ... σημαιοφόρου των ιστοριογραφικά αγνοημένων επαρχιών... Και αν στην περίοδο του ρομαντισμού του 18ου και 19ου αιώνα υπήρξε αποκλειστική ιστοριογραφική προβολή κάποιων περιοχών, οφειλόταν στην έκδοση πληθώρας βιβλίων στα οποία κυριαρχούσε η θεματολογία της κλασικής Ελλάδας (βλ. νότια διαμερίσματα του σημερινού εθνικού κράτους). Στα σημερινά όμως χρόνια και παρά την καθυστερημένη απελευθέρωση από τον οθωμανικό ζυγό των βόρειων επαρχιών (1912), βρέθηκε και σ’ αυτές σημαντικό μνημειακό απόθεμα, που οφείλει η Πολιτεία να τα αναδείξει! Έτσι υπερασπιζόμαστε ουσιαστικά την ελληνική Ιστορία!
Τα ερωτήματα λοιπόν προς όσους κυβέρνησαν για πολλές δεκαετίες τη χώρα είναι πολλά και εύλογες οι απορίες. Και οι παραλείψεις δεν περιορίζονται μόνο σε ζητήματα ανάδειξης της Ιστορίας, των μνημείων και του πολιτισμού, αλλά και στα έργα υποδομής, ακόμη και στα στοιχειώδη (οδοποιίας, εκπαίδευσης, ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης κ.λπ.). Έτσι ο κάθε συνειδητός πολίτης θα πρέπει να ρωτήσει, κοιτώντας στα μάτια όσους συμμετείχαν στη διακυβέρνηση της χώρας για μεγάλα διαστήματα. Να τους ρωτήσει, για παράδειγμα, γιατί η Χαλκιδική παραμένει ο μοναδικός νομός του οποίου η πρωτεύουσα, αλλά και μνημεία παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς (Άγιο Όρος, η πατρίδα του Αριστοτέλη τα Στάγειρα, η αρχαία Όλυνθος κ.λπ.) εξυπηρετούνται -αν μπορεί να ειπωθεί κάτι τέτοιο- από ένα τόσο... απαρχαιωμένο οδικό δίκτυο;
Στα εύλογα ερωτήματα των άδολων πολιτών, που δεν έχουν κομματικές ούτε άλλες προσωπικές επιδιώξεις και τους είναι άγνωστο το δημόσιο χρήμα, ιδιαίτερα το σκοτεινό, θα πρέπει να δοθούν απαντήσεις. Και αυτές θα κριθούν αν είναι αξιόπιστες ή έστω αν δίνουν μια... λογικοφανή εξήγηση, προκειμένου οι αποδέκτες να την επεξεργαστούν για να αντιληφθούν την πραγματικότητα και να βγάλουν τα συμπεράσματά τους. Τέτοιες συμπεριφορές πολιτών αποτελούν βασικά κριτήρια, ώστε και οι ίδιοι να μην παραμένουν εσαεί άμοιροι ευθυνών...
* Ο Γιάννης Κύρκου Αικατερινάρης είναι αρχιτέκτων, π. πρόεδρος του ΤΕΕ Κεντρικής Μακεδονίας
