"Το κλασικό ‘δυτικό’ ωράριο ‘9 με 5’ στην ίδια δουλειά, να παίρνει κανείς σύνταξη από την ίδια δουλειά, από αυτήν στην οποία ξεκίνησε, αυτό είναι μάλλον ξεπερασμένο", Κυριάκος Μητσοτάκης, 9.5.2018
"Για τις πιο πολλές δουλειές που μπορεί να κάνει κάποιος μετά τις σπουδές του όχι απλώς δεν είναι απαραίτητο το διδακτορικό αλλά είναι και κάτι το αρνητικό. Δεν θα προσλάμβανα κάποιον με διδακτορικό αν μου έκανε αίτηση, γιατί δείχνει ότι πιθανώς να είναι κάποιος άνθρωπος που δεν έχει απαραιτήτως όρεξη για δουλειά", Αλέξης Πατέλης, 9.5.2021
"Σε αυτό το δυσμενές πλαίσιο και δεδομένης της μεγάλης αβεβαιότητας ως προς την εξέλιξη της πανδημίας, κρίνεται ότι δεν υπάρχει περιθώριο για μια αύξηση των κατώτατων μισθών και ημερομισθίων το 2021", Τράπεζα της Ελλάδος, Στουρνάρας, 14.5.2021
"Γιατί γνωρίζει το συνδικάτο μου καλύτερα από ό,τι γνωρίζω εγώ τις ανάγκες που έχω σε ατομικό επίπεδο;" Παναγιώτης Τσακλόγλου, 7.5.2021
"Να επιδειχθεί σύνεση από την Πολιτεία στην αύξηση του κατώτατου μισθού το 2020, καθώς μια επανάληψη της μαξιμαλιστικής πολιτικής του 2019 θα έχει αρνητικές συνέπειες για την οικονομία", ΣΕΒ, Φεβρουάριος 2020
"Το τρέχον επίπεδο του κατώτατου μισθού δεν είναι ούτε ιδιαίτερα χαμηλό ούτε ιδιαίτερα υψηλό (...) συνεπώς, τουλάχιστον για όσο διαρκούν οι άμεσες αρνητικές επιδράσεις της πανδημίας, το 2021 δεν κρίνεται σκόπιμο να γίνουν αλλαγές στο επίπεδο του κατώτατου μισθού, ειδικά μεγάλης κλίμακας", ΣΕΒ, Μάιος 2021
Οι παραπάνω τοποθετήσεις συμπυκνώνουν την αντίληψη που μοιράζονται η κυβέρνηση της Ν.Δ., η Τράπεζα της Ελλάδας του Γ. Στουρνάρα και οι βιομήχανοι της χώρας. Μια ειλικρινής νεοφιλελεύθερη θεώρηση που πλέον επιχειρείται να γίνει πραγματικότητα με το νομοσχέδιο - τομή που ετοιμάστηκε από κοινού, ήδη από την περίοδο του Γ. Βρούτση, και που έρχεται στη Βουλή τις επόμενες εβδομάδες από τον... συνήθη ύποπτο στον ρόλο του "εκκαθαριστή", Κωστή Χατζηδάκη.
Οκτώ ώρες ανάπαυση, οκτώ δουλειά και οκτώ για ό,τι θέλει ο καθένας μας
Η κυβέρνηση Μητσοτάκη δεν πρωτοτυπεί. Αντίθετα, βγάζει από τα συρτάρια τα εγχειρίδια της Θάτσερ, του Ρίγκαν και των ακραίων νεοφιλελεύθερων οι εμμονές των οποίων οδήγησαν στην παγκόσμια κρίση την προηγούμενη δεκαετία. Για την ακρίβεια, μπορούμε να πάμε ακόμα πιο πίσω, στον 19ο αιώνα, όταν οι εργάτες δούλευαν ήλιο με ήλιο, 14 και πλέον ώρες, χωρίς δικαιώματα, χωρίς συλλογική εκπροσώπηση, με μισθούς που εξασφάλιζαν, υπό περιπτώσεις, το φαγητό της ημέρας. Έπειτα, ήρθαν οι... λαϊκιστές το 1886 στο Σικάγο, που απήργησαν χωρίς ηλεκτρονική ψηφοφορία, τραγουδώντας: "Μαζεύουμε τις δυνάμεις μας από τα γιαπιά, τα εργοστάσια, τα μαγαζιά. Οκτώ ώρες ανάπαυση, οκτώ ώρες δουλειά και οκτώ ώρες για ό,τι θέλει ο καθένας μας". "Αντί για ψωμί, δώστε τους μολύβι", έγραφαν τότε στους πηχυαίους τίτλους τους οι εφημερίδες των βιομηχάνων.
Κατάργηση οκταώρου ελληνικής ιδιοκτησίας
Για έναν αιώνα και κάτι, ο -δυτικός τουλάχιστον- κόσμος, ιδιαίτερα μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, είχε καταλήξει ότι οι εργαζόμενοι πρέπει να δουλεύουν οκτώ ώρες και να αμείβονται για τις επιπλέον εργατοώρες. Σε μια χώρα που, πριν το σοκ της πανδημίας, πέρασε από τη δίνη των Μνημονίων, με τους μισθούς να καταβαραθρώνονται σε επίπεδα πείνας και την ανεργία να αγγίζει για ένα μεγάλο διάστημα το 28%, με τους νέους να φεύγουν μαζικά στο εξωτερικό, η "λύση" της Ν.Δ. του Κυριάκου Μητσοτάκη είναι η ίδια συνταγή. Αυτή τη φορά, με απόλυτη "ιδιοκτησία", ιδεολογική και πολιτική, όχι ως μνημονιακός καταναγκασμός. "Να έχουμε περισσότερες και καλύτερες δουλειές, λιγότερες ανισότητες, καλύτερη ποιότητα εργασίας, καλύτερες συνθήκες εργασίας", έλεγε, το περασμένο Σάββατο, από το Πόρτο ο πρωθυπουργός. Όμως η πραγματικότητα της πολιτικής του τον διαψεύδει.
Βαλκανοποίηση
Ο Κ. Μητσοτάκης παίρνει διαζύγιο από τον δυτικό κόσμο οδηγώντας σε βαλκανοποίηση της εργασίας και των μισθών. Μια σύγκριση στους κατώτατους μισθούς φανερώνει ότι η Ελλάδα συγκλίνει με την ανατολική Ευρώπη και τα γειτονικά μας βαλκανικά κράτη και όχι με τον σκληρό πυρήνα της Ε.Ε. Τα 650 ευρώ κατώτατος μισθός στη χώρα μας συγκρίνονται με τα 500 ευρώ της Λετονίας, τα 614 της Πολωνίας, τα 623 της Σλοβακίας. Θυμίζουμε ότι η αύξηση του κατώτατου έγινε επί ΣΥΡΙΖΑ από τα 586 ευρώ, καταργώντας τον υποκατώτατο για τους νέους έως 25 ετών που άγγιζε τα 510 ευρώ. Μάλιστα, σύμφωνα με πληροφορίες, για το 2021 η κυβέρνηση θα εφαρμόσει τις παροτρύνσεις του ΣΕΒ και του Γ. Στουρνάρα να μην υπάρξει καμία αναπροσαρμογή του κατώτατου μισθού, που αναμένεται να μείνει "παγωμένος" έως το τέλος του 2022. Την ίδια στιγμή, ο συντελεστής φορολογίας των επιχειρήσεων μειώνεται κατά 2%.
Καν' το όπως η Βουλγαρία
Με την εφαρμογή του νομοσχεδίου Χατζηδάκη και τη "διευθέτηση του χρόνου εργασίας", τη δεκάωρη δουλειά δηλαδή, την ατομική διαπραγμάτευση, τις υπερωρίες που θα "πληρώνονται" με ρεπό και την πλήρη ελαστικοποίηση της εργασίας, η σύγκλιση με τα Βαλκάνια δεν θα είναι μονάχα μισθολογική. Ας δούμε τι ισχύει, για παράδειγμα, στη Βουλγαρία: Ο εργοδότης μπορεί να απαιτήσει από τον εργαζόμενο να δουλέψει επιπλέον του οκταώρου, έως και δέκα ώρες την ημέρα, με τη δυνατότητα να αποζημιώσουν την υπερωρία με ρεπό άλλες ημέρες. Επίσης, οι εργοδότες καλύπτονται από τον νόμο για να διαπραγματευτούν ατομικά με τους εργαζόμενους για τα ωράρια, τις βάρδιες και άλλα ζητήματα που αφορούν την εργασία. Αντίστοιχες συνθήκες, με απλήρωτες υπερωρίες, αποδυνάμωση των συνδικάτων και ελαστικές σχέσεις εργασίας εφαρμόζονται και στην Ουγγαρία.
Τέσσερις ημέρες δουλειά, ναι. Τζάμπα, όχι
Μα, δεν θέλετε εβδομάδα τεσσάρων ημερών, όπως πρόκειται να συμβεί στην Ισπανία; Μια ερώτηση που ακούγεται συχνά, είναι όμως παραπλανητική. Η πρόταση που θα δοκιμαστεί από τον Σεπτέμβριο στην Ισπανία προβλέπει εργασία 32 ωρών την εβδομάδα, χωρίς μισθολογικές επιπτώσεις, ενώ το κόστος της μετάβασης στις επιχειρήσεις μπορεί να καλυφθεί από την κυβέρνηση στο 100% τον πρώτο χρόνο, στο 50% τον δεύτερο και στο 33% τον τρίτο. Και στις περιπτώσεις όμως που ήδη εφαρμόζονται αντίστοιχες διευθετήσεις στην Ευρώπη, δεν μιλάμε για δέκα ώρες δουλειά με χαμηλότερο μισθό αλλά για λιγότερη δουλειά χωρίς μείωση στον μισθό. "Ποιος εργαζόμενος σε μια χώρα όπου 700.000 άνθρωποι αμείβονται με 400 ευρώ μεικτά θα ζητήσει να εργαστεί δυο ώρες παραπάνω χωρίς πρόσθετη αμοιβή;" είναι το λογικό ερώτημα που έθεσε ο καθηγητής Εργατικού Δικαίου Άρης Καζάκος Στο Κόκκινο την περασμένη εβδομάδα.
Το τέλος του οικογενειακού σχεδιασμού για τους νέους
Παράλληλα, η κυβέρνηση ισχυρίζεται πως εξισορροπείται ο χρόνος μεταξύ δουλειάς και προσωπικής ζωής. Ας φανταστούμε ένα ζευγάρι τριαντάρηδων, που πληρώνονται τον κατώτατο ή έστω έναν μισθό της τάξης των 750-800 ευρώ, δεν έχουν σταθερό ωράριο, μπορεί να εργαστούν και Κυριακές, με τους εργοδότες τους να μπορούν ανά πάσα στιγμή να τους απολύσουν, με ελάχιστη αποζημίωση μόνο σε περίπτωσης άκυρης απόλυσης και μόνο αν το επιτρέπει η οικονομική κατάσταση της επιχείρησης. Δεν ακούγεται και τόσο "εξισορροπητικό" ανάμεσα στην επαγγελματική και στην οικογενειακή ζωή το σενάριο.
Ολοταχώς για νέο κύμα brain drain
Η αναφορά Πατέλη στους "τεμπέληδες διδακτορικούς" ήταν πολύ ειλικρινής. Για την κυβέρνηση Μητσοτάκη, οι νέοι χρειάζονται μόνο ως ευέλικτο, ανειδίκευτο και φθηνό εργατικό δυναμικό. Όλα τα παραπάνω σε συνδυασμό με τη μείωση, μέχρι εξαφανίσεως, των κονδυλίων για την έρευνα και το ολομέτωπο χτύπημα στο δημόσιο πανεπιστήμιο στρώνουν το έδαφος για ένα νέο κύμα brain drain. Αν λάβουμε υπόψη τα στοιχεία των δημοσκοπήσεων που φανερώνουν μια συντριπτική αποστροφή των νέων απέναντι στην κυβέρνηση Μητσοτάκη, η πολιτική της μπορεί να ερμηνευτεί ως εκδίκηση.
Ο κόσμος αλλάζει, η Ελλάδα προσκολλημένη στη νεοφιλελεύθερη αποτυχία
Την ίδια ώρα, στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, ο Πρόεδρος Μπάιντεν, αντιλαμβάνεται πως οι εμμονές του νεοφιλελευθερισμού, η μισθολογική συμπίεση προς όφελος των ελίτ, η διάλυση του κοινωνικού κράτους δεν μπορούν να αποτελέσουν απάντηση στη νέα εποχή που ξημερώνει για τον κόσμο μετά το τέλος της πανδημίας. "Θα προσφερθεί στους φορολογουμένους η δυνατότητα να αυξήσουν την παραγωγικότητά τους και την ποιότητα της εργασίας τους καθώς θα ενισχυθούν η υγεία τους και το ηθικό τους", έλεγε, μετά το Προεδρικό Διάταγμα με το οποίο αυξάνεται το κατώτερο ωρομίσθιο στους υπαλλήλους του αμερικανικού ομοσπονδιακού κράτους κατά 37%.
Ο Αλέξης Τσίπρας θέτει επί τάπητος το κομβικό ερώτημα: Πώς θα ζήσουμε, τι κόσμο θα αντικρίσουμε στη μετα-Covid περίοδο -, τονίζοντας από το φόρουμ των Δελφών πως η πανδημία αποτελεί μια ιστορική τομή που αναγκάζει τις κυβερνήσεις και τις πολιτικές δυνάμεις να δουν τα πράγματα αλλιώς. Το σίγουρο είναι πως το νεοφιλελεύθερο μοντέλο δεν μπορεί να είναι η απάντηση.
