Τρία στοιχεία διαφοροποιούν ποιοτικά την απαγόρευση των συναθροίσεων σε σχέση με οποιαδήποτε άλλη μετά τη Μεταπολίτευση. Πρώτον, το πρωτοφανές εύρος του πεδίου εφαρμογής της. Απαγορεύονται όλες ανεξαιρέτως οι συναθροίσεις στο σύνολο της επικράτειας. Δεύτερον, ο ορισμός ως συνάθροισης κάθε συγκέντρωσης άνω των τριών ατόμων. Τρίτον, η τετραήμερη διάρκειά της, από τα χαράματα της Κυριακής μέχρι το βράδυ της Τετάρτης.
Όλα αυτά συμβαίνουν πρώτη φορά. Και σημαίνουν ότι σ’ αυτό το διάστημα καμία δημόσια υπαίθρια συνάθροιση δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί πουθενά στην Ελλάδα, δηλαδή για τέσσερις μέρες η ελευθερία της συνάθροισης αναστέλλεται. Υπάρχει μια κρίσιμη ποιοτική διαφορά ανάμεσα στον περιορισμό και στην αναστολή μιας ελευθερίας. Ο περιορισμός, οσοδήποτε έντονος ή ευρύς κι αν είναι, πάντα καταλείπει ένα πεδίο άσκησης της ελευθερίας. Αναστολή, αντιθέτως, είναι η πλήρης και καθολική απαγόρευση άσκησής της για ορισμένο διάστημα.
Η αναστολή ελευθεριών στο δικαιικό μας σύστημα επιτρέπεται μόνο σε ακραίες περιστάσεις. Το άρθρο 48 του συντάγματος την επιτρέπει μόνο μετά από απόφαση της Βουλής σε εφαρμογή του νόμου για την κατάσταση πολιορκίας. Όσο δεν συμβαίνει αυτό, περιορισμοί μπορούν βεβαίως να επιβληθούν, εφόσον είναι αναγκαίοι και δικαιολογημένοι, αλλά αναστολή ποτέ. Επομένως, η καθολική απαγόρευση των συναθροίσεων που επιβλήθηκε είναι αντισυνταγματική διότι αναστέλλει ανεπίτρεπτα την ελευθερία των συναθροίσεων (άρθρο 11 του συντάγματος) για τέσσερις μέρες.
Η καθολική απαγόρευση είναι τόσο εξωφρενική, που στην αντισυνταγματικότητά της καταλήγουμε και με άλλο συλλογισμό, περισσότερο οικείο στους νομικούς, την αρχή της αναλογικότητας. Αν ο πραγματικός σκοπός ήταν η προστασία της δημόσιας υγείας λόγω από τον κίνδυνο διασποράς του κορωνοϊού, θα μπορούσε να επιδιωχθεί αποτελεσματικά με επιβολή περιορισμών, χωρίς καθολική αναστολή. Θα μπορούσε να απαγορευτεί μόνο η συνάθροιση μεγάλου πλήθους και μόνο εφόσον δεν είναι δυνατό να τηρηθούν μέτρα αποστασιοποίησης και τα υγειονομικά πρωτόκολλα, μόνο σε αστικά κέντρα και μόνο για την ημέρα της επετείου του Πολυτεχνείου οπότε αναμένονται τέτοιες συναθροίσεις. Το ότι δεν επιλέχθηκαν αυτά τα λιγότερο επαχθή μέτρα σημαίνει ότι η απαγόρευση επιβλήθηκε κατά παράβαση της αρχής της αναλογικότητας.
Επίσης, δικαιοπολιτικά φαίνεται πως υποδηλώνει μια στρατηγική καλλιέργειας θεσμικού μιθριδατισμού προκειμένου να εθιστεί η κοινωνία σε μέτρα πειθάρχησης ακόμη κι όταν υπερακοντίζουν τον δεδηλωμένο σκοπό τους. Η αντίσταση σε τέτοιες πρωτοβουλίες συνιστά όχι μόνο δικαιοκρατική επιταγή, αλλά και δημοκρατικό καθήκον κάθε πολίτη.
* Ο Ακρίτας Καϊδατζής είναι επίκουρος καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου ΑΠΘ
