Η κλιματική κρίση είναι αδιαμφισβήτητη και άμεσα συνδεδεμένη με την χρήση των ενεργειακών πόρων.
Συχνά ακούγεται ο ισχυρισμός ότι: «εμείς θα σώσουμε το κλίμα; μια μικρή χώρα με πληθυσμό μόλις το 1,3% της ανθρωπότητας»
Ας τα πάρουμε όμως από την αρχή:
Ο άνθρωπος απειλεί την υδρόγειο με την δραστηριότητα του. Η έπαρση του, ότι έχει τη δύναμη να τα βάλει με τη φύση, συνιστά «ύβρη», που προκαλεί την φύση να αντεπιτεθεί και να καταστρέψει την ζωή του ίδιου του ανθρώπου. Η Υδρόγειος αντίθετα θα αντέξει την κλιματική αλλαγή και θα συνεχίσει να υπάρχει, αλλά χωρίς εμάς. Τα τελευταία χρόνια η «ύβρης» αυτή προκαλεί μια πρωτόγνωρη παγκόσμια κλιματική και ενεργειακή κρίση, γενικευμένες γεωπολιτικές εντάσεις και πολέμους , - τρία «συγκοινωνούντα» γεγονότα», που έχουν κοινό παρονομαστή την εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα όλης της ανθρωπότητας, της ΕΕ και της χώρας μας.
Η κλιματική αλλαγή γεννά επισιτιστικές κρίσεις και μαζική φτωχοποίηση σε πολλές περιοχές της υδρογείου, πυροδοτεί αναπόφευκτες συγκρούσεις και πολέμους διανομής, όχι μόνο για αυτά τα ίδια τα καύσιμα, αλλά και για τη γη, για το νερό και για τα τρόφιμα.
Σε αυτό το διεθνές περιβάλλον, η διατήρηση του υφιστάμενου ενεργειακού αποτυπώματος της χώρας μας, ισοδυναμεί με αυτοκτονία.
Και τούτο διότι όπως θα δούμε παρακάτω, ακόμη και αν δεν υπήρχε η υπέρτατη ανάγκη προστασίας του κλίματος, το ενεργειακό αποτύπωμα της χώρας θα χρειάζονταν την πράσινη μετάβαση επειγόντως και για εθνικούς και για οικονομικούς λόγους.
Σύμφωνα με το νέο ΕΣΕΚ η Ακαθάριστη Εγχώρια Κατανάλωση ανέρχονταν (προ κρίσης 2021) σε 21,1 Μtoe σε πρωτογενή μορφή και σε 15,2 Μtoe ως Ακαθάριστη Τελική Κατανάλωση***, που απορροφούσε το 14%-20% του εθνικού εισοδήματος* (μ.ό. ΕΕ 11%, Γερμανίας 9%).
Αυτά και μόνο τα στοιχεία αποδεικνύουν ότι και χωρίς την κλιματική κρίση, το ενεργειακό συνιστά την σημαντικότερη οικονομική πρόκληση για τις επόμενες γενεές.
Ισχυρή εξάρτηση και ενεργειακή ένταση
- 78% εισαγόμενα, (ρυπογόνα, ακριβά ορυκτά καύσιμα) και μόλις 22% εγχώριες πηγές (3% Λιγνίτη 19% ΑΠΕ)
- Υψηλή ενεργειακή ένταση της ελληνικής οικονομίας με 126 toe/ 1Μ$ ΑΠΑ (ΕΕ μ.ο.73 toe/Μ$) δηλαδή όλα τα προϊόντα μας αντιμετωπίζουν τεράστιο ανταγωνιστικό μειονέκτημα.
Υπερβολικό κόστος για την εθνική οικονομία και βαριά φορολογία
Σύμφωνα με τα στοιχεία του νέου ΕΣΕΚ ο Ελληνικός λαός πλήρωσε το 2021 άμεσα η έμμεσα 35,7 δις ευρώ* (20% ΑΕΠ), από αυτά 23,83 δις για αγορά ενεργειακών προϊόντων και μεταβλητά κόστη (μεταξύ αυτών 7,5 δις** σε ενεργειακούς φόρους, (ΦΠΑ,ΕΤΜΕΑΡ,ΥΚΩ κλπ.) και 11,8 δις για δαπάνες εξυπηρέτησης κεφαλαίου επενδύσεων*.
Ήδη η ενεργειακή φορολογία (με τα τέλη ΥΚΩ, ΕΤΜΕΑΡ και ΦΠΑ ) ξεπερνά τα 12 δισεκατομμύρια ευρώ το χρόνο, ποσό που αντιστοιχεί στο 50% των δαπανών αγοράς ενεργειακών προϊόντων, καθιστώντας την ενέργεια τροχοπέδη αντί για ανταγωνιστικό μοχλό ανάπτυξης της εθνικής μας οικονομίας. Μάλιστα η υφιστάμενη φορολογία των εισαγόμενων υγρών καυσίμων (EΦK) ουδόλως χρησιμοποιείται για τη χρηματοδότηση της ενεργειακής μετάβασης, καθόσον το κόστος χρηματοδότησης της προέρχεται αποκλειστικά από την υπέρμετρη φορολόγηση και πρόσθετα τέλη (ΕΤΜΕΑΡ,ΥΚΩ κλπ.) στην κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας. Σύμφωνα με το νέο ΕΣΕΚ από τα 7,5 δις ενεργειακής φορολογίας του 2020 μόλις 0,83 δις διατέθηκαν για την ενεργειακή μετάβαση**.
Χαμηλός βαθμός εξηλεκτρισμού και ακριβό ρεύμα
- μόλις 29% χρησιμοποιεί ηλεκτρική ενέργεια, ενώ το 71% ορυκτά καύσιμα.
- δυσανάλογα ακριβότερο ρεύμα από τις άλλες μορφές ενέργειας. Από τα στοιχεία του νέου ΕΣΕΚ και υπολογισμούς **** προκύπτει ότι το σχετικό Μοναδιαίο Κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας ανέρχεται σε 2,175 δις / Μtoe, δυσανάλογα ακριβότερο από τις άλλες μορφές ενέργειας που κοστίζουν μόλις 1,275 δις / Μtoe.
Η Ενέργεια της χώρας είναι ρυπογόνα, απειλή για την φύση και ανθρώπους, τροχοπέδη για την εθνική οικονομία, πηγή συναλλαγματικής αιμορραγίας, εθνικής εξάρτησης και εκβιασμών.
Είναι προφανές ότι όλο αυτό το πλαίσιο επηρεάζει δυσμενώς όχι μόνο την ευημερία των πολιτών, αλλά κλονίζει και τα θεμέλια της ελληνικής επιχειρηματικότητας. Για αυτό το λόγο, η Ελληνική οικονομία , ιδίως η μεταποιητική βιομηχανία που έχει μεγάλη ενεργειακή εξάρτηση, πρέπει να επενδύσει γρήγορα στην ενεργειακή εξοικονόμηση και αποδοτικότητα, για να μειωθεί η ενεργειακή ένταση της οικονομίας, δηλ. η αναλογία μεταξύ της ακαθάριστης πρωτογενούς κατανάλωσης ενέργειας και του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ). Αυτό βέβαια μπορεί να επιτευχθεί και με άλλο τρόπο, όπως έγινε αναγκαστικά στην Ελλάδα μέσω της αποβιομηχάνισης, δλδ με την «μετανάστευση» από τη μεταποίηση στον τομέα των υπηρεσιών και όπως φαίνεται συνεχίζεται και σήμερα , αφού οι ελληνικές επιχειρήσεις δεν αντέχουν στον διεθνή ανταγωνισμό με 70% περισσότερη ενεργειακή ένταση σε σχέση με το ευρωπαϊκό μ.ό. Αυτή είναι και η βασική αιτία της δραματικής επιδείνωσης του ισοζυγίου εισαγωγών /εξαγωγών.
Γίνεται έτσι δε προφανές ότι αν η Ελλάδα δεν προβεί σε άμεσα και έντονα μέτρα βελτίωσης της ενεργειακής αποδοτικότητας, θα αποκλίνει ακόμη περισσότερο η ενεργειακή ένταση από το ευρωπαϊκό μ.ό. και συνεπώς και η ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων μας.
Χρειαζόμαστε μια πράσινη, κλιματική στρατηγική απεξάρτησης από τα εισαγόμενα και ρυπογόνα καύσιμα.
Εξοικονόμηση και αποθήκευση
Με τον περιορισμό της ενεργειακής έντασης, την αύξηση της αποδοτικότητας, με δράσεις και μέτρα εξοικονόμησης και αντιμετώπισης της σπατάλης, όπου τα περιθώρια εκτιμώνται σε πάνω από 50%, δηλαδή εξοικονόμηση 12 δις Ευρώ η 6% του ΑΕΠ/χρόνο.
Εξηλεκτρισμός παντού με ΑΠΕ
Με την στροφή προς τις εγχώριες πηγές, το δυνατόν δε αποκλειστικά με την ταχύτερη διείσδυση των ΑΠΕ στο ενεργειακό μίγμα της χώρας.
Οι ΑΠΕ συνιστούν ήδη ανταγωνιστικές τεχνολογίες προς τα ορυκτά καύσιμα, οικονομικά βιώσιμες και επενδυτικά όλο και περισσότερο προσιτές ακόμα και για τους απλούς καταναλωτές. Το υπερβολικό ενεργειακό κόστος σήμερα δεν εκτινάχθηκε λόγω των ΑΠΕ, αλλά ακριβώς λόγω της περιορισμένης ανάπτυξη τους. Για παράδειγμα, μόνο το πρόσθετο ετήσιο ενεργειακό κόστος που πλήρωσε η εθνική οικονομία το 2022/2023 θα επαρκούσε για την χρηματοδότηση του συνόλου της μετάβασης έως το 2030.
Ταχύτερη Μετάβαση με μεταρρύθμιση της ενεργειακής φορολογίας
Ενεργειακή μετάβαση με ακριβότερη ηλεκτρική ενέργεια κατά 80% σε σχέση με τα ορυκτά καύσιμα δεν μπορεί να εξασφαλιστεί Ήρθε η ώρα για μεταρρύθμιση της ενεργειακής φορολογίας τόσο για τα έσοδα όσο και για την διάθεση τους, χρειαζόμαστε δηλαδή μια ποιο ορθολογική και ήπια ενεργειακή φορολογία που θα καθιστά ελκυστικότερες τις εγχώριες ΑΠΕ και την ηλεκτρική ενέργεια έναντι των εισαγόμενων ορυκτών καυσίμων .
Δημοσιονομική ανάταση με εγχωρία πράσινη υπεραξία
Με όλα τούτα γίνεται προφανές ότι τα συμφέροντα της χώρας μας ταυτίζονται απόλυτα με τις ανάγκες αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης και εξυπηρετούνται καλύτερα από έναν ταχύρρυθμο πράσινο ενεργειακό μετασχηματισμό, που θα είναι αυτό-χρηματοδοτούμενος, μέσου της ισχυρής βελτίωσης του εμπορικού ισοζυγίου λόγω περιορισμού των εισαγόμενων, ρυπογόνων και ακριβών καυσίμων, και θα δημιουργεί έτσι μια τεράστια εγχώρια υπεραξία μέσω της πράσινης οικονομίας και των χιλιάδων καλά αμειβόμενων νέων θέσεων εργασίας.
Τώρα είναι η ώρα να την εξειδικεύσουμε αυτή την πορεία φιλόδοξα και ρεαλιστικά. Να αναλάβουμε συντονισμένες δράσεις κινητοποίησης των παραγωγικών δυνάμεων, των πολιτών, της νεολαίας.
*(ΕΣΕΚ, ΣΥΝΕΠΤΥΓΜΕΝΟ ΣΧΕΔΙΟ – ΠΡΟΤΑΣΗ - ΑΘΗΝΑ, 2023, Πίνακας 13: Σύνοψη υπολογισμού κόστους για την οικονομία για τις ωφέλιμες ενεργειακές υπηρεσίες. Συνολική ετήσια (2021) δαπάνη των τελικών καταναλωτών για ενεργειακές υπηρεσίες (με πληρωμές για ETS) = 35,719 δις Ευρώ, εκ των οποίων οι δαπάνες αγοράς ενεργειακών προϊόντων (καύσιμα & Ηλεκτρική Ενέργεια) = 24 δις Ευρώ (χωρίς ΦΠΑ).
**Σχήμα 3: Δημοσιονομικά έσοδα, έξοδα και ισοζύγιο που σχετίζονται με την ενέργεια και τη μετάβαση προς την κλιματική ουδετερότητα. 2020 Έσοδα: 7,5 δις – έξοδα 0,83 δις= ισοζύγιο: 6,7 δις Ευρώ, Πρόβλεψη 2025 Έσοδα: 8,15 δις – έξοδα 2,75 δις= ισοζύγιο: 5,4 δις Ευρώ
***Πίνακας 4 Στόχοι ΕΣΕΚ για πρωτογενή και τελική κατανάλωση ενέργειας. ΑΤΕΚ 15,2 Mtoe
**** H μέση τιμή καταναλωτή ΗΕ το 2021 (προ φόρων κατανάλωσης και ΦΠΑ) ήταν 187,1 Ευρώ / MWh *** πολλαπλασιαζόμενη με την συνολική ζήτηση 52.500.000 MWh = 9,82 δις ευρώ το ίδιο έτος για ΗΕ που ισοδυναμεί 2,175 δις / Mtoe (1 εκ. MWh = 0,086 Mtoe) Αν από την συνολική ΑΤΚΕ που ανήλθε σε 15,2 Mtoe*** αφαιρέσουμε την ΗΕ που ήταν 4,515 Mtoe (η το 29,7 %) η υπόλοιπη ΑΤΚΕ (Υγρά, αέρια, στερεά κλπ. καύσιμα) ανέρχεται σε 10,685 Mtoe (η 70,03%) και κόστισε 14,01 δις Ευρώ (σύνολο 23,83 δις* μείον 9,82 δις ΗΕ) που ισοδυναμεί με 1,275 δις / Mtoe.
Ο Βασίλης Τσολακίδης είναι Βιοαρχιτέκτονας, σύμβουλος Στρατηγικού Σχεδιασμού για το Περιβάλλον, την Ενέργεια και το Κλίμα, πρώην Πρόεδρος του Κέντρου Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΚΑΠΕ).
