Για το 2024 οι προβλέψεις για τον ρυθμό μεγέθυνσης του ΑΕΠ από το υπουργείο Οικονομικών βρίσκονται στο ύψος του 3,0%. Οι προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των άλλων διεθνών και εγχώριων φορέων είναι πιο συντηρητικές σε σχέση με αυτές του τρέχοντος ΠΣΚΠ 2024. Συγκεκριμένα οι πλέον πρόσφατες εκτιμήσεις είναι οι εξής: της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (1,9%), του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) (1,5%) και της Τραπέζης της Ελλάδος (2,7%).
Κύριος λόγος των συντηρητικότερων αυτών προβλέψεων είναι η εντονότερη από ό,τι αναμενόταν επιβράδυνση που παρατηρείται στην Ευρωζώνη και προβλέπεται να συνεχιστεί και το 2024, επηρεάζοντας αρνητικά τον ρυθμό αύξησης των εξαγωγών αγαθών και υπηρεσιών (κυρίως του τουρισμού) της χώρας. Ήδη αποτυπώνονται σχετικές αρνητικές εξελίξεις στους δείκτες βιομηχανικής παραγωγής, ΡΜΙ και εξαγωγών.
Δεν μπορεί, επίσης, να αποκλειστεί μια πιθανή επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης της ιδιωτικής κατανάλωσης, βασικής συνιστώσας αύξησης του ΑΕΠ, πέρα από την εκτιμώμενη στο ΠΣΚΠ μείωση σε σχέση με το τρέχον έτος (από 2,5% σε 1,6%) καθότι η δύναμη της μετα-πανδημικής δαπάνης επιβραδύνεται και επιπλέον είναι πιθανό να υπάρχουν επιπτώσεις από τις πληθωριστικές πιέσεις των προηγούμενων μηνών, με δεδομένο τον αρνητικό ρυθμό αποταμίευσης των νοικοκυριών (που δεν πρέπει να συγχέεται με την εξέλιξη των καταθέσεων των νοικοκυριών). Το ποσοστό της αποταμίευσης το πρώτο τρίμηνο του 2023, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, είναι -1,4 %.
Η αύξηση των ονομαστικών μισθών αναμένεται να αποτελέσει ένα αντιστάθμισμα των προαναφερθέντων παραγόντων, αλλά είναι δύσκολο να καλυφθεί η απώλεια της αγοραστικής δύναμης των νοικοκυριών (κυρίως των μεσαίων και χαμηλών εισοδημάτων).
Επίσης, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι οι δαπάνες του συμπληρωματικού προϋπολογισμού καθώς και άλλες δαπάνες για την αντιμετώπιση των ζημιών μπορούν βραχυπρόθεσμα να έχουν αυξητικές επιδράσεις στη μεγέθυνση του ΑΕΠ.
Σύμφωνα με το ΠΣΚΠ 2024, ο εξωτερικός τομέας εκτιμάται ότι θα έχει θετική συνεισφορά στη μεγέθυνση του ΑΕΠ κατά 0,4%, παρά την αναμενόμενη χειροτέρευση του ισοζυγίου των αγαθών λόγω αύξησης των εισαγωγών. Οι τελευταίες θα επιβαρυνθούν από τις δαπάνες του προγράμματος «Ελλάδα 2.0», δηλαδή, με απλά λόγια, ο κύριος όγκος των απαραιτήτων επενδυτικών, ενδιάμεσων και άλλων αγαθών θα είναι εισαγόμενα! Λαμβάνουμε πόρους -επιχορηγήσεις και δάνεια- οι οποίοι στο μεγαλύτερο ποσοστό επιστρέφουν στις αναπτυγμένες βιομηχανικά και τεχνολογικά ευρωπαϊκές οικονομίες. Την κατάσταση αναμένεται «να επιλύσουν» οι εισαγόμενοι πόροι από τον τουρισμό, υπερκαλύπτοντας το διευρυμένο έλλειμμα. Εδώ βρίσκεται και η μεγάλη αβεβαιότητα: κατά πόσον οι τουριστικές εισπράξεις θα έχουν μέγεθος ικανό για κάτι τέτοιο. Ευκαιρίας δοθείσης, απλά σημειώνω: Η συνέχιση αυτής της αντιμετώπισης των εμπορικών ελλειμμάτων απλώς διαιωνίζει και διευρύνει το πρόβλημα της στενής παραγωγικής βάσης της ελληνικής οικονομίας. Σημειωτέον ότι το έλλειμμα του ισοζυγίου αγαθών και υπηρεσιών θα παραμείνει υψηλό (-6,6% του ΑΕΠ).
Σημαντικό βάρος της μεγέθυνσης για το 2024 δίνει το ΠΣΚΠ στον Ακαθάριστο Σχηματισμό Παγίου Κεφαλαίου (επενδύσεις) με ρυθμό αύξησης 12,3%. Γνωρίζουμε ότι το μέγεθος αυτό εμπεριέχει τη μεγαλύτερη αβεβαιότητα από τα υπόλοιπα μεγέθη που προσδιορίζουν το ΑΕΠ. Για τον λόγο αυτόν θα πρέπει να είμαστε επιφυλακτικοί, με δεδομένο ότι και το 2023 προβλεπόταν αύξηση 15,5% και τελικά έχουμε πρόβλεψη για 8,3%. Θα πρέπει, πάντως, να αναφερθεί ότι το συνολικό προγραμματιζόμενο ύψος των νέων επενδυτικών πόρων με παρέμβαση του Δημοσίου ανέρχεται σε 12,1 δισ. ευρώ ( 8,5 δισ. από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων και 3,6 δισ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης), αρκετά υψηλότερο από το 2023.
Η επίτευξη πρωτογενούς πλεονάσματος 2,1% αποτελεί τον κύριο στόχο της κυβέρνησης. Η μείωση της δημόσιας κατανάλωσης -1,3% και πληθωριστικές εισπράξεις φορολογικών εσόδων οδηγούν προς αυτή την επίτευξη. Προφανώς κίνδυνο για την επίτευξη των δημοσιονομικών αποτελεσμάτων αποτελούν οι τιμές των προϊόντων ενέργειας. Αν αυτές εκτοξευθούν, θα κινδυνεύσει με εκτροχιασμό ο προϋπολογισμός.
Ακόμη, η εκτίμηση για μέσο όρο ρυθμού πληθωρισμού το 2024 στο 2,4% μπορεί να τεθεί εν αμφιβόλω από την εξέλιξη των τιμών των προϊόντων ενέργειας.
Τελευταία αλλά όχι έσχατη παρατήρηση αφορά την κατανομή του εισοδήματος και κυρίως αν όλα τα μέτρα ενίσχυσης του εισοδήματος των πολιτών θα διατηρήσουν την αγοραστική τους δύναμη έναντι των εντόνων πληθωριστικών πιέσεων. Δεν ομιλούμε σε διατήρηση του ποσοστού της εργασίας στο συνολικό ΑΕΠ, διότι αυτό μειώνεται δραστικά δεδομένου ότι τίποτε δεν δίνεται σε αυτούς από τη μεγέθυνση του ΑΕΠ.
Η μέχρι σήμερα πορεία της κυβέρνησης στον βασικό στόχο της οικονομικής πολιτικής, στη δίκαιη κατανομή του εισοδήματος, έχει αποτύχει. Η ιδεολογική της προσήλωση, όσο και να προσπαθεί να την κρύψει, είναι δεδομένη. Η εργασία αποτελεί γι’ αυτήν υπολειμματικό μέγεθος, και ως εκ τούτου θα λαμβάνει ό,τι της εκχωρείται από τα επιχειρηματικά με τη συνεπικουρία της κυβέρνησης.
Ο Κώστας Μελάς είναι καθηγητής Χρηματοοικονομικών και Τραπεζικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
