Οι αοριστίες, η ασάφεια, η συνειδητή αλλοίωση δεδομένων στο πλαίσιο της επικοινωνιακής και μόνο διαχείρισης της κυβέρνησης σε σχέση με το τόσο κρίσιμο ζήτημα της αντιμετώπισης της ακραίας ακρίβειας στο ρεύμα, που «καίει» τη χειμαζόμενη εδώ και μήνες κοινωνία, έχουν δημιουργήσει μια στρεβλή εικόνα και δυσανάλογες με την πραγματικότητα προσδοκίες για πολλούς καταναλωτές.
Παρακάτω επιχειρείται να απαντηθούν ορισμένα σημαντικά ερωτήματα που απασχολούν την κοινή γνώμη τόσο για τις επιδοτήσεις, τρέχουσες και αναδρομικές, μέχρι τον Ιούνιο, όσο και για τον νέο μηχανισμό που θα εφαρμοστεί από τον Ιούλιο και μετά.
Επιδοτήσεις (Μαΐου-Ιουνίου και αναδρομικά)
1. Οι επιδοτήσεις Μαΐου-Ιουνίου είναι οριζόντιες για όλους τους καταναλωτές;
Όχι. Οι βασικές επιδοτήσεις αφορούν τους οικιακούς καταναλωτές, με παροχές κύριας κατοικίας (4,2 εκατ. υπολογίζονται) που καθορίζονται ανάλογα με το ύψος της κατανάλωσης.
Συγκεκριμένα, για το δίμηνο Μαΐου-Ιουνίου, προβλέπονται τα εξής:
α) Για κατανάλωση 0-150 κιλοβατώρων: επιδότηση 205 ευρώ/μεγαβατώρα (20,5 λεπτά/κιλοβατώρα).
β) Για κατανάλωση 151-300 κιλοβατώρων: επιδότηση 160 ευρώ/μεγαβατώρα (16 λεπτά/κιλοβατώρα).
γ) Για κατανάλωση από 301 κιλοβατώρες και πάνω: 100 ευρώ/μεγαβατώρα (10 λεπτά/κιλοβατώρα).
Για να διασφαλιστεί η επιδότηση και των ενοικιαστών αλλά και των φοιτητών, πρέπει να έχει δηλωθεί στο πλαίσιο του Ε1 η μισθωμένη κύρια κατοικία. Αλλιώς δεν προβλέπεται.
- Για τις μη κύριες κατοικίες (εξοχικά κ.τ.λ.) δεν ισχύουν τα παραπάνω, αλλά η επιδότησή τους περιορίζεται σε 100 ευρώ/μεγαβατώρα (10 λεπτά/κιλοβατώρα) για όλη την κατανάλωσή τους.
- Για τους δικαιούχους Κοινωνικών Τιμολογίων (ΚΟΤ) η επιδότηση ανέρχεται σε 215 ευρώ/μεγαβατώρα (21,5 λεπτά/κιλοβατώρα) για το σύνολο της κατανάλωσής τους.
2. Καλύπτουν το 80% των αυξήσεων οι επιδοτήσεις;
Όχι. Στην περίπτωση των επιδοτήσεων κύριας κατοικίας, το ποσοστό που καλύπτεται σχετίζεται με την κατανάλωση κάθε νοικοκυριού.
Για παράδειγμα, ένα νοικοκυριό με συνολική μηνιαία κατανάλωση 400 κιλοβατώρες, με χρέωση ρεύματος στα 128 ευρώ, θα επιδοτηθεί με 64,75 ευρώ.
Δηλαδή, θα πληρώσει 63,25 ευρώ (μείωση περίπου 50%). Πέρσι τον Μάιο η αντίστοιχη χρέωση ήταν 44,2 ευρώ!
Όμως για ένα νοικοκυριό με συνολική μηνιαία κατανάλωση 600 κιλοβατώρων, με χρεώσεις ρεύματος στα 191,16 ευρώ, η συνολική επιδότηση ανέρχεται σε 84,59 ευρώ.
Δηλαδή θα πληρώσει 106,57 ευρώ (μείωση 44,2%). Τον Μάιο 2021 η χρέωση για την ίδια κατανάλωση ήταν 66,3 ευρώ!
Οπως φαίνεται, όσο μεγαλύτερη είναι η κατανάλωση μετά τις 300 πρώτες κιλοβατώρες τόσο μικρότερη είναι η επίπτωση των επιδοτήσεων στο σύνολο της χρέωσης ρεύματος.
3. Ενισχύονται περαιτέρω μικρομεσαίοι, αγρότες, επιχειρήσεις;
Όχι. Απεναντίας, το δίμηνο Μαΐου-Ιουνίου μειώνονται οι επιδοτήσεις που τους αφορούν:
- Επιδότηση 120 ευρώ/μεγαβατώρα για το σύνολο της κατανάλωσης, από 130 ευρώ/μεγαβατώρα τον Απρίλιο.
- Ισχύει και πρόσθετη επιδότηση 50 ευρώ/μεγαβατώρα για μικρές-μικρομεσαίες επιχειρήσεις με παροχή ισχύος έως 35 kVA και όλα τα αρτοποιεία. Σύνολο 170 ευρώ/μεγαβατώρα.
Η συνολική επιδότηση του Απριλίου ήταν 230 ευρώ/μεγαβατώρα, καθώς η αντίστοιχη πρόσθετη επιδότηση ήταν 100 ευρώ, αλλά για παροχές έως 25 kVA.
Η διαφορά είναι ότι τώρα μειώνεται η συνολική επιδότηση ώστε να περιλάβει άλλους 90.000 μικρομεσαίους (1.250.00 επαγγελματικές παροχές σήμερα, από 1.160.000 τον Απρίλιο).
- Σημαντική είναι η μείωση για τα μη οικιακά τιμολόγια φυσικού αερίου, που ορίζεται για τον Μάιο στα 20 ευρώ/θερμική μεγαβατώρα, από 70 ευρώ τον Απρίλιο (και 85 ευρώ για τη βιομηχανία).
4. Θα λάβουν όλοι οι καταναλωτές αναδρομικά 600 ευρώ;
Προφανώς όχι. Πρόκειται για άπαξ καταβολή, αναδρομικά, στον τραπεζικό λογαριασμό των δικαιούχων για το εξάμηνο Δεκεμβρίου 2021-Μαΐου 2022, με όριο οικογενειακού εισοδήματος 45.000 ευρώ/έτος.
Αφορά μόνο τις κύριες κατοικίες. Επίσης, δεν θα υπολογιστεί το επιπλέον κόστος που πληρώνουν οι καταναλωτές με βάση την κατανάλωσή τους, αλλά με βάση τους λογαριασμούς που έχουν εκδοθεί το εξάμηνο Δεκεμβρίου 2021-Μαΐου 2022.
Η επιδότηση θα αφορά το 60% της χρέωσης που δεν έχει καλυφθεί από κρατικές επιδοτήσεις/εκπτώσεις παρόχων στους ήδη εκδοθέντες λογαριασμούς. Δηλαδή, λογαριασμός, π.χ., εκκαθαριστικός τετραμήνου Φεβρουαρίου-Μαΐου 2022, που όμως εκδίδεται τον Ιούνιο, δεν λαμβάνεται υπόψη για την άπαξ επιδότηση.
Τα 600 ευρώ είναι το ανώτατο όριο, αφού οι καταβολές θα ξεκινούν από 18 ευρώ (κάτω από 18 ευρώ δεν αποδίδεται ποσό).
Για παράδειγμα, αν στο εξάμηνο έχουν εκδοθεί λογαριασμοί με επιπλέον (όχι συνολικά) 300 ευρώ, θα καταβληθούν 180 ευρώ, για 400 ευρώ, θα καταβληθούν 240 ευρώ, για 500 ευρώ θα καταβληθούν 300 ευρώ κ.τ.λ.
Άρα, για να φτάσει κανείς στο μάξιμουμ, στα 600 ευρώ επιδότησης, θα πρέπει να έχει πληρώσει όχι συνολικά, αλλά επιπλέον, πέρα από επιδοτήσεις-εκπτώσεις, άλλα 1.000 ευρώ.
Τα ακριβή ποσά για κάθε δικαιούχο θα καθοριστούν με βάση την εκδήλωση ενδιαφέροντος σε σχετική πλατφόρμα (που θα ανοίξει κάποια στιγμή τον Ιούνιο) και την επεξεργασία των στοιχείων από τους παρόχους.
Για να μην υπάρχουν οι εξωπραγματικές προσδοκίες που καλλιεργούνται, σημειώνεται ότι το μέτρο κοστολογήθηκε στα 280 εκατ. Αν υποθέσουμε ότι αυτό μοιράζεται ισομερώς στα 4,2 εκατ. νοικοκυριά, καθένα δικαιούται 66,66 ευρώ...
5. Ποιοι αποκλείονται από τα αναδρομικά;
Οι οικιακές παροχές για μη κύριες-δευτερεύουσες κατοικίες δεν δικαιούνται την καταβολή.
Επίσης, εκτός μένουν επαγγελματίες και μικρομεσαίοι, που ακόμα αναμένουν την αναδρομική κάλυψη σε τρεις δόσεις που ξεκίνησε τον Απρίλιο.
Χωρίς στήριξη μένουν και οι αγρότες, ενώ και στην αναδρομική κάλυψη των χρεώσεων του 2021 υπάρχουν κενά.
Νέος μηχανισμός (από Ιούλιο και μετά)
6. Τι προβλέπει ο νέος μηχανισμός;
Ανακοινώθηκε η εφαρμογή νέου μηχανισμού αποζημίωσης των μονάδων ηλεκτροπαραγωγής βάσει του πραγματικού κόστους λειτουργίας τους, ώστε έτσι να αποσυνδέονται από τη χονδρική τιμή ενέργειας και τη διεθνή τιμή φυσικού αερίου. Δηλαδή επιχειρείται άρση τής μέχρι σήμερα αισχροκέρδειας στην αγορά; Αναφέρεται ως αλλαγή στον τρόπο εκκαθάρισης της αγοράς, δηλαδή κάθε μονάδα θα αποζημιώνεται με βάση την «πραγματική τιμή», ήτοι το μεταβλητό της κόστος συν ένα εύλογο κέρδος - και όχι με βάση την ακριβότερη προσφορά των μονάδων φυσικού αερίου, όπως γίνεται σήμερα και για τις φθηνότερες τεχνολογίες.
Μάλιστα, χρησιμοποιήθηκε το εξής παράδειγμα: για τον Μάιο υπολογίζεται μέση οριακή τιμή συστήματος περίπου στα 240 ευρώ/μεγαβατώρα και εκτιμάται πως η πραγματική χονδρική τιμή, ανάλογα και με τη συμμετοχή κάθε ενεργειακής τεχνολογίας, θα βρίσκεται στο φάσμα των 150 ευρώ, ήτοι περίπου 100 ευρώ κάτω από την οριακή τιμή συστήματος! Αυτό δηλαδή ισχύει μέχρι σήμερα: πληρώνουμε τουλάχιστον κατά 100 ευρώ παραπάνω την αγορά.
Στις διευκρινίσεις που δόθηκαν την Παρασκευή το ΥΠΕΝ απέφυγε να αναφερθεί σε «πλαφόν» ή «διατίμηση».
Υπάρχουν πολλά κενά, ασάφειες και αδιευκρίνιστα σημεία για το πώς θα υλοποιηθεί κάτι τέτοιο, ενώ και η αγορά εκφράζει σοβαρότατες αμφιβολίες και επιφυλάξεις για το κατά πόσο μπορεί να εφαρμοστεί.
Το μοντέλο αυτό ταυτίζεται με την ανάκτηση των «υπερεσόδων» των ηλεκτροπαραγωγών, που μαζί με εκείνα του Ειδικού Λογαριασμού ΑΠΕ (ΕΛΑΠΕ) υπολογίζονται συνολικά σε 1,630 δισ. για το επόμενο εξάμηνο.
7. Θα συνεχιστούν οι επιδοτήσεις των καταναλωτών;
Ναι. Σύμφωνα με την κυβέρνηση, συγχρόνως με την εφαρμογή του νέου μηχανισμού από τον Ιούλιο, θα δίνονται και επιδοτήσεις στη λιανική, αφού, όπως ανακοινώθηκε, θα προσαρμόζεται μηνιαία το ποσοστό επιδότησης στη λιανική ώστε οι τιμές να παραμένουν μεσοσταθμικά σταθερές σε συγκεκριμένα επίπεδα (πλαφόν-διατίμηση;).
8. Καταργείται η ρήτρα αναπροσαρμογής;
Όχι. Όπως υποστηρίζει η κυβέρνηση, ο νέος μηχανισμός θα ισχύσει για όλο το διάστημα της κρίσης, οπότε «από τη στιγμή που σταθεροποιούμε την τιμή χονδρικής και από την άλλη προσδιορίζουμε και το επίπεδο των τιμών λιανικής, θα προχωρήσουμε, με θεσμικό τρόπο, σε αναστολή της ρήτρας αναπροσαρμογής γιατί πια δεν χρειάζεται». Κατά τον υπουργό ΠΕΝ, «με Υπουργική Απόφαση αναστέλλουμε τη ρήτρα αναπροσαρμογής για όλο το διάστημα λειτουργίας του νέου μηχανισμού». Αυτό πάντως δεν ισοδυναμεί με κατάργηση της ρήτρας.
Μηχανισμοί αναπροσαρμογής χρεώσεων προμήθειας προβλέπονται από τον Κώδικα Προμήθειας Ηλεκτρικής Ενέργειας από τον Απρίλιο 2013 και συνιστούν ευρωπαϊκή πρακτική στα κυμαινόμενα τιμολόγια, θεωρητικά, όχι μόνο προς τα πάνω (αυξήσεις), αλλά και προς τα κάτω (μειώσεις). Και σίγουρα όχι για να ενεργοποιούνται αδιαφανώς, μονομερώς και καταχρηστικώς και μάλιστα για να μετακυλίσουν το 100% του ρίσκου της χονδρεμπορικής αγοράς στη λιανική, όπως γίνεται από τον Αύγουστο 2021 έως σήμερα. Αυτά άλλωστε είναι και τα επίδικα στις συλλογικές αγωγές των καταναλωτών για τη ρήτρα.
Σύμφωνα δε με τη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ), πρόκειται για αμιγώς και αποκλειστικά επιχειρηματική απόφαση των προμηθευτών και δεν «επιβλήθηκε» από την Αρχή. Η ΡΑΕ δεν διαθέτει αποφασιστική αρμοδιότητα για τα ζητήματα που αφορούν την προμήθεια ενέργειας, καθώς δεν έχει την αρμοδιότητα έκδοσης και τροποποίησης του Κώδικα - κάτι που διαφέρει από την πολιτική απόφαση-βούληση.
9. Θα φορολογηθούν τα ουρανοκατέβατα κέρδη των ηλεκτροπαραγωγών;
Ναι μεν, αλλά πόσα και ποια; Το μείζον θέμα εδώ δεν είναι το αν θα φορολογηθούν τα ουρανοκατέβατα κέρδη (windfall profits), αλλά πόσα είναι αυτά τελικά και από πού προέρχονται.
Η πρωθυπουργός τον Μάρτιο, κατόπιν ισχυρών πιέσεων, μίλησε για πρώτη φορά για φορολόγηση ουρανοκατέβατων κερδών, τα οποία σήμερα η κυβέρνηση ονομάζει «υπερέσοδα», κατά 90%.
Η κυβέρνηση φέρεται να διαχωρίζει τα ουρανοκατέβατα, ως απροσδόκητα και συγκυριακά επιπλέον έσοδα, από τα υπερκέρδη και τα κέρδη, τα οποία μάλλον θεωρεί θεμιτά ακόμα και σε περιόδους κρίσεων, ακραίας ακρίβειας και αύξησης πληθωρισμού.
Οι τελευταίες πληροφορίες θέλουν αυτά τα πρόσθετα κέρδη να ανέρχονται σε περίπου 500 εκατ. για την περίοδο Οκτωβρίου 2021-Μαρτίου 2022.
Για τα ουρανοκατέβατα κέρδη της περιόδου Αυγούστου-Σεπτεμβρίου 2021 και Απριλίου-Μαΐου-Ιουνίου 2022 (συνολικά πέντε μηνών) δεν υπάρχει κάποια σχετική αναφορά.
Με βάση του υπολογισμούς του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. (Μάρτιος 2022), το συνολικό ύψος των υπερκερδών των παραγωγών και εισαγωγέων μόνο στο οκτάμηνο Ιούλιος 2021-Φεβρουάριος 2022 ανέρχεται σε 1,4 δισ. ευρώ. Η δε ΕΒΙΚΕΝ (βιομηχανικοί καταναλωτές) βάζει και μια άλλη διάσταση: υπολογίζει ότι μόνο τον Μάρτιο και μόνο για τους παραγωγούς φυσικού αερίου τα κέρδη ανέρχονται σε 240 εκατ. ευρώ (170 εκατ. από τη βασική χονδρεμπορική αγορά επόμενης ημέρας + 70 εκατ. από την αγορά εξισορρόπησης - για να μην ξεχνιόμαστε…).
Ο δε νέος μηχανισμός που φέρεται ότι θα ισχύσει από τον Ιούλιο και μετά υπόσχεται ουσιαστικά ότι δεν θα υπάρχουν εφεξής ουρανοκατέβατα κέρδη των παραγωγών στη χονδρεμπορική αγορά; Μένει κι αυτό να το δούμε στην πράξη.
10. Πώς θα χρηματοδοτηθούν όλα αυτά;
Σύμφωνα με την κυβέρνηση, όλα τα μέτρα θα κοστίσουν στο επόμενο εξάμηνο 3,2 δισ. ευρώ. Τα 1,1 δισ. προέρχονται από τον κρατικό προϋπολογισμό και τα υπόλοιπα από το Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης (δηλαδή από τον ΕΛΑΠΕ και το πλεόνασμα από τα δικαιώματα CO2) και τη φορολόγηση των ουρανοκατέβατων κερδών. Πάντως, όπως προαναφέρθηκε, “υπερέσοδα” παραγωγών αλλά και ΕΛΑΠΕ εκτιμώνται σε 1,630 δισ. ευρώ.
