Είναι όντως κομβικής σημασίας η «μεταρρύθμιση» της δημόσιας επικουρικής ασφάλισης και η μετάβαση από το διανεμητικό ασφαλιστικό σύστημα στο αμιγώς κεφαλαιοποιητικό.
Σε αυτό έχουν δίκιο τόσο ο πρωθυπουργός Κ. Μητσοτάκης όσο και οι Κ. Χατζηδάκης και Π. Τσακλόγλου, που επιχειρηματολογούν τις τελευταίες ημέρες παρουσιάζοντας τη νέα παρέμβαση στο ασφαλιστικό σύστημα όχι μόνο ως σωτήρια για τη μακροημέρευση των συντάξεων και την εξασφάλιση καλύτερων αποδοχών στο μακρινό μέλλον των επόμενων 40 ή 50 ετών, αλλά και ως καθοριστική για την ενίσχυση της απασχόλησης, ακόμα και την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας...
Η επιχειρηματολογία πασπαλίζεται με ωραιοποιήσεις, αλλά και απειλές καταστροφής, γνωστές όμως από τα μέσα της δεκαετίας του 1990, παρότι όλες, μία προς μία, διαψεύστηκαν, όχι μόνο στη μικρή, ανορθόδοξη, παρασιτική σε έναν βαθμό ελληνική οικονομία των τελευταίων 35 ετών, αλλά και στις καλύτερες καπιταλιστικές χώρες με εύρωστες οικονομίες, στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ.
Η ιδιωτικοποίηση της επικουρικής ασφάλισης «απαντάει στα προβλήματα του καιρού μας», «προωθεί τη διαγενεακή αλληλεγγύη» και αντιμετωπίζει το «πρόβλημα της δημογραφικής γήρανσης», ενώ εξασφαλίζει καλύτερες συντάξεις και γι’ αυτό συμφέρει τους (νέους) εργαζόμενους και τους ελεύθερους επαγγελματίες.
Η στοχευμένη κατάρρευση του e-ΕΦΚΑ
Εν κρυπτώ και για να μην “στραβώσει” κάτι μετά τη διακυβέρνηση Μητσοτάκη, το ασφαλιστικό εντάχθηκε στο Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, αφού προηγουμένως αποτελούσε βασικό κεφάλαιο της Έκθεσης Πισσαρίδη.
Στο μεσοδιάστημα ο ΕΦΚΑ συνέχιζε (και συνεχίζει) να καταρρέει οργανωτικά, λειτουργικά, και οικονομικά. Από τα μικρά πλεονάσματα (σχεδόν 2 δισ.) του 2019, ύστερα από τρία Μνημόνια, 7 ασφαλιστικούς νόμους και 65 δισ. χαμένα σε (συντάξιμες) αποδοχές, τη σχετικά έγκαιρη καταβολή συντάξεων και την παροχή μιας μικρής αλλά σταθερής και μόνιμης 13ης σύνταξης, ο e- ΕΦΚΑ (που θα έβγαζε ηλεκτρονικά συντάξεις με ένα “κλικ”) οφείλει ξανά 400.000 συντάξεις και έχει “μπει μέσα” γύρω στα 800 εκατ. ευρώ (βοήθησε σε αυτό και η πανδημία).
Η ηγεσία του υπουργείου Εργασίας βρήκε χρόνο μέσα στο lockdown να δώσει το αρχείο του ΕΦΚΑ σε ιδιωτική εταιρεία, την έκδοση συντάξεων σε ιδιώτες λογιστές και δικηγόρους, είναι έτοιμη να παραχωρήσει ακόμα και το τηλεφωνικό κέντρο σε γνωστή εταιρεία και απολύει τον διοικητή επειδή δεν μπορεί να λειτουργήσει ένα λογισμικό και αναγκάζεται να κόψει (έστω προσωρινά) κατά 50% τις συντάξεις χηρείας!
Η μεγάλη "ληστεία" και ο τζόγος των 77 δισ.
Τώρα επιχειρείται το τελειωτικό χτύπημα. Το τέλος των επικουρικών συντάξεων, αλλά και το τέλος της ίδιας της κοινωνικής ασφάλισης θα επέλθει σταδιακά. Με αφετηρία το νέο Ταμείο Επικουρικής Κεφαλαιοποιητικής Ασφάλισης (ΤΕΚΑ), το οποίο τις επόμενες δεκαετίες θα χρηματοδοτείται από τις εισφορές των νέων ασφαλισμένων, από ένα σημαντικό μέρος της φορολογίας των πολιτών, ακόμα και μέσω αποθεματικών που θα συσσωρεύει ο ΕΦΚΑ.
Αυτό το ασφαλιστικό “ριφιφί”, μια προσομοίωση σε ευρωπαϊκά πρότυπα του Χιλιανού μοντέλου του Πινοσέτ, εμφανίζεται ως “ασφαλιστική μεταρρύθμιση για τη νέα γενιά”.
Τι σημαίνει κεφαλαιοποίηση της επικουρικής ασφάλισης, πώς θα λειτουργεί και για ποιους στήνεται αυτός ο τεράστιος τζόγος με τις εισφορές και τους φόρους των πολιτών:
1. Συστήνεται νέο ταμείο που θα διαχειρίζεται τις εισφορές, το ΤΕΚΑ (Ταμείο Επικουρικής Κεφαλαιοποιητικής Ασφάλισης), το οποίο θα λειτουργεί εκτός e-ΕΦΚΑ!
Σύμφωνα με το σχέδιο νόμου:
* Το ταμείο που θα διαχειρίζεται τις εισφορές (ΤΕΚΑ) θα είναι Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου.
* Το Δ.Σ. του νέου ταμείου και ο διευθύνων σύμβουλός του θα διορίζονται από τον υπουργό Εργασίας ύστερα από ανοιχτές διαδικασίες πρόσληψης, με διαφανή και αξιοκρατικά κριτήρια.
* Το ΤΕΚΑ θα υπόκειται σε ισχυρή κρατική εποπτεία και θα επενδύει με αυστηρά και διαφανή κριτήρια. Θα στελεχωθεί κατάλληλα και θα έχει τη δυνατότητα να κάνει outsourcing μέρος της δραστηριότητάς του κατά τα ευρωπαϊκά πρότυπα.
* Το ΤΕΚΑ θα μπορεί να συμβληθεί με εγνωσμένου κύρους ιδιωτικούς φορείς διαχείρισης κεφαλαίων.
Με άλλα λόγια ο e-ΕΦΚΑ θα διαχειρίζεται τις ζημιές, το ΤΕΚΑ θα τζογάρει τα χρήματα των ασφαλισμένων σε τοποθετήσεις μεσαίου, χαμηλού ή υψηλού ρίσκου (σε συνεργασία με τους “πιστοποιημένους επαγγελματίες” της αγοράς) σε ομόλογα, μετοχές και αλλά αμφιβόλου απόδοσης προϊόντα, ενώ υπεύθυνος για τις επενδύσεις θα είναι ο ίδιος ο ασφαλισμένος!
2. Η “ιδιωτικοποίηση” ή η “κεφαλαιοποίηση” της επικουρικής ασφάλισης σημαίνει τη μεταφορά, συσσώρευση και αξιοποίηση (εισφορών) εσόδων ύψους 77 δισ. ή 56 δισ. ευρώ σε βάθος 50 ετών, όπως θέλει ο κ. Τσακλόγλου. Εισφορές όμως τις οποίες θα στερηθούν το δημόσιο ασφαλιστικό σύστημα και οι σημερινές συντάξεις!
3. Με αυτόν τον τρόπο καταλύεται η βασική αρχή της «αλληλεγγύης των γενεών», δηλαδή η πληρωμή των επικουρικών συντάξεων από τις εισφορές των (και των νέων) εργαζομένων, τα ελλείμματα που θα συσσωρεύονται θα απειλήσουν όχι μόνο το ύψος των σημερινών επικουρικών συντάξεων, αλλά και την κύρια σύνταξη που υπέστη πολύ πρόσφατα δέκα περικοπές την περίοδο των Μνημονίων και μέχρι το 2015.
Τα τρία (κατά συνθήκην) ψεύδη της "αντιμεταρρύθμισης"
Από τις τριάντα χώρες που επιχείρησαν από το 1981 να κεφαλαιοποιήσουν και να ιδιωτικοποιήσουν τη δημόσια υποχρεωτική κοινωνική ασφάλιση, οι δεκαοκτώ επέστρεψαν σε τύπους συντάξεων διανεμητικών μοντέλων
Το βασικό επιχείρημα της κυβέρνησης και του υπουργείου παραμένει ότι με το νέο ασφαλιστικό σύστημα η μέση αύξηση της νέας επικουρικής μετά από 40 χρόνια και με βάση το καλύτερο (επενδυτικό) σενάριο (υψηλού ή και μέσου ρίσκου) θα είναι αυξημένη σε σχέση με τη σημερινή επικουρική. Με βάση έναν μέσο μισθό (1.200 ευρώ), ο ασφαλισμένος θα λάβει 80 με 100 ευρώ μεγαλύτερη επικουρική σύνταξη από την ισχύουσα.
Και αν τα πράγματα δεν πάνε καλά τα επόμενα 20, 40 ή 50 χρόνια και έχουμε έναν νέο κύκλο κρίσης που θα πλήξει τα χρηματιστήρια και τις αγορές των αμοιβαίων (εκεί δηλαδή που θα τοποθετεί και θα τζογάρει μέσω outsourcing το ΤΕΚΑ), τι γίνεται;
1. Είναι διασφαλισμένο τουλάχιστον το κεφάλαιο των εισφορών, ισχυρίζεται ο υπουργός: “Κανείς δεν θα πάρει επικουρική σύνταξη χαμηλότερη από αυτή που αντιστοιχεί στις εισφορές που κατέβαλε” διατείνεται ο κ. Χατζηδάκης. Η πραγματικότητα (με βάση και την εμπειρία των προηγούμενων οικονομικών κρίσεων) είναι εντελώς διαφορετική.
“Αυτό δεν ισχύει” σημειώνουν γνώστες του ασφαλιστικού απαντώντας στον υπουργό και προσθέτοντας ότι “η διασφάλιση των εισφορών, δηλαδή του κεφαλαίου, σημαίνει μειωμένη επικουρική σύνταξη. Και αυτό καθώς η έστω και τιμαριθμοποιημένη επιστροφή εισφορών δεν έχει καμία σχέση με την επικουρική σύνταξη του διανεμητικού συστήματος. Το ποσό της επιστροφής θα εξαρτάται από το προσδόκιμο ζωής και μια σειρά από άλλους δημογραφικούς παράγοντες (π.χ. 'ρήτρα θανάτου'), που αποκρύπτει η κυβέρνηση”.
Όπως σημειώνουν ακόμα, “στη χρηματιστηριακή κρίση του 2008 τα αντίστοιχα ταμεία στις ΗΠΑ (που αποτελεί χώρα - πρότυπο στη διαφάνεια και εποπτεία αντίστοιχων ταμείων) έχασαν τεράστια ποσά (π.χ. AIG), που άλλα κλήθηκε να τα καλύψει ο Αμερικανός φορολογούμενος και άλλα οι ίδιοι οι συνταξιούχοι, διά περικοπών των παροχών τους”...
2. "Εν πάση περιπτώσει, το σύστημά μας είναι ευρωπαϊκό και εφαρμόζουμε και εδώ ό,τι εφαρμόζεται στην Ευρώπη" είναι η κατακλείδα των κυβερνητικών επιχειρημάτων.
Μόνο που από τις τριάντα χώρες που επιχείρησαν από το 1981 να κεφαλαιοποιήσουν και να ιδιωτικοποιήσουν τη δημόσια υποχρεωτική κοινωνική ασφάλιση, είτε εν μέρει είτε στο σύνολό της, οι δεκαοκτώ προχώρησαν σε εκ νέου μεταρρύθμιση επιστρέφοντας σε τύπους συντάξεων διανεμητικών μοντέλων.
Επιπλέον η κυβέρνηση συγκρίνει ανόμοιες οικονομίες αλλά και αγορές εργασίας. Στη Σουηδία οι μισθοί είναι υπερδιπλάσιοι, η ανεργία ελάχιστη, η κάλυψη των ανέργων σχεδόν καθολική.
Δραματική αύξηση του χρέους
3. Η αντιμεταρρύθμιση του ασφαλιστικού παρουσιάζεται από την κυβέρνηση και το υπουργείο Εργασίας σαν το τέλειο “εμβόλιο” όχι μόνο για τις μελλοντικές συντάξεις αλλά συνολικά και για την πορεία της ελληνικής οικονομίας.
Το βασικό επιχείρημα είναι ότι το μεγαλύτερο μέρος των επενδύσεων θα γίνεται στη χώρα μας, ωστόσο “η εγχώρια ιδιωτική ασφαλιστική αγορά έχει υποστεί, μετά και την πώληση της Εθνικής Ασφαλιστικής, πλήρη αφελληνισμό. Πως λοιπόν θα βοηθήσουν την εγχώρια οικονομία τα κεφάλαια που δεν θα επενδύονται στη χώρα αλλά θα τζογάρονται σε ξένα χρηματιστήρια; Οι μόνοι κερδισμένοι θα είναι ορισμένοι γνωστοί μεσάζοντες” υποστηρίζει ο δικηγόρος - εργατολόγος Διονύσης Τεμπονέρας.
Όσον αφορά τις επιπτώσεις στην ελληνική οικονομία από την ιδιωτικοποίηση της επικουρικής ασφάλισης, σύμφωνα με τη μελέτη των πλέον έγκριτων καθηγητών Σ. Ρομπόλη και Β. Μέτση, “από το 2040 και μετά η κεφαλαιοποίηση της επικουρικής ασφάλισης θα επιβαρύνει τον κρατικό προϋπολογισμό με ένα ετήσιο κόστος ύψους 2,7 δισ. ευρώ... Επομένως το κόστος μετάβασης θα επιβαρύνει την αποπληρωμή του δημόσιου χρέους κατά 49%. Έτσι, το κεφαλαιοποιητικό σύστημα των ατομικών λογαριασμών μέχρι το 2040 θα έχει κεφάλαια ύψους μόλις 11 δισ. ευρώ και τα οποιαδήποτε οφέλη θα είναι κατά μέσο όρο στα 200-250 εκατ. ευρώ, δηλαδή ούτε το 10% του ετήσιου κόστους μετάβασης”.
