Τον Νοέμβριο του 2023 η Bjork κυκλοφορεί ένα τραγούδι για να βοηθήσει στη χρηματοδότηση του αγώνα που τα τελευταία χρόνια διεξάγεται στην πατρίδα της, την Ισλανδία, ενάντια στα τεραστίων διαστάσεων ιχθυοτροφεία σολομού που λειτουργούν στη χώρα. Στο μήνυμά της που έκανε τον γύρο του κόσμου η Bjork εξηγούσε στους φίλους και θαυμαστές της πως «η βιομηχανική εκτροφή σολομού είναι φρικτή διαδικασία για τα ψάρια και μια επιβλαβής δραστηριότητα για το περιβάλλον», συμπληρώνοντας πως «ο εκτρεφόμενος σολομός βιώνει μια βασανιστική ταλαιπωρία μέχρι την ημέρα της θανάτωσής του, και αυτό είναι ένα φαγητό που περιέχει μεγάλες ποσότητες πόνου». Στην προσωπική ιστοσελίδα της μπορεί κανείς να διαβάσει πως όλα τα έσοδα που θα προκύψουν από την πώληση του τραγουδιού θα διατεθούν για «τη νομική υποστήριξη ακτιβιστών και διαδηλωτών που αγωνίζονται ώστε να σταματήσει η δράση των επιχειρηματικών συμφερόντων που μέσω των ιχθυοκαλλιεργειών βλάπτουν την άγρια ζωή, παραμορφώνουν τα ψάρια και θέτουν κινδύνους για το DNA και την επιβίωσή τους».
Η φωτογραφία που τάραξε τα νερά
Την ίδια εποχή το γερμανικό περιοδικό Spiegel έφερνε στη δημοσιότητα μια φωτογραφία που ήρθε να ταράξει και πάλι τα νερά και να φέρει στην επιφάνεια τι πραγματικά κρύβουν τα τεράστια υποθαλάσσια κλουβιά μέσα στα οποία ζουν φυλακισμένοι εκατομμύρια σολομοί. Κατά τη διάρκεια μιας κατάδυσης σε ένα από τα φιόρδ της Ισλανδίας, μια φωτογράφος της θαλάσσιας ζωής ήρθε αντιμέτωπη με ένα τρομακτικό πλάσμα που όμοιό του δεν είχε ξαναδεί στα νερά της χώρας. Η ίδια, περιγράφοντας την εμπειρία της στους δημοσιογράφους, είπε για το ψάρι που βρισκόταν απέναντί της. «Το αριστερό του μάτι δεν φαινόταν, το στόμα του είναι ορθάνοιχτο και το πρόσωπό του ήταν πρησμένο, γεμάτο ουλές και άγρια τραυματισμένο από τις θαλάσσιες ψείρες και τα βακτήρια που του είχαν φάει ένα μεγάλο μέρος από τις σάρκες του. Ήταν σαν να κολυμπούσε μπροστά μου ένα πτώμα, μόνο που αυτός ο σολομός ήταν ζωντανός, ήταν ένα από τα χιλιάδες ψάρια-ζόμπι που είχαν δραπετεύσει από τα τεράστια κλουβιά που ζούσαν μέσα σε άθλιες συνθήκες στοιβαγμένα από ανθρώπους που το μόνο που τους ενδιαφέρει είναι το κέρδος». Μετά τον σάλο που προκάλεσε η αποκάλυψη των σολομών-ζόμπι και τις διαδηλώσεις στο Ρέικιαβικ, η νορβηγική εταιρεία που διαχειρίζεται τις ιχθυοκαλλιέργειες αναγκάστηκε να παραδεχτεί πως περίπου ένα εκατομμύριο παραμορφωμένοι σολομοί ανασύρθηκαν νεκροί από τη θάλασσα. Πολλοί Ισλανδοί ανησυχούν τόσο για τις άγνωστες νόσους που πλήττουν τα παχυνόμενα ψάρια όσο και για την καταστροφή που οι ιχθυοκαλλιέργειες προκαλούν στο οικοσύστημα της χώρας, με ανεπανόρθωτες βλάβες στους γηγενείς πληθυσμούς ψαριών. Περίπου τα δύο τρίτα των Ισλανδών δηλώνουν σήμερα αντίθετα με τις επιχειρήσεις εκτροφής ψαριών στα ανοιχτά των ακτών τους.
Τα ψάρια στις ιχθυοκαλλιέργειες χάνουν τη θέληση για ζωή
Το τελευταίο διάστημα μια αντίστοιχη συζήτηση έχει ανοίξει σε πολλές χώρες του κόσμου, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα. Μια συζήτηση που αφορά τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της ταχύτατα αναπτυσσόμενης δραστηριότητας των ιχθυοκαλλιεργειών. Μόνο που από τη συζήτηση αυτή απουσιάζει σχεδόν πάντα η φωνή αυτών που δεν έχουν φωνή να περιγράψουν τη φρίκη που βιώνουν μέσα στις συρμάτινες φυλακές. Γιατί μια ιχθυοκαλλιέργεια δεν είναι τίποτα παραπάνω από μια σειρά άθλιων φυλακών που τα ψάρια σε συνθήκες ακραίου συνωστισμού εκτρέφονται και παχαίνουν με αφύσικους ρυθμούς, με μοναδικό σκοπό το ανθρώπινο κέρδος.
Πρόσφατες επιστημονικές μελέτες έχουν διαπιστώσει πως τα ψάρια που εκτρέφονται σε ιχθυοκαλλιέργειες βιώνουν βαριά κατάθλιψη και άγχος, που τελικά τα οδηγούν στην παραίτηση από όλα, ακόμη και τη θέληση για ζωή. Πολλά από τα ψάρια που ζουν φυλακισμένα στα ιχθυοτροφεία και λόγω του ανύπαρκτου χώρου να κινηθούν και να κολυμπήσουν έχουν καχεκτική ανάπτυξη και απλώς επιπλέουν άψυχα στην επιφάνεια των δεξαμενών. Αυτά τα ψάρια είναι γνωστά ως «drop outs», άτομα, δηλαδή, τα οποία έχουν «παραιτηθεί». Αυτά τα ψάρια παρουσιάζουν συμπεριφορές σχεδόν όμοιες με εκείνες των πολύ αγχωμένων και καταθλιπτικών ανθρώπων. Τα εκτρεφόμενα ψάρια ζουν σε πολύ αγχωτικές συνθήκες, εντελώς διαφορετικές από αυτές τις οποίες έχουν εξελιχθεί να αντιμετωπίζουν στο φυσικό τους περιβάλλον. Τα ψάρια σε ιχθυοκαλλιέργειες αναγκάζονται να ζουν σε γεμάτες δεξαμενές και να υπομένουν ανεπιθύμητες αλληλεπιδράσεις με άλλα ψάρια, χειρισμό από ανθρώπους, μάχες για φαγητό και ξαφνικές αλλαγές στον φωτισμό, στο βάθος και στα ρεύματα του νερού. Ακριβώς όπως τα γουρούνια και τα κοτόπουλα, τα ψάρια στις ιχθυοκαλλιέργειες ζουν μια ζωή γεμάτη πόνο και ταλαιπωρία. Τα ψάρια δε που ζουν σε συνθήκες συνωστισμού είναι πιο επιρρεπή σε ασθένειες και συχνά εκδηλώνουν το άγχος τους με επιθετικότητα και σωματικούς τραυματισμούς.
Ερευνες ιχθυολόγων έχουν δείξει ότι ο τρόπος με τον οποίο τα ψάρια αντιμετωπίζουν μια αγχωτική κατάσταση σε ένα προβληματικό περιβάλλον δεν διαφέρει από τον τρόπο με τον οποίο αντιδρούν και οι άνθρωποι, καθώς τα συναισθήματα και νοημοσύνη τους ξεπερνούν κατά πολύ αυτό που κάποτε πιστεύαμε. Ο ειδικός στη συμπεριφορά των ψαριών Dr Culum Brown έχει δηλώσει πως «τα ψάρια είναι πιο έξυπνα από όσο φαίνεται, σε πολλούς δε τομείς, όπως η μνήμη, οι γνωστικές τους δυνατότητες ταιριάζουν ή υπερβαίνουν εκείνες των ανώτερων σπονδυλωτών, συμπεριλαμβανομένων των πρωτευόντων, πλην του ανθρώπου».
Με αυτά τα δεδομένα, είναι λίγο πιο εύκολο να αντιληφθεί κανείς πως το πρόβλημα της ανάπτυξης των ιχθυοκαλλιεργειών δεν είναι μόνο περιβαλλοντικό αλλά και ηθικό όσον αφορά την ανθρώπινη συμπεριφορά απέναντι σε συναισθανόμενα πλάσματα που βιώνουν μια απερίγραπτη κακοποίηση με τη δικαιολογία ότι πρέπει να υπάρχει δυνατότητα περισσότεροι άνθρωποι να τρώνε περισσότερα και φθηνότερα ψάρια. Μόνο που και εδώ το αφήγημα παρουσιάζει ένα επικίνδυνο για τη βιωσιμότητα των θαλασσών και του πλανήτη κενό.
Μια λύση που μεγαλώνει το πρόβλημα
Αν και οι ιχθυοκαλλιέργειες παρουσιάζονται τα τελευταία χρόνια σαν μια λύση στο πρόβλημα της υπεραλίευσης των άγριων αποθεμάτων στις θάλασσες και στους ωκεανούς, είναι αυτές που στην πραγματικότητα τείνουν να αυξήσουν το παραπάνω πρόβλημα. Καθώς πολλά από τα είδη που εκτρέφονται είναι σαρκοφάγα, τρέφονται σε μεγάλο βαθμό με ψάρια που αλιεύονται από το θαλάσσιο περιβάλλον. Υπολογίζεται πως πάνω από 450 δισεκατομμύρια ψάρια αλιεύονται κάθε χρόνο για την παρασκευή ιχθυοτροφών με τις οποίες θα παχυνθούν τα ψάρια εκτροφής. Και για να επιστρέψουμε στην περίπτωση της Ισλανδίας, είναι χρήσιμο να γνωρίζει κανείς πως ένας σολομός ιχθυοκαλλιέργειας, για να φτάσει στο βάρος που απαιτείται ώστε να βγει στην αγορά, θα έχει «φάει» τουλάχιστον 500 ψάρια.
Infο
Εντονες είναι οι αντιδράσεις και οι διαμαρτυρίες από κατοίκους περιοχών της χώρας μας που φιλοξενούν εγκαταστάσεις ιχθυοκαλλιεργειών και ζητούν από την Πολιτεία να μην προχωρήσει στη νομοθέτηση επέκτασής τους, καθώς θα είναι καταστροφικό -όπως επισημαίνουν- τόσο για την τουριστική κίνηση όσο και για το περιβάλλον. Οι αντιδράσεις αναμένεται να πυκνώσουν, αφού το Πολυετές Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο για την ανάπτυξη των ιχθυοκαλλιεργειών στην Ελλάδα προβλέπει πως οι εκτάσεις που καταλαμβάνουν θα αυξηθούν, από 9.800 στρέμματα, σε 240.000 σε ολόκληρη τη χώρα (24πλάσια επέκταση).
