Δεν συνηθίζεται η απώλεια της «ταυτότητας» όταν περνάς τις πόρτες των φυλακών. Παραδίδεις το κινητό σου, την αστυνομική σου ταυτότητα, τον έξω κόσμο. Κάθε φορά η έξοδος από τον Κορυδαλλό είναι ανακουφιστική και συνάμα βαριά. Έχεις αφήσει κάποιους μέσα. Κάποιους, μάλιστα, που μόλις σου άνοιξαν την ψυχή τους μέσω της ιερής και αρχαίας τέχνης του θεάτρου.
Την περασμένη Τρίτη παρακολουθήσαμε τη δουλειά του θεατρικού εργαστηρίου των κρατουμένων, υπό την καθοδήγηση της σκηνοθέτριας Αικατερίνης Παπαγεωργίου και του ηθοποιού Γιώργου Πατεράκη στους χώρους του καταστήματος.
Η ατομικότητα σε σύγκρουση με το συλλογικό
Το έργο που δόθηκε φέτος στους συμμετέχοντες ήταν η «Αντιγόνη» του Σοφοκλή. Ο γραπτός και ο άγραφος νόμος στο επίκεντρο. Η ατομικότητα, το προσωπικό στίγμα και η αξιοπρέπεια, από τη μία, και από την άλλη η υπεράσπιση του συλλογικού μέσω των νόμων της Πολιτείας. Ο Σοφοκλής όμως στην «Αντιγόνη» του διερευνά και τη σχέση των ζωντανών με τους νεκρούς. Μέχρι και σήμερα δεν υπάρχει κοινωνία που να μην έχει ταφικά έθιμα. Ο Κρέοντας πήρε την πολιτική απόφαση να μην ταφεί ο Πολυνείκης. Η Αντιγόνη υπερασπίζεται μέχρι θανάτου τον άγραφο νόμο που απαιτεί σεβασμό στους νεκρούς. Το 441 π.Χ. που το έργο ανέβηκε για πρώτη φορά στη σκηνή η Αθήνα ήταν πρωταγωνίστρια σε πολέμους με πολλά θύματα. Ο Ανούιγ ασχολήθηκε με τον ίδιο μύθο εν μέσω Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου. Το 2024 με φρίκη βλέπουμε σχολεία και νοσοκομεία να βομβαρδίζονται και παιδάκια να θάβονται στα συντρίμμια. Παράλληλα, άνθρωποι που έχουν παραβεί τους γραπτούς νόμους της συλλογικότητας και των εξουσιών καλούνται να μας πουν την ιστορία αυτής της σύγκρουσης γραπτών και άγραφων νόμων.
Από ελαφρυντικό, ξαλάφρωμα ψυχής
Η συμμετοχή στα προγράμματα αυτά συχνά λειτουργεί ως ελαφρυντικό καλής διαγωγής στο δικαστήριο. Μιλώντας όμως με τους κρατούμενους λίγο πριν ξεκινήσει η παράσταση, μόνο για ελαφρυντικά και γραφειοκρατίες δεν ακούς.
«Είναι μία βαλβίδα διαφυγής από τα προβλήματα της φυλακής» μου λέει ο Κ. Τον ρωτάω αν ταυτίζεται με την Αντιγόνη. «Εγώ έκανα αυτό που ήθελα και δεν με ενδιέφερε η τιμωρία μου. Καταλαβαίνω την Αντιγόνη. Σε όλους τους νόμους πρέπει να υπάρχουν εξαιρέσεις» μου λέει.
Ο Τ. κάθεται αγχωμένος στο παγκάκι. Φοβάται ότι δεν θα θυμηθεί τα λόγια του. «Έχω ξανακάνει μέσα. Αυτή τη φορά είμαι 4 μήνες στη φυλακή. Πρώτη φορά ασχολούμαι με το θέατρο. Είναι μια πρωτόγνωρη εμπειρία. Άλλοι ορίζοντες, άλλες σκέψεις για το έξω. Σαν να φεύγει από το μυαλό μου η παραβατικότητα». Τον ρώτησα για την «Αντιγόνη». «Πολλές φορές έχω βρεθεί στη φυλακή χωρίς να φταίω» μου λέει. «Δεν αδικώ τους δικαστές. Άνθρωποι είναι κι αυτοί». Νόμοι των ανθρώπων.
Τον Χ. τον είδαμε και πέρυσι στους «Πέρσες». Μας είχε κάνει εντύπωση η αμεσότητα που διαπερνούσε την ερμηνεία του. Μέσα στη χρονιά αποφυλακίστηκε, αλλά δεν εγκατέλειψε τους συμπρωταγωνιστές του. Συνέχισε να πηγαίνει στις πρόβες και μας χάρισε μια συγκινητική ερμηνεία ως κορυφαίος του χορού στο περίφημο «Έρωτα ανίκητε στη μάχη». «Έπαιξα για την Αικατερίνη (Παπαγεωργίου). Τη Μεγάλη Αικατερίνη, όπως τη λέω εγώ, που είναι ένας ήλιος». Το θέατρο τον έχει πια κερδίσει. Το εργαστήριο έκανε τη δουλειά του.
Λίγο πριν ξεκινήσει η παράσταση ακούμε από τα κελιά τη βραδινή προσευχή των μουσουλμάνων. Ο δικός τους κορυφαίος έδινε το πρόσταγμα για την επίκληση. Λίγα λεπτά αργότερα, 26 κρατούμενοι μέλη του θεατρικού εργαστηρίου και οι ηθοποιοί Αφροδίτη Κατσαρού και Ζηνοβία Ανανιάδου μίλησαν πάλι για θεούς. Για εκείνους του Κάτω Κόσμου, αλλά και εκείνους με την εξουσία που νομίζουν πως το μπόι τους φτάνει τον Όλυμπο.
Με τη συνοδεία τριών κρατουμένων μουσικών (κλαρίνο, κρουστά, μπάσο), ο μύθος της Αντιγόνης μπήκε στις φυλακές και μας συνεπήρε. Στο τέλος της παράστασης οι κρατούμενοι που πήραν τον λόγο μας ζήτησαν να μην τους ξεχάσουμε. Να είμαστε εκεί όταν θα βγουν έξω. Να μην εκτίσουν την «αόρατη ποινή» του στίγματος.
Τους χειροκροτήσαμε όρθιοι. Μαζί με αυτούς χειροκροτήσαμε και την υπεράνθρωπη προσπάθεια της κυρίας Γιολάντας Κωνσταντινίδου, κοινωνιολόγου και υπεύθυνης των Πολιτιστικών Προγραμμάτων του Σ.Κ. Κορυδαλλού, αλλά και τους Αικατερίνη Παπαγεωργίου και Γιώργο Πατεράκη.
Αλλωστε «δεν γεννηθήκαμε για να μισούμε, αλλά για να αγαπούμε».
