Ο τρίτος θάνατος νεαρού Ρομά από αστυνομικά πυρά από το 2021 μέχρι σήμερα εγείρει μεν πολλά ερωτήματα σε σχέση με τις διαστάσεις της αστυνομικής βίας, εγείρει όμως και ένα ερώτημα σε σχέση με την κοινωνική διαμαρτυρία. Ο θάνατος του Νίκου Σαμπάνη γεφύρωσε ένα ανομολόγητο χάσμα μεταξύ της κοινότητας Ρομά και της υπόλοιπης κοινωνίας, πυροδοτώντας την πρώτη κοινή μαζική διαδήλωση διαμαρτυρίας. Ο θάνατος του Κώστα Φραγκούλη επιβεβαίωσε αυτή τη σύνδεση, ωθώντας ακόμα περισσότερο κόσμο να διαμαρτυρηθεί στον δρόμο. Ο θάνατος του Χρήστου Μιχαλόπουλου δεν προκάλεσε καμία διαδήλωση εκ μέρους της υπόλοιπης κοινωνίας, με εξαίρεση λίγες πορείες από επαρχιακές αναρχικές συλλογικότητες. Πώς εξηγείται αυτή η αδιαφορία;
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Φάκελος αστυνομική βία / Από τον Αλέξανδρο Γρηγορόπουλο στον Χρήστο Μιχαλόπουλο
Επειδή, προφανώς, η αδιαφορία αυτή δεν δηλώνει αποδοχή ή ανοχή της αστυνομικής βίας, η απάντηση βρίσκεται ίσως στο δεύτερο στοιχείο που ωθεί σε μαζική κινητοποίηση για παρεμφερή περιστατικά, την ενσυναίσθηση. Η ενσυναίσθηση είναι πρωταρχική σχέση ανθρώπου προς άνθρωπο. Ο άνθρωπος εντός κοινωνίας νοείται πλήρως ως άτομο με όνομα και πρόσωπο. Στις δύο πρώτες περιπτώσεις τα θύματα είχαν ονοματεπώνυμο και πρόσωπο, και ο θάνατός τους είχε ευρεία δημοσιογραφική κάλυψη. Τίποτε από αυτά δεν συνέβη με τον θάνατο του Χρήστου Μιχαλόπουλου.
Το περιστατικό είχε συγκριτικά σαφώς μικρότερη δημοσιογραφική κάλυψη στην τηλεόραση, στον έντυπο Τύπο και στις ενημερωτικές ιστοσελίδες. Επιπλέον, αρχικά το θύμα αποκαλείται παντού ως «17χρονος Ρομά». Λίγα ΜΜΕ διευκρίνισαν αργότερα ότι λεγόταν Χρήστος και ακόμα λιγότερα ανέφεραν, με αισθητή διαφορά χρόνου από το περιστατικό, το επίθετό του. Το πρόσωπό του παραμένει ακόμα άγνωστο, όπως άγνωστο παρέμεινε το ονοματεπώνυμό του για μεγάλο μέρος της κοινής γνώμης. Ένα μέλος της κοινωνίας χωρίς βασικά στοιχεία ταυτότητας δεν μπορεί να διεγείρει συλλογικό συναίσθημα.
Η αναπάντεχα υποτονική δημοσιογραφική παρουσίαση του περιστατικού ίσως απορρέει από μια προσπάθεια της κυβέρνησης και/ή της ΕΛ.ΑΣ. να υποβαθμιστεί επικοινωνιακά η αστυνομική βία προκειμένου ακριβώς να μην υπάρξουν μαζικές διαμαρτυρίες. Επιπλέον, αντίθετα από ό,τι είχε συμβεί στα άλλα δύο περιστατικά, ο φερόμενος δράστης τέθηκε αμέσως σε διαθεσιμότητα - απόφαση ικανοποιητική για το κοινό περί δικαίου αίσθημα, που, παράλληλα, δηλώνει επιθυμία κατευνασμού της κοινωνικής οργής.
Οταν οι κανόνες του επικοινωνιακού παιχνιδιού εφαρμόζονται σωστά, ο επιδιωκόμενος σκοπός επιτυγχάνεται. Η επικοινωνιακή συρρίκνωση του Χρήστου Μιχαλόπουλου αναίρεσε συναισθηματικά τον δεσμό του με την κοινωνία, εξουδετερώνοντας την κινητήρια δύναμη της κοινωνικής διαμαρτυρίας για τον θάνατο ενός ανήλικου από αστυνομικά πυρά. Οι μόνοι που διαμαρτυρήθηκαν έντονα ήταν οι Ρομά - ο δεσμός της κοινότητάς τους με το θύμα παρέμεινε αδιάρρηκτος.
Η Αναστασία Τσουκαλά είναι ομότιμη καθηγήτρια Εγκληματολογίας, Universite Paris-Saclay
