Να διασφαλίζουν την πολυφωνία στην ενημέρωση και να προστατεύουν την ανεξαρτησία των ΜΜΕ από κυβερνητικές, πολιτικές, οικονομικές και ιδιωτικές παρεμβάσεις, απαιτεί από τα κράτη μέλη το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στην διαπραγματευτική θέση σχετικά με την ευρωπαϊκή πράξη για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης, που εγκρίθηκε με 448 ψήφους υπέρ, 102 κατά και 75 αποχές.
Οι ευρωβουλευτές θέλουν να απαγορευτούν όλες οι μορφές παρεμβάσεων στις συντακτικής φύσης αποφάσεις και ζητούν να ληφθούν μέτρα ώστε να μην ασκούνται πιέσεις στους δημοσιογράφους, όπως για παράδειγμα να μην αναγκάζονται να αποκαλύπτουν τις πηγές τους, να μην υποχρεώνονται να δίνουν πρόσβαση σε κρυπτογραφημένο υλικό στις συσκευές τους και να μην επιτρέπεται η παρακολούθησή τους μέσω λογισμικών κατασκοπείας.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δηλώνει επίσης πως τα κατασκοπευτικά λογισμικά θα πρέπει να μπορούν να χρησιμοποιούνται μόνο ως έσχατη λύση σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, εφόσον υπάρχει σχετική εντολή από ανεξάρτητη δικαστική αρχή η οποία διερευνά σοβαρά εγκλήματα, όπως η τρομοκρατία και η εμπορία ανθρώπων.
Their work is one of the safeguards of our freedom. Protecting journalists means protecting democracy.
— European Parliament (@Europarl_EN) October 3, 2023
Find out more about the rules that would protect the media from interference and ensure better transparency of their funding ↓
«Πετύχαμε σε ένα mission impossible», δήλωσε ο ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, Στέλιος Κούλογλου, σε παρέμβαση του στην Ολομέλεια, με αφορμή την ψήφιση της ευρωπαϊκής πράξης, για την οποία ήταν σκιώδης εισηγητής εκ μέρους της ομάδας της Ευρωπαϊκής Αριστεράς.
Ειδικότερα, απευθυνόμενος στην Ευρωπαία Επίτροπο για τη Διαφάνεια, Βέρα Γιούροβα, που ήταν παρούσα στην Ολομέλεια, ο Στέλιος Κούλογλου είπε τα εξής: «Κυρία Επίτροπε. Είπατε πως όταν ξεκινήσαμε να δουλεύουμε πάνω σε αυτή την Πράξη, θύμιζε Mission Impossible. Έγινε ακριβώς ότι και στο σινεμά: Τα καταφέραμε σε αυτή την επικίνδυνη αποστολή.
Στην χώρα μου, στην Ελλάδα, παρουσιάζονται όλα τα κακά συμπτώματα, που συναντούμε στην ΕΕ. Έχουμε έλεγχο από την κυβέρνηση και από ισχυρά οικονομικά συμφέροντα, λογοκρισία, αυτολογοκρισία, δολοφονίες δημοσιογράφων, παρακολουθήσεις δημοσιογράφων. Αυτή η πράξη μας δίνει αισιοδοξία. Έρχεται σαν φρέσκος αέρας στη χώρα. Για τον λόγο αυτό, συμπεριλαμβανομένου του ελέγχου στις μεγάλες ψηφιακές πλατφόρμες, η πράξη αυτή είναι πολύ σημαντική.
Είπατε, νωρίτερα, ότι υπήρξαν πολλές πιέσεις. Αλλά αυτός είναι ο ρόλος ενός καλού Κοινοβουλίου: Να πολεμήσει τις εξωγενείς πολιτικές πιέσεις, να πολεμήσει τα οικονομικά συμφέροντα, να κάνει καλή δουλειά και να προωθήσει τη Δημοκρατία και τη Δικαιοσύνη. Θα ήθελα να σας ευχαριστήσω, όπως και τους συναδέλφους για όλη τη δουλειά που έχει γίνει».
Αξίζει να σημειωθεί ότι η ευρωπαϊκή πράξη για την ελευθερία των ΜΜΕ αποτελεί ορόσημο για τη στήριξη της ανεξαρτησίας και της αυτονομίας των μέσων ενημέρωσης. Οι διαπραγματεύσεις ολοκληρώθηκαν έχοντας ενσωματώσει όλες τις προτάσεις του Στέλιου Κούλογλου και η θέση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου εκπληρώνει τις προσδοκίες της κοινωνίας και του δημοσιογραφικού κόσμου για την ρύθμιση των ζητημάτων των ΜΜΕ στην ψηφιακή εποχή. Μεταξύ άλλων η Πράξη:
- Προστατεύει τα ΜΜΕ και τους συντάκτες από αθέμιτες επιρροές και πιέσεις, ενώ καθορίζει μέτρα διαφάνειας για τους ιδιοκτήτες, όπως η δημοσιοποίηση του ιδιοκτησιακού καθεστώτος, του πηγών εσόδων και του ύψους της κρατικής διαφήμισης. Ιδιαίτερα για την κρατική διαφήμιση καθορίζει απόλυτη διαφάνεια και αναλογικότητα στην κατανομή της, προκειμένου να καταπολεμήσει το φαινόμενο της κατάχρησης δημοσίων πόρων για εξασφάλιση κυβερνητικής επιρροής ή των διακρίσεων για όσους ασκούν κριτική.
- Προωθεί μέτρα για τον πλουραλισμό και τη συντακτική ανεξαρτησία αλλά και για την αυτονομία των δημόσιων ΜΜΕ έναντι της κυβερνητικής εξουσίας ενώ, με βάση την Πράξη, συστήνεται ένα Ρυθμιστικό Συμβούλιο σε ευρωπαϊκό επίπεδο για την εφαρμογή όλων αυτών των διατάξεων από τα κράτη-μέλη.
Ιδιαίτερα για τη σχέση των ΜΜΕ με τις μεγάλες διαδικτυακές πλατφόρμες, μέσω των οποίων διακινείται το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος της ενημέρωσης, η Πράξη περιορίζει την ασυδοσία τους και τη δυνατότητα που είχαν μέχρι σήμερα να λογοκρίνουν χωρίς αιτιολόγηση ενημερωτικό περιεχόμενο, αλλά και θεσπίζει μια ανεξάρτητη διαδικασία έρευνας εντός 24 ωρών, με την εμπλοκή του Ευρωπαϊκού φορέα, για να κριθεί με ένα αξιόπιστο πόρισμα αν το ενημερωτικό περιεχόμενο συμμορφώνεται ή όχι με τους σχετικούς όρους.
- Από την άλλη πλευρά θέτει πολύ ξεκάθαρους όρους και στα ΜΜΕ ώστε να εκπληρώνουν ένα μίνιμουμ επάρκειας και διαφάνειας, σε μια προσπάθεια καταπολέμησης του φαινομένων της παραπληροφόρησης.
Την δουλειά που έχει γίνει για την Ευρωπαϊκή αυτή Πράξη επαίνεσε και ο ανεξάρτητος ευρωβουλευτής του Renew, Γιώργος Κύρτσος, σημειώνοντας με τη σειρά του ότι η Ελλάδα έχει τους ισχυρότερους περιορισμούς στα ΜΜΕ, σύμφωνα με τους Ρεπόρτερ χωρίς Σύνορα, και υπενθυμίζοντας ότι όταν ο ίδιος άσκησε κριτική για τις διώξεις των δημοσιογράφων και τον έλεγχο των ΜΜΕ στην Ελλάδα, βρέθηκε υπό πολύμηνη παρακολούθηση από την ΕΥΠ.
Διαφάνεια όσον αφορά το ιδιοκτησιακό καθεστώς των μέσων ενημέρωσης
Για να μπορεί να αξιολογείται καλύτερα η ανεξαρτησία των ΜΜΕ, το Κοινοβούλιο ζητά να υποχρεούνται όλα τα μέσα ενημέρωσης, συμπεριλαμβανομένων των πολύ μικρών επιχειρήσεων του κλάδου, να δημοσιοποιούν πληροφορίες σχετικά με το ιδιοκτησιακό τους καθεστώς.
Οι ευρωβουλευτές θέλουν επίσης να υποχρεούνται τα μέσα ενημέρωσης, οι διαδικτυακές πλατφόρμες και οι μηχανές αναζήτησης να δημοσιοποιούν στοιχεία σχετικά με τα χρήματα που λαμβάνουν από κρατικές διαφημίσεις και ενισχύσεις. Σε αυτά θα πρέπει να περιλαμβάνονται και πληροφορίες σχετικά με τα χρήματα που λαμβάνουν από χώρες εκτός ΕΕ.
Κανόνες ενάντια σε αυθαίρετες αποφάσεις από μεγάλες πλατφόρμες
Για να διασφαλίζεται ότι οι αποφάσεις ελέγχου του περιεχομένου που λαμβάνουν οι πολύ μεγάλες διαδικτυακές πλατφόρμες δεν θα περιορίζουν την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζητά να συσταθεί ένας μηχανισμός για τι διαχείριση των εντολών αφαίρεσης διαδικτυακού περιεχομένου. Σύμφωνα με τους ευρωβουλευτές, οι πλατφόρμες θα πρέπει σε πρώτο στάδιο να επεξεργάζονται δηλώσεις από τα ίδια τα μέσα ενημέρωσης, προκειμένου να διαπιστώνουν ποια από αυτά είναι ανεξάρτητα και ποια όχι. Στη συνέχεια, τα μέσα ενημέρωσης θα πρέπει να ενημερώνονται σχετικά με την πρόθεση της εκάστοτε πλατφόρμας να διαγράψει ή να περιορίσει περιεχόμενο που αυτά έχουν δημοσιεύσει και να τους δίνεται περιθώριο να απαντήσουν εντός 24 ωρών. Εάν μετά την πάροδο του 24ώρου η πλατφόρμα εξακολουθεί να θεωρεί ότι το περιεχόμενο που έχει δημοσιεύσει το μέσο ενημέρωσης δεν συμμορφώνεται με τους όρους και τις προϋποθέσεις της, θα μπορεί να το διαγράψει, να περιορίσει την πρόσβαση σε αυτό, ή να παραπέμψει την υπόθεση στην εθνική ρυθμιστική αρχή, προκειμένου να λάβει εκείνη την τελική απόφαση χωρίς χρονοτριβή. Σε περίπτωση που το σχετικό μέσο θεωρεί ότι η απόφαση της πλατφόρμας δεν είναι επαρκώς δικαιολογημένη και υποσκάπτει την ελευθερία των ΜΜΕ, θα μπορεί να ζητήσει εξωδικαστική επίλυση της διαφοράς.
Οικονομική βιωσιμότητα
Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, τα κράτη μέλη θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι τα δημόσια μέσα ενημέρωσης θα χρηματοδοτούνται με επαρκή, βιώσιμο και προβλέψιμο τρόπο μέσω πολυετών προϋπολογισμών.
Για να διασφαλιστεί ότι τα μέσα ενημέρωσης δεν θα εξαρτώνται από την κρατική διαφήμιση, το Κοινοβούλιο προτείνει να θεσπιστεί ένα ανώτατο όριο όσον αφορά την κρατική διαφημιστική δαπάνη που επιτρέπεται να κατευθύνεται σε κάθε πάροχο υπηρεσιών οπτικοακουστικών μέσων, διαδικτυακή πλατφόρμα ή μηχανή αναζήτησης. Συγκεκριμένα, προτείνουν να μην μπορεί η δαπάνη αυτή να ξεπερνά το 15% του συνολικού διαφημιστικού προϋπολογισμού που διαχειρίζεται η αρμόδια αρχή στην εκάστοτε χώρα της ΕΕ. Οι ευρωβουλευτές ζητούν επίσης να είναι δημόσια προσβάσιμα τα κριτήρια βάσει των οποίων διατίθενται κρατικά κονδύλια σε μέσα ενημέρωσης.
Ανεξάρτητος φορέας της ΕΕ για τα ΜΜΕ
Επιπλέον, το Κοινοβούλιο ζητά το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Υπηρεσιών Μέσων Ενημέρωσης, ένα νέο όργανο της ΕΕ που θα συσταθεί με βάση την πράξη για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης, να είναι νομικά και επιχειρησιακά ανεξάρτητο από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Τέλος, οι ευρωβουλευτές ζητούν να δημιουργηθεί μια ανεξάρτητη «ομάδα εμπειρογνωμόνων», η οποία θα εκπροσωπεί τον κλάδο των ΜΜΕ και την κοινωνία των πολιτών και η οποία θα παρέχει συμβουλές προς το νέο αυτό συμβούλιο.
