Στην οδό Ακαδημίας 50, στο κέντρο της Αθήνας, βρίσκεται το Πνευματικό Κέντρο της πόλης. Στεγάζεται σε ένα κεντρικό νεοκλασικό κτήριο του 1836 και σε δύο πτέρυγες δεξιά και αριστερά που κτίσθηκαν το διάστημα 1875-76. Περιβάλλεται από ελεύθερο χώρο, κυρίως στην πρόσοψή του, που είναι διαμορφωμένος σαν ένα μικρό πάρκο, το οποίο κοσμούν ο ανδριάντας του Περικλή, το άγαλμα της μεγάλης ηθοποιού Κυβέλης και άλλα γλυπτά. Η θέση του είναι περίοπτη γιατί είναι υπερυψωμένο, λόγω της κλίσης του εδάφους, και αποτελεί συνέχεια στον χώρο, λόγω γειτνίασης, του συνόλου των κτηρίων του Πανεπιστημίου, του πεζόδρομου της Κοραή και της πλατείας Κλαυθμώνος, που αποτελούν ένα πολυσύχναστο, όμορφο και λειτουργικό κομμάτι του κέντρου.
Το κεντρικό κτήριο αρχικά λειτούργησε ως Πολιτικό Νοσοκομείο, σε σχέδια του Γερμανού αρχιτέκτονα Στάουφερτ. Αργότερα το συγκρότημα στέγασε το Δημοτικό Νοσοκομείο « Η Ελπίς». Το Πνευματικό Κέντρο λειτουργεί στο κτήριο από το 1971. Στεγάζει από το 1938 το μοναδικό Θεατρικό Μουσείο, βαλκανικής εμβέλειας, που εδραιώθηκε το 1976 ως Κέντρο Μελέτης και Έρευνας Ελληνικού Θεάτρου. Το πρώτο Μνημόνιο απείλησε να κλείσει το σπουδαίο ίδρυμα για λόγους δημοσιονομικούς, αφήνοντας στην τύχη τους, εκτός από τους εργαζόμενους, εκθέματα και υλικό περίπου 300 χρόνων και μια υψηλού επιπέδου πλούσια θεατρική βιβλιοθήκη, που στεγάζεται αλλού. Σήμερα το Κέντρο λειτουργεί με ηλεκτρονικό σύστημα μηχανογράφησης.
Το Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων είναι έδρα του ΟΠΑΝΔΑ, οργανισμού που προέκυψε από την εξέλιξη του εθελοντισμού το 2004. Σε συνένωση με τον Οργανισμό Νεολαίας και Άθλησης, τα μουσικά σύνολα και τη φιλαρμονική του δήμου, διαθέτει σήμερα βιβλιοθήκη, θεματικά μουσεία και συλλογές, πολιτιστικά κέντρα και κέντρα νεότητας στις συνοικίες της Αθήνας. Διοργανώνει μουσικές εκδηλώσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα, σεμινάρια διά βίου μάθησης, αθλητικές εκδηλώσεις κ.ά. Στο ισόγειο λειτουργεί το κέντρο πληροφόρησης Europe Direct για την ενημέρωση των πολιτών σχετικά με την Ευρώπη. Στο αμφιθέατρο «Αντώνης Τρίτσης» του Πνευματικού Κέντρου διοργανώνονται ημερίδες, συνέδρια, παρουσιάσεις βιβλίων και άλλες πολιτιστικές εκδηλώσεις, καθώς και τελετές πολιτικών γάμων.
