«Ενώ είναι άνθρωποι, επίσης σαν κι εμένα, έχουν, όμως, τη φριχτήν αυτή θηριωδία να παίρνουν ένα όπλο, στα καλά καθούμενα, και ξεκινώντας ένα γελαστό πρωί, χαράματα, μέσα σε τοπία μαγικά, τοπία ρεμβασμού και προσευχής, πάνε, μεθοδικά κι εκ προμελέτης, να σπείρουν την οδύνη και το θάνατο. Δε βρίσκω τίποτε, στον κόσμο, φοβερότερο, απ’ αυτή τη θεληματική, ψυχρή και στυγερή δολοφονία, που γίνεται για γούστο, χάριν τέρψεως - μ’ απόλαυση, με κέφι, δίχως τύψεις...»
Ναπολέων Λαπαθιώτης
Το καμπανάκι του κινδύνου χτυπάει χρόνια τώρα, μα κανείς δεν θέλει να το ακούσει. Ένα καμπανάκι που προειδοποιεί πως η διατήρηση της βιοποικιλότητας είναι ζωτικής σημασίας για το μέλλον όλων των ειδών, συμπεριλαμβανομένου και του ανθρώπινου, του κατεξοχήν υπαίτιου και υπεύθυνου για να τη συστηματική και μαζική θανάτωση ζώων, που οδηγεί στην εξαφάνιση ειδών και στη δραματική μείωση της ζωής στον πλανήτη.
Γιατί η βιοποικιλότητα δεν είναι απλώς μια τεράστια πολύχρωμη και πολυποίκιλη παλέτα στην οποία αποτυπώνονται η ομορφιά και το μεγαλείο της φύσης, αλλά είναι η κινητήριος δύναμη πολύτιμων διεργασιών που τροφοδοτούν τη ζωή και εξασφαλίζουν ένα υγιές φυσικό περιβάλλον για όλα ανεξαιρέτως τα είδη. Οι γενιές των ανθρώπων που σήμερα κατοικούν στον πλανήτη και συγκατοικούν με τα εναπομείναντα είδη γίνονται μάρτυρες ενός αφανισμού που, μπροστά στα μάτια μας αλλά και πίσω από τα φώτα της δημοσιότητας, συντελείται με ιλιγγιώδης ρυθμούς.
Πάνω από 10.000 είδη εξαφανίζονται κάθε χρόνο, ρυθμός 1.000 φορές πιο γρήγορος από κάθε άλλη στιγμή στην ανθρώπινη ιστορία. Σχεδόν 75% των εκτάσεων γης και 66% περιοχών του ωκεανού έχουν αλλοιωθεί σε μεγάλο βαθμό. Ένας ολόκληρος κόσμος αφανίζεται εξαιτίας όχι μόνο της εντατικοποίησης της ανθρώπινης δραστηριότητας αλλά και της ανθρωποκεντρικής μεγαλομανίας που θεωρεί βρώσιμα και αναλώσιμα όλα ανεξαιρέτως τα υπόλοιπα είδη. Μια βλακώδης αδιαφορία, που υποτιμά το γεγονός ότι ακόμα και ο παντοδύναμος άνθρωπος βασίζεται στη βιοποικιλότητα για την επιβίωσή του και υποτιμά προκλητικά το καμπανάκι κινδύνου που προειδοποιεί πως ακόμα κι ένα είδος να εξαφανιστεί, αυτό μπορεί να προκαλέσει μια καταστροφική αλυσιδωτή αντίδραση σε ένα ολόκληρο οικοσύστημα.
Ένας κόσμος χωρίς τα μεταναστευτικά τρυγόνια
Φέτος η Παγκόσμια Ημέρα Βιοποικιλότητας «γιορτάστηκε» στην Ευρώπη με τη θλιβερή παραδοχή ότι οι κυνηγοί δολοφόνησαν περίπου 53 εκατομμύρια πουλιά, τα περισσότερα εξ αυτών μεταναστευτικά. Ένα τεράστιο οικολογικό έγκλημα, που -όχι μόνο φέτος, αλλά κάθε χρόνο- συντελείται σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες με την ανοχή των Αρχών. Θλιβερή περίπτωση και η Ελλάδα, στην οποία τα τελευταία χρόνια αποδεκατίζονται συστηματικά οι πληθυσμοί των τρυγονιών που κατά τη διάρκεια του μεγάλου τους ταξιδιού στον κόσμο κάνουν το λάθος να περάσουν και από τη χώρα μας.
Σύμβολο ομορφιάς, αγάπης και συντροφικότητας από τα αρχαία χρόνια, το τρυγόνι είναι το μόνο από την οικογένεια των περιστεριδών στην Ευρώπη που μεταναστεύει σε μεγάλες αποστάσεις. Η λαθροθηρία, το νόμιμο κυνήγι αλλά και η απώλεια των ενδιαιτημάτων του εξαιτίας της επέκτασης των ανθρώπινων δραστηριοτήτων έχουν παίξει καθοριστικό ρόλο ώστε τα τελευταία χρόνια οι πληθυσμοί του είδους να έχουν υποστεί δραματική μείωση, που φτάνει έως και το 80%, κάτι που οδήγησε στην κατάταξή του ως τρωτό είδος στον Κόκκινο Κατάλογο της Διεθνούς Ένωσης για τη Διατήρηση της Φύσης (IUCN). Την άνοιξη τα τρυγόνια και άλλα μεταναστευτικά πουλιά μεταναστεύουν από την υποσαχάρια Αφρική προς τους τόπους αναπαραγωγής τους στην Ευρώπη, με τα δυτικότερα σημεία της χώρας μας να αποτελούν αναγκαίο και κρίσιμο για την επιβίωσή τους σταθμό ξεκούρασης και ανεφοδιασμού.
Ομως το ανοιξιάτικο κυνήγι του τρυγονιού, παράνομο ήδη από το 1983 στη χώρα μας, αποτελεί πραγματικό έγκλημα απέναντι στα εξουθενωμένα και αδυνατισμένα τρυγόνια μετά το δύσκολο ταξίδι τους. Το φαινόμενο είναι ιδιαίτερα έντονο στα Ιόνια Νησιά, όπου, παρά την απαγόρευση, εξακολουθεί να θεωρείται από μερίδα του τοπικού πληθυσμού «παραδοσιακή» δραστηριότητα και, παρά την απαγόρευση, ούτε το υπουργείο Περιβάλλοντος ούτε οι τοπικές Αρχές έχουν καταφέρει να εξαλείψουν ή έστω να περιορίσουν το έγκλημα, με τα ακουστικά δεδομένα να επιβεβαιώνουν ότι το αποκαλούμενο «ανοιξιάτικο κυνήγι» συνεχίζεται ακάθεκτο στα πέντε νησιά του Ιονίου.
Ηχοκαταγραφικοί αισθητήρες «ακούν» τους παράνομους πυροβολισμούς
Την άνοιξη του 2021, δεκάδες χιλιάδες μεταναστευτικά πουλιά θανατώθηκαν από σκάγια λαθροθήρων πάνω από το Ιόνιο. Αυτό προκύπτει από τα αποτελέσματα πρόσφατης επιστημονικής δημοσίευσης που βασίστηκε σε δεδομένα που συνέλλεξε το Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών του ΕΛΓΟ «Δήμητρα» σε συνεργασία με την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία με τη χρήση ηχοκαταγραφικών αισθητήρων. Κύριος στόχος των λαθροθήρων, το παγκοσμίως απειλούμενο τρυγόνι, του οποίου οι πληθυσμοί έχουν μειωθεί ραγδαία τις τελευταίες δεκαετίες.
Η ακουστική παρακολούθηση ξεκίνησε το 2019 σε περιοχές της Ζακύνθου που είναι διαβόητες για την «παραδοσιακή» δραστηριότητα εξόντωσης τρυγονιών κατά τη διάρκεια της άνοιξης, ενώ το 2021 η δράση επεκτάθηκε σε ακόμα πέντε νησιά στο πλαίσιο του διασυνοριακού Προγράμματος LIFE Ενάντια στο Έγκλημα Κατά των Άγριων Πουλιών. Μόνο εκείνη τη χρονιά, οι εννέα ακουστικοί αισθητήρες του δικτύου κατέγραψαν συνολικά 20.905 πυροβολισμούς στα σημεία που είχαν τοποθετηθεί. Ωστόσο, σύμφωνα με το Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών του ΕΛΓΟ «Δήμητρα», που επεξεργάστηκε τα δεδομένα, τα πραγματικά νούμερα για το σύνολο της επιφάνειας των νησιών είναι σημαντικά μεγαλύτερα, ενώ εκτιμάται πως μέσα σε λιγότερο από τρεις μήνες (Μάρτιος-Μάιος 2021) στις περιοχές αυτές πυροβολήθηκαν παράνομα πάνω από 57.000 πουλιά, με κύριο είδος-στόχο το τρυγόνι.
Ανάληψη δράσης τώρα
Ορνιθολογική Εταιρεία: «Με δεδομένο ότι για πρώτη φορά υπάρχουν αδιάψευστα και επιστημονικά τεκμηριωμένα στοιχεία τόσο για την ύπαρξη όσο και για την ένταση της εαρινής λαθροθηρίας στο Ιόνιο, καλούμε για άλλη μια φορά το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας να αναλάβει επιτέλους τις ευθύνες του και να προβεί άμεσα σε όλες τις απαραίτητες ενέργειες για την οριστική πάταξη της οργιάζουσας -και τόσο ντροπιαστικής για τη χώρα μας- εαρινής λαθροθηρίας. Δεν μπορούμε να κλείνουμε τα μάτια μας μιλώντας για μεμονωμένα περιστατικά όταν αποδεικνύεται πλέον και επιστημονικά ότι η εαρινή λαθροθηρία δεν είναι η εξαίρεση, αλλά ο κανόνας. Δεκάδες χιλιάδες “μεμονωμένα περιστατικά” απαιτούν ανάληψη δράσης ΤΩΡΑ».
