Το γαϊτανάκι για πολλά χρόνια διαδραμάτισε βασικό ρόλο στα αποκριάτικα πανηγύρια των Αθηναίων. Το έφεραν στην Ελλάδα οι πρόσφυγες από τον Πόντο και τη Μικρά Ασία -κάποιοι το αποδίδουν στους Βενετούς των Επτανήσων- και έδεσε απόλυτα με το κέφι και το χρώμα της Αποκριάς και τη διονυσιακή της προέλευση.
Τι είναι, όμως, το γαϊτανάκι; Είναι ένας κύκλος τον οποίο σχηματίζουν 12 χορευτές που χορεύουν παραδοσιακούς χορούς. Ένα ακόμη άτομο στο κέντρο του κύκλου κρατά τον στύλο, ένα ψηλό κοντάρι, από την κορυφή του οποίου ξεκινούν 12 κορδέλες σε διάφορα χρώματα. Κάθε χορευτής ή χορεύτρια κρατά μια ελεύθερη άκρη από αυτές τις χρωματιστές κορδέλες (γαϊτάνια). Καθώς χορεύουν, τα γαϊτάνια πλέκονται γύρω από τον στύλο δημιουργώντας χρωματιστούς συνδυασμούς. Όταν τυλιχτούν όλα, η φορά του χορού αντιστρέφεται μέχρι να ξετυλιχτούν πάλι. Εκεί τελειώνει ο χορός, για να ξαναρχίσει με νέους χορευτές.
Τα δώδεκα γαϊτάνια συμβολίζουν τους δώδεκα μήνες του χρόνου ή τις δώδεκα μυθικές θεές Ώρες. Ο κυκλικός χορός συμβολίζει τον κύκλο της ζωής. Η όλη διάταξη και σύνδεση των χορευτών συμβολίζει την ομόνοια και τη συναδελφικότητα για τις αγροτικές κοινωνίες, αλλά και ευρύτερα.
Το γαϊτανάκι της Αθήνας διασκέδασε επί χρόνια τους Αθηναίους και τις Αθηναίες και ήταν εύχρηστο και εύκολο στη μεταφορά του από τόπο σε τόπο και από γειτονιά σε γειτονιά. Ήταν ένας χορός-παιχνίδι, ταιριαστός με τα χαρακτηριστικά της ξέφρενης διασκέδασης: χρώματα, κέφι και χιούμορ. Βέβαια, απαραίτητος όρος της λειτουργίας του ήταν η μουσική, που συνόδευε τους χορευτικούς κύκλους δίνοντας ρυθμό στην παράσταση.
Σήμερα πολλοί δήμοι και γειτονιές επιχειρούν να αναβιώσουν το γαϊτανάκι της αθηναϊκής Αποκριάς. Μεταξύ αυτών, η γειτονιά του Μεταξουργείου.
