Live τώρα    
17°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
17 °C
13.4°C18.7°C
3 BF 63%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Ελαφρές νεφώσεις
15 °C
12.0°C16.9°C
1 BF 66%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
16 °C
14.3°C16.6°C
2 BF 61%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
14 °C
13.8°C18.0°C
2 BF 62%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
10 °C
9.9°C14.6°C
2 BF 76%
Νίκος Κατσιαούνης στην «Α» / Αυτό που χρειαζόμαστε ως κοινωνία είναι μια νέα ουτοπία
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Νίκος Κατσιαούνης στην «Α» / Αυτό που χρειαζόμαστε ως κοινωνία είναι μια νέα ουτοπία

132933816b.jpg

Στη βιτρίνα του μικρού βιβλιοπωλείου των εκδόσεων Έρμα, στη Ζωοδόχου Πηγής 68 στα Εξάρχεια, θα συναντήσει κανείς τον λιποτάκτη Τζέικ Μπράουν, που άφησε το μέτωπο του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου λόγω του ρατσισμού που βίωνε, και «Το συνέδριο των νεκρών» του Τζίνο Τζίνι, που κατακεραυνώνει κάθε μορφής πόλεμο το 1921, μόλις που είχαν σιγήσει οι κάννες.

Απ’ το ίδιο τζάμι μπορείς να δεις επίσης το queer βιβλίο της Ερωφίλης Κόκκαλη, που μας φέρνει μπροστά σε μια άλλη οπτική, «Λόλα, να ένα φύλο». Ή ακόμη τις ευφυείς προσεγγίσεις του Δημήτρη Τσεκούρα, με τον ήρωα που ξαφνικά αποφασίζει να πετάξει την «Πόρτα» του σπιτιού του στην πολυκατοικία που μένει.

Πίσω βέβαια από τα μίνιμαλ, αφαιρετικά εξώφυλλα, καθισμένος σ’ ένα γραφείο με τον καπνό του και το τασάκι του μπροστά, βρίσκεται ο άνθρωπος που ασχολείται απ’ το πρωί μέχρι το βράδυ με τη φροντίδα της έκδοσής τους. Ο Νίκος Κατσιαούνης. Ένας άοκνος εργάτης του βιβλίου 39 χρόνων, που γεννήθηκε και μεγάλωσε στα Φάρσαλα, ανέπτυξε καθημερινή σχέση με το διάβασμα απ’ το Δημοτικό, ονειρεύτηκε ότι θ’ αλλάξει τον κόσμο ως φοιτητής στα Γιάννενα και βρέθηκε στην Αθήνα τα χρόνια της μεγάλης κρίσης.

Ενα πρωί πριν έρθουν τα χιόνια και λίγο ακόμη κρύο στην καθημερινότητα, ο Νίκος μοιράστηκε μαζί μας τις σκέψεις του. Για τις λέξεις στο χαρτί αλλά και όσα συμβαίνουν γύρω.

Πίσω απ’ τη βιτρίνα σου γίνεσαι θεατής της κίνησης απέξω. Τι βλέπεις στο καθημερινό βήμα του κόσμου;

Βλέπω θλίψη. Βλέπω γενικώς πεσμένα βλέμματα. Και βλέπω ανθρώπους οι οποίοι είναι κάπως χαμένοι στον κόσμο τους. Η πανδημία άλλαξε πολύ τα πράγματα. Ακόμα δεν έχει γίνει ουσιαστική συζήτηση τι άφησε. Και τι θα αφήσει στο μέλλον στις συνειδήσεις των ανθρώπων. Σε συνδυασμό με τον πόλεμο και τις συνολικά αστραπιαίες εξελίξεις, είναι σαν να βλέπουμε μια άβυσσο μπροστά μας και να την κοιτάμε λέγοντας «τι γίνεται τώρα;».

Εκδόσεις Έρμα

Παρατηρείς καθόλου τα βλέμματα των ανθρώπων στα βιβλία; Κοντοστέκονται; Σταματούν να δώσουν μια ελάχιστη προσοχή;

Το τελευταίο διάστημα, ναι. Κι έχω την αίσθηση ότι το τελευταίο διάστημα αλλάζει το αναγνωστικό κοινό στην Ελλάδα κι ότι σιγά-σιγά το βιβλίο κερδίζει αναγνώστες. Θεωρώ πως όλη αυτή η ρευστή -και ζοφερή ταυτόχρονα- κατάσταση που ζούμε κάνει κάποιον κόσμο να ξεκινήσει πάλι έναν μικρό αναστοχασμό κι αυτό τον οδηγεί στο βιβλίο. Ήταν κάτι που είδαμε πάλι στην αρχή της κρίσης, την περίοδο 2009-2010. Υπήρχε μια στροφή του κόσμου στην ανάγνωση και ειδικά στον δοκιμιακό λόγο, ο οποίος ήταν πεσμένος στην Ελλάδα.

Πώς εξηγείς την τάση αυτήν σε κρίσιμες περιόδους;

Οταν ψάχνεις να δεις τι γίνεται, ποιος είσαι, πού πας, τι κάνουμε, πρέπει να αναστοχαστείς. Και για να το καταφέρεις, πρέπει να έρθεις σε επαφή με τη γνώση.

Εδωσε και η καραντίνα χρόνο στον κόσμο, του οποίου η έλλειψη αποτελεί συχνά βασικό εμπόδιο.

Ναι. Το κακό βέβαια είναι ότι δεν υπάρχει αναστοχασμός χωρίς τον άλλον. Η πανδημία έσπασε την έννοια της κοινότητας των ανθρώπων.

Ενα βιβλίο που πηγαίνει καλά είναι οι «Υπνοβάτες» του Χέρμαν Μπροχ.

Θεωρώ πως είναι ένα πάρα πολύ επίκαιρο κείμενο, μια τριλογία όπου ο Μπροχ περιγράφει την κατάρρευση των αξιών της εποχής του. Πώς διαλύθηκαν οι αξίες και οι σημασίες που συγκροτούσαν το ευρωπαϊκό οικοδόμημα, από την Αναγέννηση και τον Διαφωτισμό μέχρι τον Μεγάλο Πόλεμο. Και θεωρώ πως έχει πάρα πολλές αντιστοιχίες με την εποχή μας. «Μιλάει» στους ανθρώπους σήμερα γιατί βιώνουμε μια αντίστοιχη κατάρρευση, σημασιακή και αξιακή, και μάλλον για την ώρα χωρίς διέξοδο. Τουλάχιστον στον δυτικό κόσμο.

Και το προχωρήσατε ενώ το βιβλίο κυκλοφορούσε ήδη.

Ναι, είχε βγει το 1989. Αλλά θεωρήσαμε πως υπάρχει χώρος για μια νέα μετάφραση έπειτα από τριάντα χρόνια. Ξέρεις, τα μεγάλα έργα πρέπει να μεταφράζονται ξανά, γιατί αλλάζει η γλώσσα. Δεν μπορείς να απευθυνθείς σε έναν νέο άνθρωπο σήμερα με μια γλώσσα του 1960.

Εκδόσεις Έρμα

Επιπλέον, εκείνο που έχει συχνά να αντιμετωπίσει ο αναγνώστης είναι η έλλειψη χρόνου. Πώς μπορεί το βιβλίο να γίνει μέρος της καθημερινότητας;

Γενικά θεωρώ πως το διάβασμα είναι μια προσωπική υπόθεση. Αν κάποιος επιθυμεί να διαβάσει, πρέπει αρχικά να θέλει να το κάνει. Κι ειδικά στις σημερινές μας κοινωνίες, που οι ρυθμοί είναι τεταμένοι, κάποιος άνθρωπος για να μπορέσει να διαβάζει, χρειάζεται πειθαρχία. Οπότε είναι ζήτημα προσωπικό του καθενός η ανάγνωση. Από κει και πέρα, μπορούν να γίνουν και πολιτικές οι οποίες θα προωθήσουν την ανάγνωση. Ένα πράγμα που στο ελληνικό κράτος δεν συμβαίνει με τίποτα.

Τι θα μπορούσε να γίνει πιο συγκεκριμένα;

Απ’ το να ενισχυθούν οι δημόσιες βιβλιοθήκες, οι οποίες είναι παρατημένες τελείως, μέχρι διάφορες εκδηλώσεις που να προωθούν το βιβλίο κι όχι απλώς να γίνονται διαφημιστικού τύπου δράσεις για να προωθούνται συγκεκριμένα ονόματα. Γενικώς το βιβλίο έχει μεγάλο πρόβλημα στην Ελλάδα σε ό,τι αφορά τη διαχείρισή του από το κράτος. Δηλαδή είμαστε η μόνη χώρα στην Ευρώπη που δεν έχουμε καταγραφή τι γίνεται στο βιβλίο, τι πουλάει, τι δεν πουλάει, πόσα βιβλία πωλούνται κάθε χρόνο, ποιες κοινωνικές ομάδες διαβάζουν. Είμαστε η μόνη χώρα στην Ε.Ε που δεν ξέρουμε τίποτα σε ό,τι αφορά την καταγραφή.

Με ποια κριτήρια επιλέγεις την επόμενη έκδοση;

Με ενδιαφέρουν και νεότερα σύγχρονα κείμενα, αλλά και παλιότερα κείμενα, τα οποία εξακολουθούν να διατηρούν τη φρεσκάδα τους και να έχουν να πουν πράγματα. Για παράδειγμα, βγάλαμε την «Κίτρινη ταπετσαρία» της Σάρλοτ Πέρκινς Γκίλμαν. Αυτό είναι ένα κείμενο του 19ου αιώνα (1892) και ένα από τα πρώτα «λογοτεχνικά μανιφέστα» του φεμινισμού. Όταν το διάβασα, ενθουσιάστηκα. Δεν ήξερα όμως αν το κοινό θα ενδιαφερθεί να πάρει ένα τόσο παλιό κείμενο. Και τελικά, όταν το βγάλαμε, πήγε πάρα πολύ καλά. Ήδη έκανε δεύτερη έκδοση και ετοιμάζεται για τρίτη, και βλέπω ότι όντως ένα παλιό κείμενο, αν έχει να πει πράγματα στο σήμερα, θα βρει το κοινό του. Με ενδιαφέρει να αναμετρηθούμε με την εποχή μας όσο μπορούμε να την καταλάβουμε. Να την αντικρίσουμε, να την κριτικάρουμε.

Ενα στοιχείο της γειτονιάς, και ειδικότερα αυτής των Εξαρχείων, είναι η παρουσία των συνοικιακών βιβλιοπωλείων. Βασική προϋπόθεση ωστόσο για να συνεχίσουν, είναι η γειτονιά να διατηρηθεί ως οντότητα. Τα τελευταία χρόνια δίνεται μια γενναία μάχη απέναντι στο gentrification.

Σίγουρα έχει αλλάξει η ανθρωπογεωγραφία της γειτονιάς. Είναι ένα ευρύτερο σχέδιο να εμπορευματικοποιηθεί όλο το κέντρο, στο οποίο θα ξεκινάει ένας περίπατος από το Μουσείο και θα φτάνει μέχρι το Θησείο. Και θα είναι ένας περίπατος που θα λέει «καλώς ήλθε το δολάριο» κι «ελάτε εδώ πέρα οι καλοί τουρίστες κι αφήστε τα λεφτά σας». Νομίζω πως ένας βασικός στόχος της σημερινής κυβέρνησης είναι η μετατροπή της Ελλάδας σ’ ένα βαλκανικό Ντουμπάι.

Τα Εξάρχεια ενδεχομένως να κρατήσουν έναν χαρακτήρα. Θα εξακολουθήσουν να βρίσκονται εδώ εκδοτικοί οίκοι, θα εξακολουθήσουν να υπάρχουν βιβλιοπωλεία, δισκάδικα, αυτό το πολιτιστικό θα το κρατήσουν. Αλλά δεν ξέρω αν θα συνεχίσει να υπάρχει το πολιτικό. Το σίγουρο είναι ότι επιχειρείται να διαλυθεί ο συμβολισμός αυτού που είναι τα Εξάρχεια από τη Μεταπολίτευση μέχρι σήμερα. Δηλαδή ένας τόπος συνάντησης ριζοσπαστικών κινημάτων.

Κοιμηθήκαμε ένα βράδυ του Δεκεμβρίου του 2019 και ξυπνήσαμε με την πανδημία της Covid-19. Μετά, μέσα σε καραντίνα διαρκείας. Λίγο καιρό αργότερα, με την είδηση ενός πολέμου να ηχεί σαν σειρήνα πάνω απ’ το κρεβάτι μας. Και τελευταία είδαμε έναν χειμώνα πιο ζεστό από ποτέ, απότοκο, μάλλον, της κλιματικής κρίσης. Στο περιοδικό που εκδίδετε, γράφεις για την ανάγκη της κοινωνίας να καταθέσει τη δική της αντιπρόταση. Κάθε φορά όμως στον δρόμο βλέπουμε ότι οι αγώνες έχουν εξελιχθεί σε υπόθεση των λίγων.

Ζούμε σε καιρούς αποπολιτικοποίησης. Η πολιτική έχει αποδράσει από την κοινωνία. Και ζούμε σε μια εποχή καθολικής εξατομίκευσης. Το οποίο είναι ένα πράγμα που έχει δημιουργηθεί εδώ και αρκετές δεκαετίες, δεν είναι τωρινό. Εγώ νομίζω πως αυτό που χρειαζόμαστε σήμερα ως κοινωνία είναι μια νέα ουτοπία. Δηλαδή χρειαζόμαστε ένα νέο όραμα για τον κόσμο. Τα παλιά οράματα κατέρρευσαν. Συνετρίβησαν από την ίδια την Ιστορία.

Για να μπει κάποιος στη διαδικασία να παλέψει, πρέπει να πιστέψει πρώτα. Δηλαδή αν δεν πιστέψεις ότι μπορεί ν’ αλλάξουν τα πράγματα, ν’ αλλάξεις εσύ τον εαυτό σου και ν’ αλλάξουν μαζί μ’ εσένα ο κόσμος και όλοι οι υπόλοιποι, δεν νομίζω πως μπορεί να γίνει κάτι σημαντικό. Και για να μπορέσει κάποιος να πιστέψει και να ελπίσει σε κάτι άλλο, πρέπει να δημιουργήσει ένα όραμα. Το μεγαλύτερο πρόβλημα που δημιούργησε η κατάρρευση του κομμουνισμού είναι μια επιφυλακτικότητα των κοινωνιών για μια ριζοσπαστική κοινωνική αλλαγή. Δηλαδή ταυτίστηκαν οι επαναστάσεις με τον ολοκληρωτισμό δυστυχώς.

Το φθινόπωρο άνθισε η ιδέα σου για το Έρμα. Και όπως καταλαβαίνει κανείς από την επιλογή του τίτλου για το εγχείρημα, στόχος σου δεν ήταν απλώς να ανοίξεις ένα βιβλιοπωλείο.

Το Έρμα το βλέπω σαν ένα ταξίδι. Στη ναυσιπλοΐα ή την αεροπλοΐα «έρμα» αποκαλείται το βάρος που δημιουργεί την ευστάθεια και τη δυνατότητα πλοήγησης. Αλλά είναι και η σημασία και τα νοήματα που έχεις για να προχωράς τη ζωή σου.

Ερμα είναι το εσωτερικό φορτίο που οφείλει να διαθέτει ο καθένας, αυτό που μας βαραίνει τη συνείδηση, αυτό που της προσδίδει ουσία και νόημα. Ένα ενδόμυχο βάρος που λειτουργεί ως κατευθυντήριο ή συνειδησιακό γυροσκόπιο ακριβείας, το οποίο, καθώς εμπεριέχει σημασίες και αξίες που δίνουν νόημα στην ύπαρξη, ορίζει το σύνολο των επιλογών μας και καθορίζει τη γενική στάση ζωής του καθενός.

Μ’ ενδιαφέρει το Έρμα να συμβάλει όσο μπορεί με τις μικρές του δυνάμεις σε έναν ευρύτερο κοινωνικό διάλογο. Δηλαδή αν ένα βιβλίο καταφέρει να δημιουργήσει έναν κύκλο συζήτησης και να συμβάλει σε έναν αναστοχασμό, για μένα πετύχαμε τον στόχο μας.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL