Ο δρόμος προς την απαλλαγή του πλανήτη από τα ορυκτά καύσιμα που ευθύνονται για την κλιματική κρίση είναι μακρύς και κρύβει πολλές δυσάρεστες εκπλήξεις, όπως ο σημερινός πόλεμος στην Ουκρανία, αλλά και ύπουλες παγίδες. Μεταξύ των τελευταίων συγκαταλέγεται, σύμφωνα με τις καταγγελίες Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων, και ένα άγνωστο όπλο που διαθέτουν οι εταιρείες ορυκτών καυσίμων. Πρόκειται για τις εκατοντάδες συνθήκες που έχουν υπογράψει τα τελευταία πενήντα χρόνια τα κράτη και οι οποίες προστατεύουν τους ξένους επενδυτές από κυβερνητικές ενέργειες που αποσκοπούν στον περιορισμό των ορυκτών καυσίμων. Όπως, για παράδειγμα, την ακύρωση πετρελαιαγωγών ή την άρνηση αδειών γεωτρήσεων.
Τα προσκόμματα που θέτουν στην απαλλαγή από τα ορυκτά καύσιμα οι λεγόμενες “ρήτρες ISDS” εξετάζει ανάλυση του περιοδικού The Conversation. Οι ρήτρες αυτές “επιτρέπουν στους επενδυτές να στραφούν κατά κυβερνήσεων διεκδικώντας αποζημιώσεις”. Ενδεικτικό παράδειγμα, η καναδέζικη εταιρεία TC Energy, που διεκδικεί σήμερα πάνω από 15 δισ. δολάρια από τις ΗΠΑ για την απόφαση ακύρωσης από την κυβέρνηση Μπάιντεν του αγωγού Keystone XL.
Σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύθηκε στις αρχές Μαΐου στο περιοδικό Science, εκτιμάται πως οι χώρες αντιμετωπίζουν νομικούς και οικονομικούς κινδύνους ύψους 340 δισ. δολαρίων από την ακύρωση σχεδιασμών για ορυκτά καύσιμα εξαιτίας ενεργοποίησης αυτών των ρητρών... Το ποσό αυτό είναι υψηλότερο από εκείνο, για παράδειγμα, που παγκοσμίως οι χώρες επένδυσαν σε μέτρα για προσαρμογή και περιορισμό της κλιματικής κρίσης το 2019, χωρίς καν να περιλαμβάνει το κόστος σταδιακής εγκατάλειψης επενδύσεων άνθρακα ή ακύρωσης σχεδίων υποδομών ορυκτών καυσίμων. “Σημαίνει ότι χρήματα που οι χώρες θα μπορούσαν να ξοδέψουν για να οικοδομήσουν ένα μέλλον χαμηλού άνθρακα θα κατευθυνθούν ακριβώς στις βιομηχανίες που προωθούν την κλιματική αλλαγή, υπονομεύοντας συνειδητά τις δυνατότητες των χωρών να προωθήσουν την πράσινη ενεργειακή μετάβαση” παρατηρούν οι συγγραφείς του άρθρου Ράσελ Θράσελ, καθηγήτρια Νομικής στο Πανεπιστήμιο της Βοστώνης, Μπλέικ Αλεξάντερ Σίμονς, ερευνητής φυσικών πόρων στο Πανεπιστήμιο του Κολοράντο, και Κάιλα Τιενχάρα, ερευνήτρια στην Έδρα Οικονομία και Περιβάλλον στο Πανεπιστήμιο Queen's του Οντάριο.
Σημειώνουν ότι επί συνόλου 55.206 σχεδίων πετρελαίου και φυσικού αερίου που βρίσκονται σε πρώιμα στάδια ανάπτυξης, το 19% (10.506) προστατεύονται από 334 συνθήκες που δίνουν πρόσβαση στις “ρήτρες ISDS”. Και μάλιστα η μέτρηση είναι συντηρητική - ο αριθμός μπορεί να είναι ακόμη μεγαλύτερος... Χώρες όπως η Μοζαμβίκη, η Γουιάνα και η Βενεζουέλα μπορεί να αντιμετωπίσουν η καθεμία απώλειες της τάξης των 20 δισ. δολαρίων εξαιτίας των “ρητρών ISDS”, ενώ αν ακυρώσουν σχέδια που είναι σε πιο προχωρημένη φάση, αντιμετωπίζουν ακόμη μεγαλύτερους κινδύνους! “Βρήκαμε ότι το 12% αυτών των σχεδίων παγκοσμίως προστατεύεται από επενδυτικές συνθήκες και οι επενδυτές μπορούν να κάνουν αγωγές ύψους από 32 έως 106 δισ. δολαρίων”. Δεν είναι τυχαίο ότι χώρες όπως η Δανία και η Νέα Ζηλανδία φαίνεται ότι έχουν σχεδιάσει τη σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων στη βάση του περιορισμού των απειλών από τις “ρήτρες ISDS”.
Η εξειδικευμένη ιστοσελίδα Capital Monitor εξηγεί ότι, σύμφωνα με τον Δανό υπουργό Κλίματος Νταν Γιόργκενσεν, αν η κυβέρνηση είχε θέσει προθεσμία το 2030 ή το 2040, θα έπρεπε να πληρώσει “απίστευτα υψηλές αποζημιώσεις” σε εταιρείες που έχουν επενδύσει σε εγκαταστάσεις και εξοπλισμό πέραν των εσόδων που θα έχανε το υπουργείο Οικονομικών. Ο Μάρτιν Ντίτριχ Μπράουχ, επικεφαλής ερευνητής στη Νομική Σχολή Κολούμπια της Νέας Υόρκης, σχολιάζει ότι “είναι καλή πρακτική να τιμάται μια προηγούμενη δέσμευση, αλλά παράλληλα δεν θα πρέπει να είναι δυνατό μια εταιρεία να αμφισβητεί μια κυβέρνηση για μια κλιματική ρύθμιση που είναι τόσο ξεκάθαρα υπέρ του δημοσίου συμφέροντος”. Αυτονόητο μεν, πολύ ακριβό δε: θυμίζει ότι η κλιματική δικαιοσύνη κοστίζει...
* Η Ρένα Δούρου είναι μέλος της Π.Γ. του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ., εκπρόσωπος για θέματα Κλιματικής Αλλαγής
