Η δολοφονία του Νίκου Σαμπάνη, 18 χρόνων, Ρομά, πατέρα δύο μωρών και ενός αγέννητου, αποκαλύπτει εκκωφαντικά το μείγμα ρατσισμού και αποκλεισμού μέσα στο οποίο ζούνε οι Ρομά στον τόπο μας. Η ζωή τους, ένας ατέρμονος κύκλος φτώχειας, ανεργίας, έλλειψης στέγης, βασικών αγαθών υγείας και παιδείας. Οι γυναίκες Ρομά, πολλαπλά αποκλεισμένες, είναι συχνά ανήλικες μωρομάνες.
Η δημοσιονομική και υγειονομική κρίση υποβάθμισε ακόμα πιο πολύ τη ζωή τους και αύξησε τον ρατσισμό εναντίον τους. Η εκλογή της Ν.Δ. έσβησε σε μια μέρα όσα ελπιδοφόρα επιχείρησε ο ΣΥΡΙΖΑ. Κατήργησε την Ειδική Γραμματεία Ρομά που είχαμε ιδρύσει το 2016 και η οποία είχε δημιουργήσει ένα ρεαλιστικό σχέδιο σε τέσσερις τομείς αλληλένδετα συνδεδεμένους, στέγη - εργασία - υγεία - παιδεία. Για πρώτη φορά καταγράφηκαν 371 οικισμοί και καταυλισμοί της χώρας στους οποίους ζούνε περίπου 100.000 Ρομά και αποφασίστηκε να μετεγκατασταθούν οι Ρομά 74 καταυλισμών που ζούσαν σε άθλιες συνθήκες, ντροπή για την Ελλάδα, για όλους μας.
Αυτά που έγιναν
Βρήκαμε τα χρήματα για να το υλοποιήσουμε, ευρωπαϊκά και εθνικά, αλλάξαμε τη νομοθεσία σε κρίσιμους τομείς, δημιουργήσαμε τα σχέδια για μετεγκατάσταση στους πρώτους 16 οικισμούς με συναίνεση των δήμων. Δημιουργήσαμε θεσμούς αδιάβλητους για να πάψουν τα κόμματα να τους εξαγοράζουν στο χρηματιστήριο των εκλογών. Ενώ επί των ημερών μας άρχισαν να οργανώνονται στην Ελλάν Πασσέ πανελλαδικά με δημοκρατικές διαδικασίες και να ακυρώνονται οι γνωστοί «βασιλιάδες».
Πέραν της μετεγκατάστασης των 74 καταυλισμών ντροπής, προχωρήσαμε άμεσα σε δωρεάν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη σε όλους τους ανασφάλιστους συμπολίτες μας, Ρομά και μη Ρομά, με τον ν. 4368/16. Δώσαμε, το 2015, την κάρτα αλληλεγγύης για δωρεάν τρόφιμα από όλα τα καταστήματα. Θεσμοθετήσαμε το ΚΕΑ και υλοποιήσαμε το ΤΕΒΑ, που αποτέλεσαν ανάσα για την πλειοψηφία των Ρομά. Από το 2016 ξεκινήσαμε τα σχολικά γεύματα για όλα τα παιδιά του δημοτικού, με προτεραιότητα σε δήμους που είχαν σημαντικό πληθυσμό Ρομά. Ιδρύσαμε 245 Κέντρα Κοινότητας και εκεί δημιουργήσαμε 100 παραρτήματα Ρομά που στελεχώθηκαν με εξαιρετικούς νέους Ρομά διαμεσολαβητές, που γνώριζαν τη γλώσσα ρομανί. Αυτοί ενημέρωναν τους Έλληνες Ρομά για τα δικαιώματά τους σε παροχές και επιδόματα και τους βοηθούσαν για τις ηλεκτρονικές τους αιτήσεις καθώς και για θέματα εργασίας, εκπαίδευσης και υγείας.
Αυτά που κόπηκαν
Δύο χρόνια Ν.Δ. και οι Έλληνες Ρομά στερούνται, με διάφορα νομικά κόλπα, όσα είχαμε θεσμοθετήσει. Την πρώτη μέρα ο Μητσοτάκης κατήργησε την Ειδική Γραμματεία Ρομά. Πολλά προγράμματα με ευρωπαϊκά κονδύλια πάγωσαν, όπως:
- Πολυκέντρα σε οικισμούς Ρομά σε όλες τις Περιφέρειες, κόστους 11,54 εκατ. ευρώ, για τη βελτίωση της καθημερινότητας, ιδίως γυναικών και παιδιών (καθαριότητα, προσωπική υγιεινή, σχολική υποβοήθηση, συμβουλευτική για τις γυναίκες)
- Χωρικές παρεμβάσεις, κόστους 25 εκατ. ευρώ, σε 15 οικισμούς.
- Πρόγραμμα επιδότησης ενοικίου, ύψους 10 εκατ. ευρώ
- Νέες θέσεις εργασίας και τόνωση της μικρής επιχειρηματικότητας με 276 εκατ. ευρώ, από τα πιο σημαντικά μέτρα για να αναχαιτιστεί η παραβατικότητα.
Οι Έλληνες Ρομά έπαιρναν, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, το ΚΕΑ, το Επίδομα Παιδιού και το Επίδομα Ενοικίου που θεσμοθετήσαμε. Τον Φλεβρουάριο του 2020, η Ν.Δ. κόβει και τα τρία επιδόματα σε όποια οικογένεια έστω το ένα παιδί της μένει από απουσίες στην ίδια τάξη.
Απαξιώνει 100 παραρτήματα Ρομά στα Κέντρα Κοινότητας που ίδρυσε ο ΣΥΡΙΖΑ. Αντί να προχωρήσει πιλοτικά τα σχέδια μετεγκατάστασης των Ρομά που διαβιούσαν σε άθλιες συνθήκες όπως και στη Νέα Ζωή, έφερε τις μπουλντόζες.
Οι Έλληνες Ρομά χτυπήθηκαν ιδιαίτερα από την πανδημία. Υπέστησαν σκληρά τοπικά lockdown, στοχοποιήθηκαν κοινωνικά, απαγορεύτηκε το πλανόδιο και στατικό εμπόριο. Μόνον 10-15 δήμοι έκαναν χρήση μέρους των 2,35 εκατ. ευρώ που διατέθηκαν για μέτρα υγιεινής σε 99 καταυλισμούς και γρήγορα τα μέτρα εξαντλήθηκαν σε μπουκάλια νερό και ένα αντισηπτικό σαπούνι ανά οικογένεια.
Δεν υπήρξε καμία μέριμνα για την τηλεκπαίδευση των παιδιών Ρομά, όταν έκλεισαν τα σχολεία. Δεν πήραν τα tablet, ενώ είναι γνωστό ότι η πλειοψηφία των οικογενειών Ρομά δεν διαθέτει δωρεάν Internet - πολλές οικογένειες ούτε ηλεκτρικό ρεύμα. Κινδυνεύουν να χάσουν τη χρονιά τους τα παιδιά λόγω απουσιών και να στερηθεί λόγω αυτού η οικογένειά τους τα προνομιακά επιδόματά της, με βάση τον ν. 4659/20.
Το "όπλο" της ένταξης
Πιστέψαμε πραγματικά ότι αν συγκροτούσαμε μια ισχυρή και αδιάσπαστη αλυσίδα παροχής των τεσσάρων αγαθών, αξιοπρεπή στέγη, συμμετοχή στην εκπαίδευση όλων των βαθμίδων, δωρεάν υγειονομική περίθαλψη και πρόσβαση στην αγορά εργασίας και στο εμπόριο, θα σπάγαμε τον φαύλο κύκλο του ρατσισμού και του αποκλεισμού.
Αυτή η αλυσίδα ήταν το όπλο μας εναντίον της παραβατικότητας των Ρομά, αλλά και εναντίον του ρατσισμού που αναπτυσσόταν από την Ακροδεξιά, από τη Χρυσή Αυγή, από ναζιστικές και φασιστικές οργανώσεις.
Με την άνοδο της Δεξιάς και την εκλογική νίκη του κ. Μητσοτάκη, η αλυσίδα έσπασε και γυρίσαμε πολύ πίσω.
Αυτό που ζούμε αυτές τις ημέρες, με τη δολοφονία του Νίκου Σαμπάνη για την κλοπή ενός αυτοκινήτου και την επιχείρηση νομιμοποίησης αυτού του φόνου από έναν τεράστιο μηχανισμό επειδή ήταν Ρομά, είναι το πιο ανατριχιαστικό πρόσωπο του ρατσισμού. Όποιος κρατάει τα μάτια του ερμητικά κλειστά και δεν θέλει να δει πού ζούσε ο Νίκος Σαμπάνης και πού ζουν 5.000 Ρομά, στον σκουπιδότοπο του Ασπρόπυργου, καταδικάζει τα χιλιάδες παιδιά τους. Ο δήμος αρνήθηκε από το 2017 να τους μετεγκαταστήσει. Από τον Ιούλιο του 2020 βγήκε η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων που ζητάει τη μετεγκατάστασή τους. Από τότε το θέμα έγινε μπαλάκι μεταξύ δήμου και υπουργείου Κοινωνικών Υποθέσεων.
Ο θάνατος του Νίκου Σαμπάνη δεν πρέπει να πάει χαμένος. Πρέπει όλοι οι δημοκράτες προοδευτικοί πολίτες αυτού του τόπου, ανεξαρτήτως κόμματος, να εγερθούν και να τραβήξουν μια γραμμή στον ρατσισμό και τον αποκλεισμό. Να απαιτήσουν την επανασύσταση της Ειδικής Γραμματείας Ρομά και να βοηθήσουν πραγματικά στην υλοποίηση της αδιάσπαστης αλυσίδας που θα δημιουργήσει μια κοινωνία αλληλεγγύης, συμπεριληπτική για όλους μας, Ρομά και μη Ρομά.
* Η Θεανώ Φωτίου είναι βουλευτής Β3 νότιου τομέα Αθήνας, αναπλ. τομεάρχης για την Κοιν. Αλληλεγγύη και πρ. αναπλ. υπουργός Κοινωνικής Αλληλεγγύης
