Εύβοια, ώρα μηδέν. Η καταστροφική λαίλαπα σάρωσε το μέλλον, τα όνειρα, τις ψυχές των ανθρώπων της. Σκέπασε τους λυγμούς και γέμισε με οδύνη αυτές τις θερμές ημέρες του Αυγούστου. Η διαδρομή από τη Χαλκίδα προς το Προκόπι γίνεται όλο και πιο σκοτεινή. Ο ήλιος κρύβεται πίσω από πυκνά σύννεφα. Σύννεφα καπνού. Τα πρώτα δείγματα της τεράστιας οικολογικής καταστροφής. Σε κάθε στροφή του δρόμου η μυρωδιά της κάπνας γεμίζει ασφυκτικά τα ρουθούνια. Και η ανάσα γίνεται όλο και πιο βαριά.
Πλημμύρα αλληλεγγύης
Πρώτη στάση, το Προκόπι. Ο κόμβος που ενώνει τη βόρεια Εύβοια με την Αθήνα. Το δημοτικό σχολείο του χωριού έχει μετατραπεί σε μια μικρή δομή αλληλεγγύης. Πυροσβεστικά είναι παρκαρισμένα στην αυλή, ενώ οι πυροσβέστες που έχουν καταφθάσει από τη Ρουμανία βρίσκονται σε ετοιμότητα και πηγαινοέρχονται στα μέτωπα όπου χρειάζεται βοήθεια. Δίπλα ακριβώς από το σχολείο στεγάζονται και οι Εθελοντές Προκοπίου, ομάδα που έχει συσταθεί από κατοίκους του χωριού και των γύρω περιοχών για τη δασοπροστασία του τόπου. Κάθε λίγο, νέα παιδιά έφευγαν καταϊδρωμένα μέσα σε αγροτικά για να κατευθυνθούν προς τα μέτωπα στη βόρεια Εύβοια, είτε για να δημιουργήσουν από μόνοι τους αντιπυρικές ζώνες ώστε να ανακόψουν τον πύρινο εφιάλτη.
Το ξύλινο σπιτάκι όπου στεγάζονται έχει γεμίσει με νερά, ξηρά τροφή, φαρμακευτικό υλικό, ρούχα, χαρτικά, ενεργειακά ποτά και είδη προσωπικής υγιεινής. Στοίβες παντού, σε κάθε γωνιά. Κάθε λίγο περνούν άνθρωποι και παραλαμβάνουν τις κούτες να τις μεταφέρουν στους πυρόπληκτους. Εκεί έρχονται και μερίδες μαγειρεμένου φαγητού από δωρεές, οι οποίες πηγαίνουν στη συνέχεια στους ξεριζωμένους της βόρειας Εύβοιας, τους εθελοντές και τους πυροσβέστες.
Αμάξια από την Αθήνα κατέφθαναν εκεί για να δώσουν τρόφιμα. Παραγωγοί από τη Χαλκίδα έρχονταν με νερά και φαρμακευτικό υλικό για τους πυροσβέστες. Η δομή πλημμυρίζει καθημερινά με αλληλεγγύη.
«Το βασικό έργο μας είναι η δασοπυρόσβεση. Και κάνουμε συντονισμό να μοιράσουμε αγαθά σε ανθρώπους που έχασαν τα σπίτια τους στη φωτιά και έχουν ανάγκη» είπε στην ΑΥΓΗ ο Γιώργος Χατζηαλεξίου, αντιπρόεδρος των Εθελοντών Δασοπυροσβεστών Προκοπίου. «Η ψυχολογία των κατοίκων στις πληγείσες περιοχές είναι πάρα πολύ άσχημη. Καταστράφηκε τελείως το πευκοδάσος από το οποίο συνέλεγαν τη ρητίνη, οι ελιές από τις οποίες περίμεναν να πάρουν τη σοδιά τους, τα ζώα τους που κάηκαν ζωντανά. Όσα ζώα έμειναν δεν έχουν με τι να τραφούν γιατί είναι κρανίου τόπος».
«Μας άφησαν στην τύχη μας»
Η διαδρομή μας συνεχίζεται μέσω του Μαντουδίου προς στην Αγία Άννα. Η ατμόσφαιρα γίνεται ολοένα και πιο βαριά. Από το μισάνοιχτο τζάμι του αυτοκινήτου μπαίνουν στάχτες, οι οποίες έχουν σκεπάσει τα πάντα. Η μυρωδιά του καπνού γίνεται εντονότερη. Φτάνοντας στο παραλιακό μέτωπο, στρίβουμε στον μονόδρομο που οδηγεί στο κάμπινγκ της Αγίας Άννας. Από μακριά αχνοφαίνεται η πολύχρωμη πινακίδα του. Οι δρόμοι αδειανοί, μερικά γαυγίσματα σκυλιών ακούγονται στο βάθος. Σταματάμε μπροστά από το κάμπινγκ, που πλέον έχει μετατραπεί σε σωρό από παλιοσίδερα. Από την είσοδο απέμεινε μόνο ένας σκελετός, ενώ μέσα στο κάμπινγκ βρίσκονται πεταμένα αλουμίνια που κάποτε στέγαζαν τους παραθεριστές. Ο ιδιοκτήτης το έχει κλείσει με συρματόπλεγμα και έχει περιφράξει μέσα δάκρυα και συναισθήματα.
Όπου και να πάει το βλέμμα συναντά καμένα δέντρα. Δέντρα από τα οποία απέμεινε μόνο το κουφάρι τους. Και σε κάθε βήμα ξεπηδά η στάχτη που έχει καλύψει ολοσχερώς το χώμα. Ακριβώς απέξω, βρίσκονται παιδικά ποδηλατάκια που έχουν γίνει αποκαΐδια. Άλλα στη σειρά και άλλα σκορπισμένα από δω κι από κει. Και ακριβώς απέναντι ένα σπίτι σαν κουφάρι, που έχει γίνει ένα με το γκρίζο τοπίο.
Διανύοντας το παραλιακό κομμάτι, ακούγεται έντονα ένας ήχος. Ο μοναδικός ανοιχτός φούρνος του χωριού λειτουργεί με γεννήτρια. Ρεύμα δεν υπάρχει. Η υδροδότηση, κομμένη για ημέρες. Έξω ακριβώς κάθεται ο ιδιοκτήτης του και κάτοικος της περιοχής Χάρης Αναγνώστου. Όπως μας είπε, το ρεύμα έχει κοπεί εδώ και μέρες και εκτίμησε πως έτσι όπως κυλά η κατάσταση θα επανέλθει μετά από ένα δεκαπενθήμερο. Γι’ αυτό καθημερινά πληρώνει 60 ευρώ τη γεννήτρια προκειμένου να λειτουργεί τον φούρνο του.
«Θα το υποστούμε κι αυτό. Θέλανε να μας κάψουνε, μας κάψανε» λέει με φωνή που ξεχειλίζει πόνο. Όλη του η ζωή κύλησε σ’ αυτό το μέρος. Ο ίδιος, μαζί με συντοπίτες του, πήγαν από την πρώτη μέρα της μαινόμενης πυρκαγιάς για να δημιουργήσουν αντιπυρικές ζώνες. «Φτιάξαμε ζώνες, αλλά όταν δεν υπάρχει ούτε ένα πυροσβεστικό να μας βοηθήσει, δεν υπάρχει διέξοδος» επισημαίνει με οργή.
Όλες τις μέρες που η Εύβοια είχε αφεθεί στην τύχη της, με περισσότερα από 500.000 στρέμματα παρθένου πευκοδάσους να έχουν γίνει στάχτη, δεν έδρασε κανένα εναέριο μέσο. « Όλα τα έστειλαν στη Βαρυμπόμπη, γιατί εκεί είναι ο πλούτος. Όταν έλεγε ο Χαρδαλιάς ότι πρέπει να σωθεί η Βαρυμπόμπη και η Εύβοια έρχεται σε δεύτερη μοίρα, δεν περιμέναμε καμία βοήθεια» λέει ο Χάρης. «Είναι εσκεμμένο όλο αυτό. Τώρα που έχει καεί όλη η Εύβοια έφεραν ελικόπτερα για το φαίνεσθαι να πετούν νερό πάνω από τα καμένα. Μας ρίχνουν στάχτη στα μάτια. Οι δικαιολογίες στέρεψαν. Μας άφησαν και καήκαμε. Αυτός που μας κυβερνάει κάποια στιγμή θα το πληρώσει».
Ξεριζωμένοι στον τόπο τους
Τον χαιρετάμε και κατευθυνόμαστε μέσα στο χωριό. Στο δημαρχείο ο κόσμος είναι πυκνός. Σταματάμε. Στην είσοδο στέκεται ο αντιδήμαρχος Αγίας Άννας Άγγελος Κωνσταντινάκης. Και έχει στηθεί ακόμα μία δομή αλληλεγγύης όπου μαζεύονται τρόφιμα, είδη πρώτης ανάγκης, φάρμακα, ρούχα. Και οι εθελοντές μπαινοβγαίνουν κρατώντας μεγάλες χάρτινες κούτες, τις οποίες φορτώνουν στα Ι.Χ. τους για να διανείμουν τα αγαθά. Οδηγούμαστε στον χώρο περνώντας από έναν μικρό διάδρομο ανάμεσα στις στοίβες των πραγμάτων.
«Οι Δημοτικές Ενότητες Ελυμνίων και Νηλέως έχουν καταστραφεί ολοσχερώς, ενώ ισοπεδώθηκε και το ένα τρίτο της Δημοτικής Ενότητας Κηρέως» μας είπε ο Ά. Κωνσταντινάκης. «Πάνω από 140.000 ζώα κάηκαν. Κι αν δεν βρούμε ζωοτροφές για εκείνα που γλίτωσαν τη λαίλαπα, θα πεθάνουν και αυτά». Η ανυπολόγιστη καταστροφή είχε ως αποτέλεσμα να χάσουν τα σπίτια τους περίπου 50 οικογένειες στην Αγία Άννα. Κάποιοι βρήκαν καταφύγιο σε φιλικά σπίτια, ενώ άλλοι αναγκάστηκαν να καταφύγουν σε ξενοδοχεία στη Χαλκίδα.
Μάλιστα, ο Ά. Κωνσταντινάκης χαρακτήρισε ως μέγιστο λάθος την εντολή εκκένωσης που δόθηκε στα χωριά. «Οι πολίτες εδώ ευτυχώς παράκουσαν τις εντολές, έμειναν στα χωριά και έφτιαξαν μόνοι ζώνες αντιπυρικές και δημιουργούσαν ανθρώπινες αλυσίδες σώζοντας ό,τι μπορούσε να σωθεί» λέει με σπασμένη φωνή. «Στην Αγία Άννα, όπου έχουμε περίπου 600 σπίτια, ήταν τόσο μεγάλη η ένταση της φωτιάς, που πετάγονταν σπίθες στα 300 μέτρα. Αν δεν υπήρχε η επιχείρηση των κατοίκων, θα είχε καεί το χωριό».
Ο ίδιος περιέγραψε την ημέρα που η λαίλαπα εισερχόταν απειλητικά μέσα στον οικισμό και οι φλόγες ξεπηδούσαν λίγα μέτρα από τις αυλές των σπιτιών. Στα συντονιστικά του δήμου με την πυροσβεστική και τα δασαρχεία ξεκινούσαν το πρωί να χαρτογραφήσουν τα μέτωπα, δημιουργούσαν αντιπυρικές ζώνες και έκαναν υποδείξεις για το πού πρέπει να συναντήσουν τη φωτιά. « Έχω να κοιμηθώ έξι μέρες. Παίρναμε τηλέφωνα να στείλουν πυροσβεστικά, αλλά δεν έφταναν ποτέ. Μας έπαιρναν πολίτες να μας πουν ότι καίγεται το σπίτι τους και δεν έρχονταν πυροσβέστες».
Με τα μηχανήματα της Περιφέρειας άνοιγαν τις ζώνες. Έκαναν έκκληση για εναέρια μέσα, για να μην περάσει η φωτιά στους οικισμούς. «Ερχόταν ένα ελικόπτερο, έφευγε, και μετά από μία ώρα εμφανιζόταν κάποιο άλλο. Την έκτη ημέρα της πυρκαγιάς, που εκκενώθηκαν οι Γούβες και το Πευκί, ήταν μόλις τρία ελικόπτερα στη βόρεια Εύβοια και ένα στην κεντρική. Είναι κοροϊδία. Δεν βάζουν πυροσβέστες στα μέτωπα και μπαίνουμε εμείς που δεν έχουμε εμπειρία από φωτιές».
Έξω από το δημαρχείο περνούσαν συνεχώς συνεργεία του ΔΕΔΔΗΕ προκειμένου να αποκαταστήσουν την ηλεκτροδότηση που είχε διακοπεί σχεδόν στο σύνολο της βόρειας Εύβοιας. Έπαιρναν παγωμένα νερά από τους εθελοντές και συνέχιζαν το έργο τους. «Μερικά από τα χωριά θα κάνουν μέχρι και έναν μήνα να έχουν ξανά ρεύμα, ενώ το νερό θα αργήσει πολύ να πάει σε πολλά σπίτια. Είναι τεράστιες οι ζημιές» λέει ο Ά. Κωνσταντινάκης. Όμως, μόνο η αλληλεγγύη μπορεί να σώσει την κατάσταση. «Κάνουν δωρεές, μας παίρνουν τηλέφωνα να μας ευχηθούν καλή δύναμη. Όλο αυτό μας φορτίζει. Έχουμε πολλά συναισθήματα να διαχειριστούμε». Τα τηλέφωνα χτυπούσαν διαρκώς. Αλληλέγγυοι καλούσαν για να φέρουν προμήθειες. Ήρθε η ώρα της αποχώρησης.
Τα όνειρα κάτω από συντρίμμια
Στον κατηφορικό δρόμο όπου βρίσκεται το νεκροταφείο οι φλόγες άφησαν ερείπια στο διάβα τους. Το εκκλησάκι στην είσοδο είχε γεμίσει με μπάζα, το νεκροταφείο πλημμύρισε με στάχτη. Πολλοί τάφοι πύρωσαν και έμειναν ορθάνοιχτοι. Έξω ακριβώς συναντάμε τον Νίκο Χασιώτη, φοιτητή Φαρμακευτικής, ο οποίος, όπως μας είπε, επέστρεψε στην Εύβοια γιατί οι γονείς του απειλήθηκαν από την πυρκαγιά. «Ακόμα κι αν σκεφτόμουν να επιστρέψω στον τόπο μου μετά τις σπουδές, πλέον αποκλείω αυτή την πιθανότητα γιατί δεν απέμεινε τίποτα όρθιο» μας λέει ο ίδιος. Το μέλλον για τους νέους των τόπων αυτών δυσοίωνο και θολό, χαμένο πίσω από την πυκνή ομίχλη. Ρητινοπαραγωγοί, ελαιοπαραγωγοί και μελισσοκόμοι έχασαν πλέον κάθε εισόδημα και κάθε στίγμα ελπίδας που κατέρρευσε σαν τα θεμέλια των σπιτιών τους.
Ο δρόμος προς το Αχλάδι είναι ανηφορικός και απότομος. Τα βουνά δεξιά κι αριστερά, φαλακρά και γκρίζα. Κάτω στο οδόστρωμα οι ρόδες του αμαξιού περνούν πάνω από τα καλώδια της ΔΕΗ που απλώνονται κατά μήκος, ενώ ίσα - ίσα περνάμε κάτω από τις ξύλινες κολώνες που έχουν γύρει πάνω από τον δρόμο. Η καταστροφή είναι σχεδόν ολική. Οι φλόγες έχουν κάνει το πέρασμά τους από αυτό το χωριό που είναι στην αγκαλιά του βουνού. Δεκάδες σπίτια έμειναν αδειανά και μαύρα. Όλη η πλάση τριγύρω, άχρωμη, με το άρωμα του καπνού να κυριαρχεί. Εκεί δεν περπατά κανείς. Η σιωπή είναι τόσο βαριά, σχεδόν ασήκωτη. Και οι λέξεις δεν χωρούν να περιγράψουν τον αβάσταχτο πόνο.
