Ο σοσιαλισμός είναι η μεγαλύτερη ανακάλυψη της ανθρώπινης διανόησης μέχρι σήμερα, για το πώς μπορεί να διανεμηθεί με ποιο δίκαιο τρόπο ο πλούτος που παράγεται σε μια κοινωνία. Πώς δηλαδή μια κοινωνία θα επιτύχει, με αναδιανομή πόρων και με άλλες θετικές παρεμβάσεις, να υποστηρίξει πολιτικές που θα κατατείνουν στην εξάλειψη κοινωνικών ανισοτήτων που έχουν κατά βάση οικονομικό υπόβαθρο.
Κάτι σαν την πίτσα, δηλαδή. Παίρνουμε κομμάτια από την πίτσα για να τα δώσουμε σε αυτούς που δεν την είχαν παραγγείλει γιατί πολύ απλά δεν είχαν τη δυνατότητα να την παραγγείλουν.
Σε θεωρητικό και ηθικολογικό επίπεδο, η βάση της θεωρίας είναι σωστή. Το πρόβλημα είναι όταν τα κομμάτια της πίτσας είναι λίγα και δεν φτάνουν ούτε γι’ αυτούς που την παρήγγειλαν ούτε και γι’ αυτούς που περιμένουν από την κοινωνική στήριξη.
Πάνω σε αυτό το απλό παράδειγμα, της οργάνωσης δηλαδή της οικονομίας και της παραγωγικής διαδικασίας, αναπτύχθηκε τον 20ό αιώνα η σκέψη ότι υπάρχει ένας τρίτος δρόμος μεταξύ της ελεύθερης οικονομίας και του οικονομικού μοντέλου των χωρών τού λεγόμενου «υπαρκτού σοσιαλισμού». Δυστυχώς, όπως αποδείχτηκε, η κεντρικά κατευθυνόμενη οικονομία των χωρών του ανατολικού μπλοκ δεν κατάφερε να απαντήσει στο κοινωνικό πρόβλημα. Παρότι επιτεύχθηκε ένα ικανοποιητικό επίπεδο κοινωνικού κράτους και πραγματικά εξαλείφθηκε η πείνα, απέτυχε να δώσει στους πολίτες ένα ικανοποιητικό επίπεδο διαβίωσης, αντίστοιχο και ανάλογο του παραγωγικού μεγέθους και των συγκριτικών πλεονεκτημάτων των χωρών αυτών.
Στενός «δικαιωματικός» λόγος
Η σύγχρονη προοδευτική σκέψη δεν μπορεί να παραμείνει προσκολλημένη στον στενό «δικαιωματικό» λόγο, στην απλή δηλαδή καταγγελία των κοινωνικών ανισοτήτων στην οικονομία και την εργασία, αλλά θα πρέπει να προτείνει τους τρόπους και τις πολιτικές που θα οδηγήσουν στην οικονομική μεγέθυνση, στη διαμόρφωση δηλαδή των όρων και των προϋποθέσεων για την οικονομική ανάπτυξη και εντεύθεν την παραγωγή περισσότερου κοινωνικού πλούτου, ώστε να είναι δυνατή η εφαρμογή πολιτικών στήριξης των οικονομικά ασθενέστερων.
Όμως, η κατάστρωση ενός στρατηγικού σχεδίου για την οικονομική ανάπτυξη μπορεί να είναι πιο απλή άσκηση για έναν νεοφιλελεύθερο, που θα βασιστεί λ.χ. στα απλοϊκά και παρωχημένα μοντέλα της προσφοράς και της ζήτησης, της συμπίεσης του εργατικού κόστους και της παροχής φορολογικών κινήτρων, σε σχέση με μια προοδευτική πρόταση που θα πρέπει να συνδυάσει οικονομικά αντικρουόμενες προσεγγίσεις: από τη μία, η ανάγκη για διεύρυνση του παραγόμενου πλούτου, που θα οδηγήσει σε αύξηση των δημοσίων εσόδων, και, από την άλλη, η θέσπιση κανόνων κοινωνικής προστασίας.
Η διακυβέρνηση της χώρας από τον ΣΥΡΙΖΑ, λαμβανομένου υπόψη βεβαίως του πολιτικού πλαισίου που επέβαλαν τα Μνημόνια και οι δεσμεύσεις που κληρονόμησε, χαρακτηρίστηκε αποκλειστικά από δημοσιονομικά μέτρα, στην προσπάθεια να τιθασευθεί το τέρας του δημόσιου χρέους και οι ασφυκτικές δεσμεύσεις για πρωτογενή πλεονάσματα.
Για μια «ολιστική» πρόταση
Η νέα πολιτική πρόταση του προοδευτικού χώρου θα πρέπει πλέον να στοχεύσει στη διαμόρφωση μιας δέσμης πολιτικών που θα απαντά με ξεκάθαρη πολιτική πρόταση για το μέλλον της ελληνικής οικονομίας, που θα περιλαμβάνει το «όλον» της ελληνικής κοινωνίας. Διότι, θα πρέπει να το πούμε αυτό πλέον, ότι οι μέχρι τώρα πολιτικές μας θέσεις βασίζονταν στον λεγόμενο «δικαιωματικό λόγο», χωρίς να συμβάλλουν ουσιαστικά στην προβληματική για το πώς και με ποιες πολιτικές θα πετύχουμε την οικονομική ανάπτυξη, την προσέλκυση επενδύσεων, την ανάπτυξη των στρατηγικών πλεονεκτημάτων της χώρας κ.λπ. Αυτά άλλωστε τα οικονομικά μεγέθη είναι εκείνα που υποβοηθούν μια κυβέρνηση να ασκήσει κοινωνική πολιτική.
Μία νέα τέτοια «ολιστική» πρόταση προϋποθέτει βεβαίως ότι θα υπερβούμε αγκυλώσεις του παρελθόντος, ότι δεν θα αντιλαμβανόμαστε τον πλούτο ως «ταξικό εχθρό», αλλά ως εργαλείο ισόρροπης κοινωνικής ανάπτυξης, μέσω της αναδιανομής τού οποίου θα στηρίζουμε όλες εκείνες τις κοινωνικές ομάδες που για διάφορους λόγους βρέθηκαν στη «σκοτεινή πλευρά του φεγγαριού».
Γιατί, σε τελική ανάλυση, όταν λιγοστεύουν τα κομμάτια της πίτσας, δεν έχεις τίποτα να μοιράσεις.
* Ο Αγαμέμνων Τάτσης είναι δικηγόρος και μέλος της Κεντρικής Επιτροπής Ανασυγκρότησης του ΣΥΡΙΖΑ
