Τον τελευταίο ενάμιση χρόνο, η πανδημία μάς έφερε μπροστά σε μια παράδοξη κατάσταση: Ο κόσμος φάνηκε να ακινητοποιείται και την ίδια στιγμή να αλλάζει με εντυπωσιακή ταχύτητα. Το κύριο στοιχείο της αλλαγής είναι η γενίκευση της αναζήτησης ενός νέου κοινωνικού, πολιτικού και οικονομικού συμβολαίου. Το περιεχόμενό του δεν είναι προκαθορισμένο. Η διαπίστωση αυτή όμως δεν μπορεί να αναιρέσει αυτό που έχει ήδη συντελεστεί: τη δυναμική επανεμφάνιση των εννοιών του κεντρικού σχεδιασμού, της κρατικής παρέμβασης, των δημόσιων πολιτικών. Η επανεμφάνιση δεν συνεπάγεται επιστροφή στις παλιές καλές μέρες του μεταπολεμικού κόσμου. Αυτή είναι αδύνατη. Πρόκειται περισσότερο για μια εναγώνια προσπάθεια για τη διαμόρφωση νέων ρυθμίσεων που θα μπορέσουν να ανταποκριθούν στο αποτύπωμα των διαδοχικών κρίσεων της εποχής του νεοφιλελευθερισμού. Ο κόσμος αλλάζει μέσα στην πανδημία. Τώρα, το διακύβευμα αφορά το μακροπρόθεσμο περιεχόμενο των συντελούμενων αλλαγών.
Πρόκειται αναμφίβολα για την επιστροφή της πολιτικής. Οι πρόσφατες -αντιφατικές και αποσπασματικές- αποφάσεις της Ε.Ε. για τα προγράμματα δημοσιονομικής επέκτασης και νομισματικής χαλάρωσης συνιστούν μια τομή σε σχέση με το πρόσφατο παρελθόν. Υπογραμμίζουν αυτό που ο ΣΥΡΙΖΑ υποστήριζε ακόμα και τις πιο δύσκολες μέρες της μνημονιακής επιτήρησης: η πολιτική δεν είναι απλώς το άθροισμα μιας τεχνοκρατικής άσκησης πάνω σε προκαθορισμένους και αδήριτους δημοσιονομικούς κανόνες. Η πολιτική είναι το πεδίο της διαρκούς δυνατότητας. Αυτή τη στιγμή, η σύγχρονη συζήτηση γύρω από το μέλλον αναζητεί αυτές τις δυνατότητες, τις συνδέει με προοδευτικές μεταρρυθμίσεις και τη διατύπωση μιας νέας ιστορικής ρύθμισης. Και αυτό είναι μια θετική εξέλιξη.
*
Στην Ελλάδα, η κυβέρνηση Νέας Δημοκρατίας φαίνεται να κατανοεί τη δύναμη της πολιτικής να μετασχηματίζει τις κοινωνίες. Το κάνει όμως από εντελώς αντίθετη αφετηρία, από την αντιδραστική σκοπιά. Στόχος της Ν.Δ. είναι η διαμόρφωση ενός κοινωνικού συμβολαίου, συστατικά του οποίου είναι ο επιθετικός νεοφιλελευθερισμός, ο πολιτικός αυταρχισμός, η αντιδραστική ηγεμονία. Πρόκειται για μια απόπειρα πλήρους παλινόρθωσης και εμπέδωσης της ισχύος των ιστορικά κατεστημένων κοινωνικοοικονομικών δυνάμεων στη χώρα.
Οι αντιμεταρρυθμίσεις της Νέας Δημοκρατίας πέρα από το προφανές επιδιώκουν κάτι βαθύτερο: μια ριζική μετάλλαξη των θεμελιωδών οριζουσών του ελληνικού πολιτικοκοινωνικού σχηματισμού και τον οριστικό εξοβελισμό των δημοκρατικών κατακτήσεων της μεταπολιτευτικής περιόδου. Το κράτος πρόνοιας, η συμπεριληπτική εκπαίδευση ως μοχλός κοινωνικής κινητικότητας, τα κοινωνικά δικαιώματα, η ρύθμιση των σχέσεων κεφαλαίου και εργασίας δεν έχουν θέση στο όραμα της νέας Δεξιάς. Δεν αρκεί λοιπόν να λέμε ότι η κυβέρνηση δεν έχει σχέδιο. Όντως δεν έχει όταν πρόκειται για την προστασία της κοινωνίας και την προώθηση προοδευτικών εκσυγχρονιστικών πολιτικών. Διαθέτει όμως το δικό της, εντελώς αντίρροπο σχέδιο, απόλυτα συγκροτημένο προς όφελος συγκεκριμένων ελίτ και ομάδων συμφερόντων, που -εάν προχωρήσει- θα επιδεινώσει δραστικά τους κοινωνικούς συσχετισμούς σε βάρος της εργασίας και της μεσαίας τάξης, θα επαναφέρει ένα χρεοκοπημένο, πελατειακό μοντέλο ανάπτυξης και θα περιορίσει ουσιαστικά τις δυνατότητες για προοδευτικές διεξόδους προς όφελος της κοινωνικής πλειοψηφίας.
*
Δυο λόγια και για το κόμμα μας. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πώς διαμορφώθηκε η ιδεολογικοπολιτική μας ταυτότητα. Ο ΣΥΡΙΖΑ - Προοδευτική Συμμαχία είναι ένα ιστορικά πρωτότυπο εγχείρημα που έρχεται από πολύ μακριά - από τις καλύτερες παραδόσεις κοινωνικών και πολιτικών αγώνων της Μεταπολίτευσης, των κινημάτων ενάντια στη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση στα τέλη της δεκαετίας του ‘90 - αρχές 2000, των σύγχρονων προσεγγίσεων για τα ανθρώπινα δικαιώματα, την οικολογία, τον φεμινισμό και πιο πρόσφατα των λαϊκών αντιστάσεων στα Μνημόνια και τη χρεοκοπία του παλιού πολιτικού συστήματος.
Ένα εγχείρημα που πάντα αφορούσε και πετύχαινε τη σύνθεση και τη συμπόρευση δυνάμεων από διαφορετικές γενεαλογίες. Με διαφορετικές καταγωγές. Που μοιράζονταν όμως κοινές αξιακές αρχές και επιδίωξαν να συγκροτήσουν ένα κοινό, πολιτικό σχέδιο, με πλειοψηφική απεύθυνση, που πέτυχε μεγάλες νίκες προς όφελος του λαού και της χώρας.
Σήμερα, σε μια περίοδο κρίσης που βεβαιότητες και θέσφατα του παρελθόντος καταρρέουν, για να κερδίσεις την κρίσιμη πολιτική μάχη, βασική προϋπόθεση είναι να νικήσεις στη μάχη των ιδεών. Και σε αυτό, ο ρόλος του κόμματος είναι αναντικατάστατος. Απαιτείται συνεπώς η σοβαρή εμπλοκή μας στη σκληρή ιδεολογική διαμάχη που λαμβάνει χώρα, στην Ελλάδα και διεθνώς, αξιοποιώντας τις θεμελιώδεις αξίες και το πολιτικό πρόγραμμά μας. Ένα πρόγραμμα που εκπονήθηκε, μέσα από μια ουσιαστική διαδικασία εσωκομματικής διαβούλευσης και με τη συνδρομή φορέων, επιστημόνων και ειδικών και αξιοποιεί τη μεγάλη εμπειρία του πολιτικού μας χώρου - τόσο στα πεδία των πολύμορφων κοινωνικών αγώνων όσο και από θέσεις διακυβέρνησης.
Το πρόγραμμα, που εμείς αντιλαμβανόμαστε πάντα ως μια δυναμική διαδικασία και όχι ως ένα στατικό κείμενο, συνιστά μεγάλο πλεονέκτημα, μια κατάκτηση για την πολιτική δουλειά που έχουμε μπροστά μας. Για την Αριστερά, η ιδεολογική διαπάλη δεν είναι μια αφηρημένη συζήτηση σε απόσταση από την πραγματικότητα των κοινωνικών υποκειμένων. Σημαίνει σύνδεση των ζωτικών κοινωνικών αναγκών με τις αρχές, τις αξίες και τους στρατηγικούς μας στόχους. Το πρόγραμμά μας λοιπόν είναι το εργαλείο που διαμορφώνει τις δυνατότητες για ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο που θα είναι την ίδια στιγμή ριζοσπαστικό και ρεαλιστικό.
*
Ευτυχώς ή δυστυχώς, οι τυπικές διακρίσεις μεταξύ των αριστερών και προοδευτικών πολιτικών «οικογενειών» που κληρονομήσαμε από τον 20ό αιώνα έχουν θολώσει. Ο ΣΥΡΙΖΑ - Προοδευτική Συμμαχία, όπως διαμορφώθηκε μέσα από την πολυετή πλέον και πολυκύμαντη πορεία του, ίσως δεν μπορεί να χωρέσει εύκολα σε παρόμοια «καλούπια». Ιδιαίτερα στη σημερινή εποχή αντιπολιτικής, απογοήτευσης και κυνισμού ή και γενικευμένης δυσπιστίας για την αξία των συλλογικών απαντήσεων στα πολυσύνθετα προβλήματα των σύγχρονων κοινωνιών.
Οι πολίτες πλέον δεν αναζητούν ένα μοναδικό, ιδεολογικοπολιτικά περίκλειστο σύστημα αναφοράς. Φέρουν πολλαπλές κοινωνικές ταυτότητες, που πηγάζουν και από τους διαφορετικούς “τόπους” όπου διαμορφώνονται οι συνειδήσεις - από τον χώρο εργασίας και τη θέση στην παραγωγή έως τη γειτονιά και το τοπικό περιβάλλον ή τις ατομικές ελευθερίες και δικαιώματα που αποτελούν κεντρικό πεδίο αναφοράς πολλών και κυρίως των νέων. Αυτό μας αναγκάζει να τοποθετούμαστε συγκεκριμένα και επί της ουσίας σε κάθε ένα από τα κοινωνικά επίδικα και όχι απλώς να ανάγουμε, να μεταθέτουμε τις απαντήσεις μας στο ευρύτερο ιδεολογικοπολιτικό πλαίσιο αναφοράς μας.
Οι κοινωνίες σήμερα, εξαιρετικά ενήμερες και με άποψη, χάρη και στη διασύνδεση μέσα από τα ψηφιακά δίκτυα, αναζητούν συγκεκριμένες απαντήσεις στα επίκαιρα επίδικα. Αυτά επιχειρεί να προσεγγίσει το σχέδιο του πολιτικού μας προγράμματος - και όχι να επαναβεβαιώσει γενικώς και αορίστως τον βαθμό ριζοσπαστικότητας ή μετριοπάθειας του ΣΥΡΙΖΑ - Προοδευτική Συμμαχία στη βάση ιστορικά κληρονομημένων διαιρέσεων.
Εκεί θα κριθεί η ταυτότητά μας και εντέλει η κοινωνική μας χρησιμότητα. Ο ΣΥΡΙΖΑ - Προοδευτική Συμμαχία δεν έχει να αναμετρηθεί με τις λέξεις και το πώς θα ονομάσουμε τους εαυτούς μας. Έχει να αναμετρηθεί με την πρόκληση να πείσει στην πράξη για τη δυνατότητα ενός πολιτικά ριζοσπαστικού ρεαλισμού: να δώσει ουσιώδεις απαντήσεις για το σήμερα, ανοίγοντας παράλληλα διεξόδους για την κοινωνική χειραφέτηση και την υπέρβαση των ασφυκτικών συνθηκών του παρόντος.
* Ο Αλέξης Χαρίτσης είναι τομεάρχης Ανάπτυξης και Επενδύσεων της Κ.Ο. του ΣΥΡΙΖΑ - Προοδευτική Συμμαχία, βουλευτής Μεσσηνίας
