Οι επιπτώσεις των ρύπων που βρίσκονται στην ατμόσφαιρα με τη μορφή αιωρούμενων σωματιδίων στη λειτουργία του καρδιαγγειακού συστήματος του ανθρώπου είναι γνωστές εδώ και χρόνια, χωρίς, όμως, να γνωρίζουμε τον ακριβή τρόπο με τον οποίο επιδρούν στην καρδιά και στα αγγεία. Μία πρόσφατη σχετική μελέτη επιχειρεί να ρίξει φως στον μηχανισμό δράσης των αέριων ρύπων, αναδεικνύοντας τον ρόλο της φλεγμονής και του ανοσοποιητικού συστήματος.
Η επιβάρυνση της υγείας από την ατμοσφαιρική ρύπανση δεν είναι κάτι άγνωστο. Σύμφωνα με δεδομένα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας 9 στους 10 ανθρώπους εισπνέουν αέρα με υψηλές συγκεντρώσεις ρύπων, πολύ μεγαλύτερες σε σχέση με τα ανώτατα επιτρεπτά όρια. Τα αιωρούμενα σωματίδια που έχουν διάμετρο συνήθως ελάχιστα εκατομμυριοστά του μέτρου, εισέρχονται στο ανθρώπινο σώμα μέσω της αναπνοής και ευθύνονται για σοβαρά προβλήματα υγείας, τα οποία αφορούν κυρίως τους πνεύμονες και την καρδιά. Σύμφωνα με νεότερα ευρήματα, η υπερπαραγωγή κυττάρων που συμμετέχουν στις φλεγμονώδεις αντιδράσεις από το μυελό των οστών και οι συνεπακόλουθες φλεγμονές σε αρτηρίες φαίνεται ότι σχετίζονται άμεσα με την υψηλή έκθεση σε ατμοσφαιρικούς ρύπους.
Αιωρούμενα σωματίδια: ένας αόρατος εχθρός
Η ατμοσφαιρική ρύπανση θεωρείται μείζον πρόβλημα για την ανθρώπινη υγεία με απειλητικές διαστάσεις σε παγκόσμια κλίμακα. Οι ατμοσφαιρικοί ρύποι έχουν χαρακτηριστεί -και όχι άδικα- από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ως «αόρατοι δολοφόνοι» καθώς ευθύνονται για εκατομμύρια πρόωρους θανάτους σε όλο τον κόσμο. Το μεγαλύτερο ποσοστό αυτών των θανάτων σχετίζεται με καρδιαγγειακά νοσήματα, ενώ μεγάλο ποσοστό αντιστοιχεί και στις πνευμονολογικές παθήσεις. Οι πιο επικίνδυνοι ρύποι της ατμόσφαιρας είναι στερεά ή υγρά σωματίδια που εξαιτίας του πολύ μικρού μεγέθους τους μπορούν να εισχωρούν στο ανθρώπινο σώμα μέσω της αναπνοής (σ.σ.: αναφέρεται και στο προηγούμενο Πρίσμα, τεύχος 102). Αυτά τα αιωρούμενα σωματίδια έχουν ενοχοποιηθεί για πλήθος σοβαρών διαταραχών που αφορούν την καρδιά, τα αγγεία και γενικά την κυκλοφορία του αίματος, όπως αρρυθμίες, έμφραγμα του μυοκαρδίου και εγκεφαλικά επεισόδια.
Καθώς οι κλινικές και επιδημιολογικές μελέτες γύρω από τις επιπτώσεις τους στην υγεία συνεχώς πληθαίνουν, η συσχέτισή τους με την εμφάνιση σοβαρών προβλημάτων υγείας γίνεται όλο και πιο σαφής. Σύμφωνα με αποτελέσματα ορισμένων επιστημονικών δημοσιεύσεων, τα σωματίδια PM2.5 επιδρούν στο νευρικό σύστημα και μεταβάλλουν τα επίπεδα ορμονών του στρες όπως των κατεχολαμινών, ακόμα και μετά από βραχυχρόνια έκθεση σε αυτά. Πρόκειται για ένα γεγονός που οδηγεί σε αύξηση της αρτηριακής πίεσης και των επιπέδων σακχάρου στο αίμα.
Εξαιτίας της αδιαμφισβήτητης ενοχοποίησης των ατμοσφαιρικών ρύπων για την εμφάνιση καρδιαγγειακών νοσημάτων, μέρος της επιστημονικής έρευνας έχει στραφεί στη διερεύνηση του μηχανισμού δράσης τους στα αγγεία. Σύμφωνα με μελέτες σε μοντέλα ζώων, τα σωματίδια PM2.5 επιταχύνουν τη δημιουργία λευκών αιμοσφαιρίων από το μυελό των οστών και προάγουν τις φλεγμονώδεις αντιδράσεις στις αρτηρίες και τη δημιουργία αθηρωματικών πλακών στα τοιχώματά τους. Παρόλα αυτά δεν ήταν μέχρι σήμερα γνωστό αν επιδρούν με παρόμοιο τρόπο στο ανοσοποιητικό και κατ’ επέκταση στο καρδιαγγειακό σύστημα των ανθρώπων.
Νεότερα δεδομένα
Μια νέα μελέτη, με επικεφαλής τον καθηγητή ιατρικής Ahmed Tawakol, φέρνει στο φως νέα στοιχεία για τη σχέση τους με συγκεκριμένα είδη κυττάρων που σχετίζονται με την πρόκληση βλαβών στο καρδιαγγειακό σύστημα. Σύμφωνα με αυτήν τη μελέτη, η οποία διεξήχθη από ερευνητική ομάδα στο Γενικό Νοσοκομείο Μασαχουσέτης των ΗΠΑ, τα αιωρούμενα σωματίδια συμβάλλουν στην αύξηση της παραγωγής συγκεκριμένων κυττάρων, των λευκών αιμοσφαιρίων, από τον μυελό των οστών, τα οποία συμμετέχουν σε αντιδράσεις που προκαλούν φλεγμονές στις αρτηρίες. Στην έρευνα συμμετείχαν 503 άτομα χωρίς καρδιαγγειακό νόσημα ή καρκίνο. Η λειτουργία της καρδιάς και των αγγείων τους παρακολουθήθηκε επί πέντε συναπτά έτη με τη βοήθεια απεικονιστικών εξετάσεων προκειμένου να εντοπιστούν πιθανές βλάβες. Η ετήσια έκθεση των συγκεκριμένων ανθρώπων στην ατμοσφαιρική ρύπανση εκτιμήθηκε χρησιμοποιώντας μετρήσεις της συγκέντρωσης αιωρούμενων σωματιδίων κοντά στον τόπο κατοικίας τους. Τα αποτελέσματα της μελέτης δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό European Heart Journal, στο μέσο του περασμένου Ιανουαρίου.
Στο χρονικό διάστημα που διεξήχθη η μελέτη, 40 άτομα εκδήλωσαν σοβαρά αγγειακά επεισόδια, όπως εγκεφαλικά και έμφραγμα του μυοκαρδίου. Σύμφωνα με τους ερευνητές, μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης τέτοιων επεισοδίων είχαν όσοι διέμεναν σε περιοχές με υψηλή επιβάρυνση σε αιωρούμενα σωματίδια. Ο κίνδυνος παρέμενε υψηλός ακόμα και όταν συνυπολογίστηκαν και άλλοι επιβαρυντικοί παράγοντες κινδύνου. Τα άτομα αυτά είχαν αυξημένη παραγωγή λευκών αιμοσφαιρίων στο μυελό των οστών, τα οποία διοχετεύονταν στην κυκλοφορία του αίματος και ήταν υπεύθυνα για την έκκριση συγκεκριμένων πρωτεϊνών- παραγόντων φλεγμονής, όπως των κυτοκινών, που μεταφέρονταν στα τοιχώματα των αγγείων. Οι παράγοντες φλεγμονής, τα συγκεκριμένα κύτταρα και ορισμένες πρωτεΐνες, συντελούσαν εν τέλει στην δημιουργία αθηρωματικών πλακών στα τοιχώματα των αγγείων.
Τα ευρήματα της έρευνας αναδεικνύουν ένα σοβαρό παράγοντα κινδύνου για τα καρδιαγγειακά νοσήματα, ο οποίος πρέπει να λαμβάνεται περισσότερο υπόψη. Τέλος, τα ίδια ευρήματα, ενδέχεται να οδηγήσουν σε νέους θεραπευτικούς στόχους για την αντιμετώπισή των νοσημάτων αυτών.
Πηγή: Shady Abohashem et al. A leucopoietic-arterial axis underlying the link between ambient air pollution and cardiovascular disease in humans. European Heart Journal, 2021 DOI: 10.1093/eurheartj/ehaa982
