Επιμέλεια: Θανάσης Κούτσης
Μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, οι σχέσεις ανάμεσα στη Ρωσία και τη Γεωργία παρέμειναν τεταμένες εξαιτίας των περιοχών της Νότιας Οσσετίας και της Αμπχαζίας. Η Γεωργία τις θεωρεί ως δικό της έδαφος, οι κάτοικοί τους όμως, με τη στήριξη της Μόσχας, κήρυξαν τη δική τους ανεξαρτησία και βρίσκονται ακόμα σε αμφισβητούμενο καθεστώς. Η πρώτη ένοπλη σύρραξη ξεκίνησε στις 5 Ιανουαρίου 1992 και κράτησε μέχρι τα μέσα του 1992. Η δεύτερη ξεκίνησε στις 5 Αυγούστου 2008 και κράτησε μέχρι το τέλος του μήνα. Επιστροφή σήμερα, μέσα από το αρχείο μας, σε ένα από τα διπλωματικά επεισόδια μεταξύ τους το φθινόπωρο του 2006.
Από την ανακήρυξη, για δεύτερη φορά, της ανεξαρτησίας της Γεωργίας στις 9 Απριλίου του 1991, ποτέ άλλοτε οι σχέσεις της με τη Ρωσία δεν γνώρισαν παρόμοια κρίση. Στις 27 Σεπτεμβρίου η Τιφλίδα ανήγγειλε τη σύλληψη πέντε Ρώσων στρατιωτικών για τους οποίους υπήρχαν υποψίες ότι επιδίδονταν σε κατασκοπία. Πέντε ημέρες αργότερα η Μόσχα λαμβάνει μέτρα αντιποίνων ενάντια σ’ αυτό που ο Πρόεδρος Πούτιν αποκαλεί «κρατική τρομοκρατία» που υποστηρίζεται από «ξένους σπόνσορες»: αναστολή της αεροπορικής, σιδηροδρομικής, οδικής και ταχυδρομικής σύνδεσης της χώρας με τη Γεωργία και εμπάργκο στις εισαγωγές γεωργιανών προϊόντων. Επιπλέον, απείλησε με μπλοκάρισμα των εισροών προς τη Γεωργία, οι οποίες αντιπροσωπεύουν το 15% του ΑΕΠ της χώρας και, σύμφωνα με την Τιφλίδα, προχώρησε στο «κυνήγι των Γεωργιανών», ο αριθμός των οποίων ξεπερνάει το 1 εκατομμύριο στη Ρωσική Ομοσπονδία: σε δέκα μέρες απελαύνονται περίπου 500 παράνομοι.
Φυσικά, η κρίση δεν είναι ουρανοκατέβατη: οι ρίζες της εντοπίζονται στα γεγονότα που συνέβησαν το περασμένο καλοκαίρι στις επαρχίες της Αμπχαζίας και της Νότιας Οσσετίας, οι οποίες έχουν αποσχιστεί από τη Γεωργία. Στα τέλη Ιουλίου του 2006 τα γεωργιανά στρατεύματα εισήλθαν στο φαράγγι του Κοντόρι, στο μοναδικό τμήμα της μη αναγνωρισμένης Δημοκρατίας της Αμπχαζίας που βρίσκεται ακόμα υπό τον έλεγχο της Τιφλίδας: η Γεωργία επιχείρησε να αποκαταστήσει την εξουσία της στην περιοχή. Όμως αυτό που φάνηκε κυρίως να την ενοχλεί είναι η βελτίωση των σχέσεων ανάμεσα στην ηγεσία των Αμπχαζίων και στους Σβαν, τους κατοίκους του άνω τμήματος της κοιλάδας, οι οποίοι κατάγονται από τη γειτονική γεωργιανή περιοχή.
Σύμφωνα με την Τιφλίδα, η «επιτυχημένη αστυνομική επιχείρηση» επέτρεψε την αποκατάσταση του δικαίου και συνέβαλε στη σταθεροποίηση της περιοχής. Η ανάλυση αυτή υιοθετήθηκε και από την Ουάσιγκτον. Από την πλευρά του όμως, ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ εκτιμά στην τελευταία έκθεσή του πως η επίθεση αποσκοπούσε στην κατάληψη στρατιωτικών θέσεων στην καρδιά της Αμπχαζίας και εντάσσεται σε μια προοπτική αναζωπύρωσης της σύγκρουσης.
Η ένταση είναι ακόμα μεγαλύτερη στη Νότια Οσσετία, της οποίας οι στρατιωτικές δυνάμεις βρίσκονται σε άμεση τριβή με τις γεωργιανές, με αποτέλεσμα να πολλαπλασιάζονται καθημερινά οι ευκαιρίες για θερμά επεισόδια. Εάν κάποιος κινηθεί στην περιοχή, οι διαδοχικές ανακρίσεις στους σταθμούς επιτήρησης που έχουν εγκαταστήσει Γεωργιανοί και Οσσετοί στην έξοδο του Τσχίνβαλι (της πρωτεύουσας της Νότιας Οσσετίας) θα είναι αρκετές για να κατανοήσει το κλίμα της εχθρότητας και της καχυποψίας που επικρατούν: ο παραμικρός διαπληκτισμός μπορεί να οδηγήσει σε γενικευμένη ανάφλεξη.
Η απόσχιση της Αμπχαζίας και της Νότιας Οσσετίας ξεκίνησε πριν από τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, στα τέλη του 1991. Αν και αυτοανακηρύχθηκαν ανεξάρτητες δημοκρατίες εδώ και δεκαπέντε περίπου χρόνια, δεν πέτυχαν την αναγνώρισή τους από τη «διεθνή κοινότητα» και κυρίως από τις δυτικές χώρες, οι οποίες, αντίθετα, επιμένουν στην αποκατάσταση της εδαφικής ακεραιότητας της Γεωργίας.
Πώς είναι δυνατόν να αποφύγουμε τη σύγκριση με την κατάσταση στα Βαλκάνια; Τον Νοέμβριο του 2003, η Τιφλίδα, όπως και το Βελιγράδι, γνώρισε μια «ειρηνική επανάσταση», την «Επανάσταση των Τριαντάφυλλων», η οποία πραγματοποιήθηκε με πρωτοβουλία κινημάτων που χρηματοδοτούνταν εν μέρει από ξένες οργανώσεις, κυρίως αμερικανικές. Και οι αποσχισθείσες επαρχίες της Γεωργίας θα μπορούσαν να φιλοξενήσουν αύριο -όπως και το Κόσοβο- μια διεθνή ειρηνευτική δύναμη. Στο Κόσοβο, η Δύναμη Διατήρησης της Ειρήνης (KFOR), η οποία ενεργεί με την εντολή του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών και του ΝΑΤΟ, εμποδίζει τις σερβικές δυνάμεις (στρατιωτικές, παραστρατιωτικές ή ειδικές μονάδες της αστυνομίας) να εισχωρήσουν στην επαρχία. Αυτήν ακριβώς την αποστολή έχουν αναθέσει στη ρωσική ειρηνευτική δύναμη οι συμφωνίες κατάπαυσης του πυρός που έχουν υπογραφεί από τη Γεωργία, την Αμπχαζία και τη Νότια Οσσετία: να εξασφαλίσει την τήρηση των δεσμεύσεων που έχουν αναλάβει η κυβέρνηση της Γεωργίας και οι Αρχές των περιοχών που έχουν αποσχιστεί από αυτή τη χώρα.
Όμως, η Ρωσία, η Αμπχαζία και η Νότια Οσσετία αναρωτιούνται για ποιον λόγο θα έπρεπε να αλλάξει το σύστημα. Οι ηγέτες τους καταγγέλλουν την πολιτική των «δύο μέτρων και δύο σταθμών» που έχει υιοθετήσει η διεθνής κοινότητα, και κυρίως οι ΗΠΑ, γιατί θα έπρεπε να αναπτυχθεί στην Αμπχαζία μια διεθνής δύναμη με καθήκοντα αστυνόμευσης υπό την αιγίδα του ΟΗΕ και γιατί θα έπρεπε να επεκταθεί η αποστολή των παρατηρητών του ΟΑΣΕ σε ολόκληρη την επικράτεια της Νότιας Οσσετίας. Κατά τη γνώμη τους, οι ρωσικές δυνάμεις έχουν έως τώρα εγγυηθεί την κατάπαυση του πυρός κρατώντας σε απόσταση τα γεωργιανά στρατεύματα από τα σύνορα, ακριβώς κατά τον ίδιο τρόπο με τον οποίο ενεργεί η KFOR στο Κόσοβο. Κι εξάλλου, γιατί προωθείται η ανεξαρτησία του Κοσόβου και όχι εκείνη της Αμπχαζίας και της Νότιας Οσσετίας;
Το κλειδί της σπουδής των Δυτικών πρέπει να αναζητηθεί σε μια ευρύτερη στρατηγική. Αυτές οι περιοχές που ανήκαν κάποτε στη Σοβιετική Ένωση και στις οποίες η Ουάσιγκτον υποστηρίζει -ή και καθοδηγεί- διάφορες «χρωματιστές επαναστάσεις», ανήκουν μαζί με τη Μέση Ανατολή στη νοτιοδυτική Ασία, την οποία το δόγμα Μπους επιμένει να «εκδημοκρατίσει», από την Παλαιστίνη έως το Καζακστάν: στις 22 χώρες του Αραβικού Συνδέσμου προστίθενται πέντε μη αραβικά κράτη, καθώς και οι «προεκτάσεις» του Καυκάσου και της κεντρικής Ασίας. Η ζώνη, που διαθέτει πλούσια κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου, αλλά μαστίζεται από την πολιτική αστάθεια, είναι το σταυροδρόμι στο οποίο συναντώνται η Ευρώπη, η Ρωσία και η Κίνα. Οι ΗΠΑ επιθυμούν την αλλαγή της φυσιογνωμίας της περιοχής για να κατορθώσουν να αναπτύξουν την οικονομική και πολιτική επιρροή τους και, προπάντων, για να εγκαταστήσουν εκεί προγεφυρώματα.
Αμέσως μόλις ξέσπασε η σημερινή κρίση, ο Βλαντίμιρ Πούτιν προειδοποίησε τον Αμερικανό ομόλογό του για τον κίνδυνο αποσταθεροποίησης. Οι προειδοποιήσεις του εισακούστηκαν: το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ υιοθέτησε ομόφωνα στις 13 Οκτωβρίου το ρωσικό σχέδιο ψηφίσματος για τη σύγκρουση ανάμεσα στη Γεωργία και την Αμπχαζία, παρά το γεγονός ότι μέχρι εκείνη τη στιγμή η Ουάσιγκτον το απέρριπτε. Το κείμενο καταδικάζει την εισβολή των γεωργιανών στρατευμάτων και ζητάει την απόσυρσή τους από το φαράγγι του Κοντόρι. Επιπλέον, αναγνωρίζει τον «σημαντικό ρόλο της (ρωσικής) ειρηνευτικής δύναμης» στην Αμπχαζία. Είναι αλήθεια ότι από την πλευρά της η Μόσχα βοήθησε στην απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας που καταδίκαζε τις πυρηνικές δοκιμές της Βόρειας Κορέας...
* Η Florence Mardirossian είναι αναλύτρια των συγκρούσεων στον Καύκασο. Είναι μέλος του Παρατηρητηρίου για τον Εθνικό και Διεθνή Χώρο (OGENI) του Πανεπιστημίου της Σορβόννης
Διαβάστε ολόκληρο το κείμενο στη διεύθυνση: https://monde-diplomatique.gr/i-georgia-dokimazei-tis-antoches-tou-poutin/
