Επειδή δεν ήταν προκλητική ή κραυγαλέα, η πιο ενδεικτική δήλωση του Ντόναλντ Τραμπ από τότε που εγκατέλειψε τον Λευκό Οίκο δεν προσέλκυσε τη διεθνή προσοχή. Όταν ρωτήθηκε σε συνέντευξή του από το Fox News το περασμένο καλοκαίρι αν θα υπερασπιζόταν την Ταϊβάν διά της βίας, απάντησε ότι το νησί που βγάζει μια περιουσία από τους ημιαγωγούς «παίρνει τις δουλειές μας».
O Ντ. Τραμπ, φαβορί για το χρίσμα των Ρεπουμπλικάνων για τις προεδρικές εκλογές, εστιάζει στις συναλλαγές σε επίπεδο που ακόμα και οι πιο διεισδυτικοί αναλυτές δεν μπορούν να φανταστούν. Και όχι με ιδιαίτερα περίπλοκο τρόπο. Κατοικεί σε έναν κόσμο πριν από τον Ντέιβιντ Ρικάρντο, αν όχι και πριν από τον Άνταμ Σμιθ, όπου ο πλούτος γίνεται αντιληπτός σαν πίτα την οποία τα έθνη διαγωνίζονται να μοιραστούν. Περισσότερο για σένα, λιγότερο για μένα. Αν οι ΗΠΑ έχουν σήμερα εμπορικό έλλειμμα απέναντι στην Κίνα, αυτό αναγκαστικά σημαίνει ότι χάνουν. Αν πληρώνουν δυσανάλογο μερτικό για τον λογαριασμό του ΝΑΤΟ, τότε είναι κορόιδα. Μην ασχολείστε με το τι κερδίζει η Αμερική σε αντάλλαγμα (αν ο Βλαντίμιρ Πούτιν είχε συλλογικές διευθετήσεις άμυνας σε άλλη ήπειρο, η εναλλακτική Δεξιά θα χαιρέτιζε το γεγονός ως «στρατηγικό βάθος», δεν θα το απέρριπτε ως βαρίδι). Για να συνδιαλλαγείς με τον Ντ. Τραμπ, θα πρέπει πρώτα να αποδεχτείς την αντίληψή του περί συναλλαγών.
Αυτό αφήνει την Ευρώπη σε χειρότερη αλλά και καλύτερη μοίρα απ’ ό,τι ορισμένοι νομίζουν. Ο Ντ. Τραμπ θα ήταν διατεθειμένος να την ξεπουλήσει για ένα δολάριο. Μπορεί όμως και να πειστεί να αλλάξει στάση. Αν η ήπειρος ξοδέψει περισσότερο για την άμυνά της -έχει ήδη κάνει την αρχή-, το βασικό παράπονό του για το ΝΑΤΟ θα πάψει να υφίσταται. Με άλλα λόγια, όταν ο Ντ. Τραμπ γκρινιάζει για «παραβατικούς» συμμάχους, δεν εννοεί κάτι ευρύτερο, βαθύτερο ή μεγαλύτερο. Δεν πρόκειται για περιφρόνηση προς τη Δύση ή για θαυμασμό στα λόγια αρπακτικών δικτατόρων. Αυτές οι απόψεις, ακόμα κι αν τις συμμερίζεται, έχουν περιθωριακή θέση σε σύγκριση με την αιώνια πεποίθησή του ότι η Αμερική αυτή τη στιγμή αποτελεί αντικείμενο εκμετάλλευσης.
H πρόκληση για τους διανοητές στην εποχή του Ντ. Τραμπ είναι να αποδεχτούν ότι εδώ έχουμε να κάνουμε με κάποιον βυθισμένο στον κόσμο των λογαριασμών και των τιμολογίων. Αν όμως κάνουμε αυτό το διανοητικό άλμα, ο Ντ. Τραμπ αποτελεί μικρότερη πρόκληση. Ο Αμερικανός πολιτικός έχει -όχι με την έννοια της διαφθοράς- το δικό του αντίτιμο. Και δεν είναι ένα υπέρογκο αντίτιμο. Το άλλο σημαντικό πράγμα που θα πρέπει κανείς να θυμάται για τον Ντ. Τραμπ είναι ότι θέλει πραγματικά να εμφανιστεί ως νικητής σε μια διαπραγμάτευση. Και γι’ αυτόν τον σκοπό δεν επιμένει στους σκληρότερους όρους. Το 2018 βολεύτηκε με μια αναθεωρημένη εκδοχή της Συμφωνίας Ελεύθερου Εμπορίου Βόρειας Αμερικής (ΝΑFTA) -ικανοποιώντας κάποιες απαιτήσεις του και εγκαταλείποντας άλλες- αντί να τα παρατήσει εξαρχής. Το 2020 υπέγραψε κάτι που αποκάλεσε «ιστορική» ανακωχή εμπορίου με την Κίνα. Με τι είδους αντάλλαγμα; Μια ανέφικτη δέσμευση για την αγορά επιπλέον αμερικανικών αγαθών αξίας 200 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Η αυταρέσκειά του έχει δύο όψεις: Από τη μία τον παρακινεί να αρχίζει καβγάδες και από την άλλη να τους διευθετεί με οποιουσδήποτε όρους μπορεί να πλασάρει ως δικούς του. Είναι δύσκολο να κατανοήσεις τι τον προσβάλλει περισσότερο στην πράξη: Να είναι ο χαμένος μιας συναλλαγής ή να θεωρηθεί ανίκανος να την αλλάξει.
Θα υπερασπιζόταν ο Ντ. Τραμπ τους συμμάχους του στην περίπτωση μιας επίθεσης κατά του NATO; Με δεδομένο ότι στο άρθρο 5, στο οποίο βασίζεται η αρχή της συλλογικής άμυνας, έχει γίνει επίκληση μόλις μία φορά σε 75 χρόνια, είναι ένα εξαιρετικά δύσκολο ερώτημα να απαντηθεί. Ένα πιο πρακτικό ερώτημα είναι πώς να τον αποτρέψει κανείς από το να εγκαταλείψει ή να αρχίσει να υποχρηματοδοτεί το ΝΑΤΟ στο ενδιάμεσο ή να το υπονομεύει με τη ρητορική του. Η απάντηση είναι να ερμηνεύσει τα λόγια του με την κυριολεκτική τους σημασία και να αντιμετωπίσει το ζήτημα των μετρητών. Δεν πρόκειται για κώδικα για κάτι άλλο. Μια χειρονομία οικονομικού χαρακτήρα θα είχε μεγάλο αντίκτυπο («Κοιτάξτε τι κατάφερα με τους Ευρωπαίους»). Οι συναλλαγές είναι απλώς μια άλλη λέξη για να περιγράψει κανείς τις διαπραγματεύσεις. Ο Ντ. Τραμπ μπορεί να είναι ο χειρότερος Πρόεδρος της νατοϊκής εποχής, όμως ένας αντιφιλελεύθερος ιδεολόγος και φίλος του Κρεμλίνου, όπως αυτοί που αφθονούν στην αμερικανική Δεξιά, θα ήταν ακόμα πιο δύσκολο να προσδεθεί στη Συμμαχία.
Σε μία από τις καλύτερες ταινίες για τον Λευκό Οίκο, το «Να είσαι εκεί, κύριε Τσανς», οι άνθρωποι διαβάζουν βαθιές σκέψεις στα λόγια ενός ανόητου. Ο Ντ. Τραμπ δεν είναι ανόητος, όμως τόσο οι υποστηρικτές του όσο και οι εχθροί του του αποδίδουν ένα φιλοσοφικό βάρος -ως σωτήρα της χριστιανοσύνης ή ένα είδος φασίστα της δεκαετίας του 1930- που δεν έχει. Οι έγνοιές του είναι κάθε άλλο παρά αφηρημένες. Ακόμα και τα παράπονά του για την Κίνα έχουν πιο στενό και εμπορικό χαρακτήρα από εκείνα που έχει η σημερινή πολιτική ηγεσία στην Ουάσιγκτον. Εκπαιδευμένη στις ιδέες, η πολιτική τάξη σκέφτεται με όρους άλλου επιπέδου - «αυταρχικός» γι’ αυτόν τον λόγο, υποστηρικτής του «απομονωτισμού» για κάποιον άλλον. Όλα αυτά για έναν άνθρωπο που στην ουσία του είναι απλώς τσιγγούνης. Και ο απόλυτος κανόνας σε σχέση με τις διαπραγματεύσεις με τον Ντ. Τραμπ είναι ότι κανείς δεν θα τα κατάφερνε χειρότερα σ’ αυτές από έναν διανοούμενο.
