Ο Μάιος του 2021 ήταν ένας σημαντικός μήνας για τη μακροχρόνια διένεξη Εβραίων και Αράβων σχετικά με το πώς -ή το αν- θα πρέπει να μοιραστούν οι Άγιοι Τόποι ανάμεσα στην κοιλάδα του Ιορδάνη και τη Μεσόγειο θάλασσα.
Η εσωστρέφεια της ισραηλινής πολιτικής ζωής, οξυμμένη από τέσσερις διαδοχικές εκλογικές αναμετρήσεις σε δύο χρόνια, έγινε κομμάτια -όχι τόσο από την ενδεκαήμερη ένοπλη σύγκρουση με τη Χαμάς στη Γάζα, αλλά από τους Παλαιστινίους, συμπεριλαμβανομένων αυτών με ισραηλινή υπηκοότητα, που εξεγέρθηκαν ενωμένοι σε όλη την ισραηλινή επικράτεια.
Οι εξελίξεις ανέστησαν την πολιτική μοίρα του Μπενιαμίν Νετανιάχου, του πρωθυπουργού του Ισραήλ επί πέντε θητείες, λίγες ώρες προτού εκθρονιστεί, όπως όλα έδειχναν.
Η μακροπρόθεσμη συνέπεια είναι όμως ότι μια πολιτική ελίτ κυριαρχούμενη από τη Δεξιά, η οποία υπέθετε ότι είχε εξημερώσει τους Παλαιστινίους με τον εποικισμό των εδαφών τους, αντιμετωπίζει τώρα μια εξέγερση σε όλο το Ισραήλ καθώς οι Άραβες Ισραηλινοί ενώνονται με τους αδελφούς τους που ζουν υπό κατοχή.
Με την απόρριψη της λύσης των δύο κρατών -μια ανεξάρτητη Παλαιστίνη στο πλευρό του Ισραήλ- οι πολιτικοί του Ισραήλ θα έπρεπε να διαχειριστούν ένα de facto ενιαίο κράτος. Ένα κράτος με σχεδόν ισομεγέθεις αραβικούς και εβραϊκούς πληθυσμούς, αλλά με τέτοια ανισότητα δικαιωμάτων ώστε να χαρακτηρίζεται από τους επικριτές του ως κράτος απαρτχάιντ.
Η ιδέα ότι η κατοχή ήταν λίγο ώς πολύ δεδομένη για τους Παλαιστινίους δεν υφίσταται πλέον. Το Ισραήλ δεν λογοδότησε ποτέ για τον εποικισμό της Δυτικής Όχθης και της αραβικής Ανατολικής Ιερουσαλήμ μετά την κατάκτησή τους κατά τον Πόλεμο των Έξι Ημερών το 1967. Η εξέγερση αυτού του μήνα θα μπορούσε να το αλλάξει αυτό.
Το Ισραήλ προσπαθεί σήμερα να καταπνίξει μια παλαιστινιακή εξέγερση σε τρία μέτωπα: εναντίον της Χαμάς, που ελέγχει τη Γάζα και εξαπέλυσε 4.000 ρουκέτες σε ισραηλινές πόλεις στη διάρκεια της πρόσφατης σύγκρουσης, εναντίον Παλαιστινίων με ισραηλινή υπηκοότητα, που αντιπαρατίθενται πλέον βίαια με τους Εβραίους γείτονές τους, και εναντίον των Παλαιστινίων στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη και την Ανατολική Ιερουσαλήμ.
Ο Νετανιάχου επωφελείται μέχρι στιγμής από τη σύγκρουση της Γάζας, τον τέταρτο πόλεμο με τη Χαμάς από το 2009. Ωστόσο αγνόησε τα διπλωματικά του όπλα και, με τη βοήθεια του ισχυρότερου στρατού στην περιοχή, δείχνει ανήμπορος να σταματήσει έναν εξαθλιωμένο στρατό που εκτοξεύει ρουκέτες με σωλήνες από έναν πολιορκημένο θύλακο.
Μια νέα γενιά Παλαιστινίων ακτιβιστών βγαίνει στο προσκήνιο τόσο μέσα στο Ισραήλ όσο και στα κατεχόμενα. Μια γενιά, ανεξάρτητη από τη Φατάχ, τους παραδοσιακούς εθνικιστές και την ισλαμική Χαμάς. Κατόρθωσε να συγκινήσει τη διεθνή κοινότητα. Και, όταν προκύψει ηγεσία, αυτή θα αξιώσει πραγματικές εκλογές, που δεν έχουν διεξαχθεί στα κατεχόμενα εδάφη από το 2006. Εκλογές που θα έθαβαν τη Φατάχ του Μαχμούντ Αμπάς, του απαξιωμένου Παλαιστίνιου ηγέτη, ο οποίος διαθέτει πια ελάχιστη εξουσία και ανέβαλε ξανά τις εκλογές.
Η Ιερουσαλήμ παραμένει η παλλόμενη καρδιά της ισραηλινοπαλαιστινιακής διένεξης, την οποία κανείς δεν μπορεί να αγνοήσει. Ο πρώην Πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ επιχείρησε να το κάνει αναγνωρίζοντάς την ως πρωτεύουσα του Ισραήλ. Οι προκλήσεις στην πόλη και τους ιερούς της τόπους από τους εξτρεμιστές συμμάχους του Νετανιάχου προκάλεσαν την τελευταία έκρηξη.
Ήταν ύβρις για τον Νετανιάχου και τον Τραμπ να πετάξουν το φύλλο συκής μιας ετοιμοθάνατης ειρηνευτικής διαδικασίας, υπό την οποία η αυξανόμενη καταπίεση των Παλαιστινίων έδειχνε να οδηγεί στη συνθηκολόγησή τους. Οι παρασκηνιακές προσαρτήσεις δεν έφεραν ωστόσο την ηρεμία.
Οι Παλαιστίνιοι σμίγουν τώρα σε τρία μέτωπα, όπως και στη διασπορά. Η γενική απεργία τους στις 18 Μαΐου στο Ισραήλ, τη Δυτική Όχθη, την αραβική Ανατολική Ιερουσαλήμ και, σε έναν βαθμό, και στη ρημαγμένη από τους ισραηλινούς βομβαρδισμούς Γάζα ήταν μια σημαντική στιγμή. Ορισμένοι αναλυτές υποστηρίζουν ότι δεν έχει συμβεί κάτι ανάλογο από τη γέννηση του Ισραήλ και την αραβική εξέγερση του 1936.
Ο διάλογος για την ισραηλινοπαλαιστινιακή διένεξη αλλάζει. Στις ΗΠΑ Εβραίοι και Άραβες λένε “ώς εδώ”. Ο Τραμπ νόμιζε ότι η σύγκρουση αφορούσε τα ακίνητα. Ο Νετανιάχου πίστευε ότι είχε μεταμορφώσει την περιοχή συνασπίζοντας τους Άραβες κατά του Ιράν. Και οι δύο έσφαλαν.
Οι ΗΠΑ υπό τη διακυβέρνηση του Τζο Μπάιντεν είναι κοντά στο να επιστρέψουν στη διεθνή συμφωνία για τα πυρηνικά του Ιράν, την οποία ο Τραμπ έκανε κομμάτια. Από τους Άραβες συμμάχους του Ισραήλ η Σαουδική Αραβία αναζητεί τρόπους ειρηνικής συνύπαρξης με το Ιράν, ενώ τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα αποσύρονται από συγκρούσεις όπως εκείνες στην Υεμένη και τη Λιβύη.
Η Αίγυπτος, ονομαστικά σε ειρήνη με το Ισραήλ από το 1979 και βαθιά εξαρτημένη από τον Κόλπο μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα του 2013, προσπαθεί να ανακτήσει το διπλωματικό της κύρος με τη διαμεσολάβηση για την εκεχειρία της Γάζας.
Σε όλη τη Μέση Ανατολή βαριά έπιπλα μετακινούνται με τη συνηθισμένη βέβαια προσήλωση στην τακτική, αντί για τη μακροχρόνια στρατηγική. Είναι εντυπωσιακό το ότι ο παλαιστινιακός λαός βγήκε με αντοχή και πολυμορφία στην πρώτη γραμμή αυτής της μετατόπισης. Οι ηγέτες της περιοχής αγωνίζονται να ακολουθήσουν τις εξελίξεις, όμως η αλλαγή φαίνεται επιτέλους να καραδοκεί.
