Η υφιστάμενη στρατιωτικοποίηση στο κέντρο της Ουάσιγκτον είναι ένα προπαγανδιστικό δώρο για τους υπέρμαχους του αυταρχισμού σε όλο τον κόσμο. Αυτό, θα πουν για τις χακί στολές, είναι το τέλος του φιλελευθερισμού: κοινωνική αναταραχή, ένα κράτος υπό πολιορκία. Και το πιο ανησυχητικό σ’ αυτή την επίδειξη ισχύος είναι ότι μάλλον είναι δικαιολογημένη.
Τα αυταρχικά καθεστώτα σε όλο τον κόσμο δεν χρειάζονται βέβαια μια τέτοια επαλήθευση. Νέα στοιχεία επιβεβαιώνουν ότι η οικονομία της Κίνας έκανε κάτι παραπάνω από το να αποφύγει την ύφεση πέρσι. Τα εμβόλιά της για την Covid-19 βρίσκουν παραλήπτες από την Ινδονησία έως την Ουγγαρία και τον Περσικό Κόλπο, ανακαλώντας έτσι τον σινοσοβιετικό διχασμό της δεκαετίας του 1970. Το Πεκίνο πέτυχε επενδυτική συμφωνία με την Ε.Ε. Οι ήχοι που ακούτε είναι οι πρώτες νότες της υπερατλαντικής αντιπαράθεσης για την αναδυόμενη υπερδύναμη.
Αυτός είναι ο κόσμος που θα αντιμετωπίσει ο Τζο Μπάιντεν αναλαμβάνοντας τα καθήκοντά του. Είναι η πρώτη φορά από το 1945 που ένας Αμερικανός Πρόεδρος πρέπει να σηκώσει ανάλογο βάρος.
Αν κυβερνήσει καλά, επιδιορθώνοντας την οικονομία, προχωρώντας τον εμβολιασμό και καθησυχάζοντας το εσωτερικό μέτωπο, μπορεί να σταματήσει την εξασθένιση της αμερικανικής αξιοπιστίας από τις αρχές της χιλιετίας.
Αυτό που ξεκίνησε με τους «παντοτινούς πολέμους» των ΗΠΑ και χειροτέρευσε με τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 έφτασε στην κορύφωσή του με τη σημερινή πανδημία. Η Δύση έχει ανάγκη από μια επιτυχία τόσο για το δικό της ηθικό όσο και για τη φήμη της στον υπόλοιπο κόσμο.
Αν, από την άλλη, ο κ. Μπάιντεν αποτύχει, η αίσθηση της κινεζικής ορμής θα αρχίσει να μοιάζει λιγότερο με σχήμα λόγου και περισσότερο με πεπρωμένο. Χώρες με συστήματα που ταλαντεύονται ανάμεσα στην πολυκομματική δημοκρατία και στον ολοκληρωτισμό ενδέχεται να θεωρήσουν το Πεκίνο τον ισχυρό του αιώνα. Στις ίδιες τις ΗΠΑ το έδαφος θα έχει καλλιεργηθεί για την επιστροφή του λαϊκισμού στις εκλογές του 2024, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την εσωτερική ειρήνη και τη συνεργασία των χωρών της Δύσης.
Πιθανότατα θα προκαλεί πλήξη στους αναγνώστες όταν κάθε αμερικανική Προεδρία χαρακτηρίζεται ως σημείο καμπής. Ανατρέχοντας όμως στο παρελθόν, συμπεραίνουμε ότι τελικά ίσως να μην είχε και τόση σημασία αν ο Τζορτζ Μπους ο πρεσβύτερος ή ο Μπιλ Κλίντον θα ήταν ο νικητής των εκλογών του 1992. Με την εξαίρεση του χειρισμού των μεταψυχροπολεμικών ευαισθησιών της Ρωσίας, εκείνη η δεκαετία δεν απαιτούσε θαυματουργές ικανότητες ηγεσίας. Οι ΗΠΑ είχαν πλεόνασμα ηθικού κεφαλαίου και τέτοια υπεροχή ώστε να μην είναι εύκολο να αναγνωρίσει κανείς τη δεύτερη ισχυρότερη χώρα.
Σήμερα, ωστόσο, θα ήταν το ευκολότερο λάθος να υποτιμήσει κανείς την κατάσταση. Το αν μελλοντικά θα θυμόμαστε τις αρχές του 21ου αιώνα ως την αρχή της παρακμής της Δύσης ή απλώς μια κακή παρένθεση εναπόκειται κυρίως στις επιδόσεις του κ. Μπάιντεν.
Ένας άνθρωπος που διακρίνεται για την απουσία βασικών χαρακτηριστικών και για την υπόσχεση να εξασφαλίσει μια ανάσα ανάμεσα στην ένταση του Τραμπ και έναν τολμηρότερο δημοκρατικό θα πρέπει να κάνει πολλά περισσότερα. Τα φιλόδοξα σχέδιά του για δημοσιονομική χαλάρωση και έλεγχο της πανδημίας υποδηλώνουν ότι το κατανοεί. Είναι όμως μόνο σχέδια. Τόσο αυτός όσο και η φιλελεύθερη δημοκρατία θα κριθούν με βάση έναν παράγοντα που αγνοήθηκε τις προηγούμενες δύο δεκαετίες: την ικανότητα.
Ο κ. Μπάιντεν αναλαμβάνει την αμερικανική Προεδρία στην πιο αμήχανη φάση τού κύκλου ζωής της υπερδύναμης. Η ισχύς της έχει υποχωρήσει, όχι όμως σε τέτοιο σημείο ώστε να προκύπτει ένας άλλος ηγέτης του ελεύθερου κόσμου. Οι ΗΠΑ παραμένουν η άγκυρα του διεθνούς συστήματος.
Η δημόσια ζωή τους συγκεντρώνει την προσοχή του υπόλοιπου κόσμου (παράδειγμα, οι διαδηλώσεις στο Παρίσι για τον φόνο του Τζορτζ Φλόιντ στη Μινεάπολη). Οι αποτυχίες τους γίνονται αποτυχίες του φιλελευθερισμού γενικότερα. Κατά το παρελθόν η ανταμοιβή της Αμερικής γι’ αυτό το βάρος ήταν ένα αντίστοιχο ποσοστό ισχύος. Σήμερα και τα δύο έχουν ατονίσει.
Υπό αυτή την έννοια, ίσως ούτε η σύγκριση με το 1945 να μην είναι ακριβής για την πρόκληση που έχει να αντιμετωπίσει ο κ. Μπάιντεν. Όσο πιεσμένος κι αν αισθανόταν τότε ο Χάρι Τρούμαν, οι ΗΠΑ ήταν η ανερχόμενη δύναμη και η εσωτερική συνοχή τους ήταν δεδομένη. Τώρα η πλειοψηφία των Ρεπουμπλικάνων στη Βουλή των Αντιπροσώπων αρνήθηκε να επικυρώσει με την ψήφο της την εκλογή του κ. Μπάιντεν ακόμη και μετά την πολιορκία του Καπιτωλίου.
Ο γενικός κανόνας είναι ότι μια δημοκρατία είναι υγιής όταν η πολιτική της ζωή δεν είναι ιδιαίτερα έντονη. Ιδανικά, το διακύβευμα μιας Προεδρίας θα έπρεπε να είναι ένα λίγο καλύτερο ή λίγο χειρότερο σύστημα Υγείας. Το διακύβευμα της Προεδρίας του κ. Μπάιντεν είναι η διάσωση της φήμης του φιλελευθερισμού ή η αποκάλυψη του πόσο άρρωστος είναι. Και υπάρχει μια αίσθηση τελευταίας ευκαιρίας γι’ αυτή την Προεδρία.
