ΜΙΧΑΛΗΣ ΜΟΔΙΝΟΣ, Παραγουάη, εκδόσεις Καστανιώτη, σελ. 444
Το λογοτεχνικό περιεχόμενο των μυθιστορημάτων του Μιχάλη Μοδινού, πλούσιο από κάθε άποψη, συναρπαστικό και πολυσυλλεκτικό, αποζημιώνει τον αναγνώστη ταξιδεύοντάς τον σε άλλα μήκη και πλάτη της γης. Αξιοποιώντας την παράλληλη με τη συγγραφική ιδιότητα, του γεωγράφου και περιβαλλοντολόγου, σαν τους παλιούς επίμονους περιηγητές και φυσιοδίφες καταπιάνεται αυτήν τη φορά με μια αναλυτική και μεθοδική ξενάγηση σε ποικίλα γνωσιολογικά πεδία, αρχεία και τόπους, στην Παραγουάη του 18ου αιώνα και του σήμερα. Χαρτογραφεί τα παρθένα αρχέγονα τοπία και τις σύγχρονες τροπές και μεταμορφώσεις μιας χώρας χωρίς έξοδο στη θάλασσα, που παίρνει όμως το όνομά της από το νερό. Περιγράφει την πλούσια χλωρίδα, την άγνωστη πανίδα, τους αυτόχθονες πληθυσμούς και ανασυνθέτει το μύθο της κατάκτησης της Λατινικής Αμερικής και των στρατιωτικών επιχειρήσεων για την καθυπόταξή της από Ισπανούς και Πορτογάλους.
Δύο άντρες, ο Χόρχε Σούρλα Μπάστος, Σαρακατσάνος νομάς που ξεκινά το ταξίδι του την εποχή των μεγάλων εποικισμών από τις βοσκές της Πίνδου και ο μακρινός συγγενής του, ο Καρδιτσιώτης γεωπόνος Γαβριήλ Σούρλας, που εκπατρίζεται την δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα εν μέσω οικονομικής κρίσης, συναντώνται και διασταυρώνονται στις σελίδες του μυθιστορήματος, αφού κι οι δυο με χρονική απόσταση τριών αιώνων, επέλεξαν σαν τόπο μετεγκατάστασης την μακρινή και άσημη Παραγουάη. Μια χώρα στην καρδιά της Νότιας Αμερικής, με αυτονομία πόρων και αχανείς, εύφορες, καστανοκόκκινες πεδιάδες που καλλιεργούνται και αρδεύονται από το δίκτυο των εκτεταμένων πλωτών ποταμών: του Ρίο Παρανά, Ρίο Πιλκομάγιο και του Ρίο Παραγουάη.
Το ελκυστικό μοτίβο των μεγάλων εξερευνήσεων, ο εξωτισμός της χώρας που βρίσκεται στο κέντρο της Λατινικής Αμερικής, ο εποικισμός των άγνωστων και αχαρτογράφητων γαιών, ο προσηλυτισμός των αυτοχθόνων Ινδιάνων Γκουαρανί από χαλκέντερους και αποφασισμένους ιερωμένους, η απληστία των εποίκων που αναζητούν καλλιεργήσιμες γαίες, εργάτες γης και δούλους υφαρπάζοντας την ελευθερία και τα εδάφη των γηγενών, η φιλοδοξία των χρυσοθήρων και η βιαιότητα των ανθρωποκυνηγών, ο τυχοδιωκτισμός των σκληροτράχηλων στρατιωτών και των μισθοφόρων, η αρπακτικότητα των απεσταλμένων γραφειοκρατών και των αξιωματούχων-τοποτηρητών των συμφερόντων του Στέμματος, εναλλάσσονται στις σελίδες του βιβλίου δίνοντας στην αφήγηση ιστορικό βάθος, γεωπολιτικό και ανθρωπολογικό εύρος πληροφοριών και καταιγιστική πλοκή.
Ο Χόρχε, ο Γιωργής Σούρλας, γεννημένος γύρω στα 1710, με έφεση στα γράμματα και στις γλώσσες, αφού ακολούθησε για λίγο την μοίρα των νομάδων κτηνοτρόφων περιπλανώμενος όπου υπήρχε κατάλληλο χορτάρι για τα κοπάδια, εγκαταστάθηκε στο Ιάσιο για να σπουδάσει στο σχολαρχείο. Από εκεί, για να αποφύγει τον διασυρμό από μια επιπολαιότητα, διέφυγε στη Γένοβα και κατόπιν μπάρκαρε για την Νότια Αμερική αναζητώντας στον Νέο Κόσμο ένα καινούργιο ξεκίνημα. Στην Παραγουάη είχε μια πολύπαθη, πολυτάραχη και περιπετειώδη ζωή. Εντάχθηκε σαν μισθοφόρος στα στρατιωτικά αγήματα που αναλάμβαναν εκφοβιστικές ή κατασταλτικές επιχειρήσεις προάσπισης των συμφερόντων των κτηματιών και της εξουσίας. Διέπρεψε σαν δεινός διαπραγματευτής κάνοντας συμφωνίες με τους Γκουαρανί, αφού ήξερε την γλώσσα τους, είχε άγονους έρωτες, απέκτησε παιδιά και ταύτισε την μοίρα του με τις Ρεντουσσιόνες, τις Ιεραποστολές των Ιησουιτών. Πέθανε υπερασπιζόμενος αυτούς τους οικιστικούς θύλακες που έδιναν καταφύγιο και προστάτευαν τους αυτόχθονες από την αρπακτικότητα των εποίκων. Τις αυτόνομες πρότυπες κοινότητες, όπως αυτή του Σαν Ιγνάσιο Γκουαζού, οι οποίες στην διάρκεια της μακράς ακμής τους και εξαιτίας της πολιτικής διορατικότητας των ιερωμένων, λειτουργούσαν σαν χώροι ελευθερίας και κοινοκτημοσύνης, σχολεία, παραγωγικές μονάδες και κέντρα εκπολιτισμού και οι οποίες ευνοούσαν μέσω των μεικτών γάμων την δημιουργία μιας νέας φυλής.
Στον αντίποδα του προγόνου, ο σύγχρονός μας Γαβριήλ, αν και ακολουθεί τα βήματά του, ευνοείται σκανδαλωδώς από την μοίρα και τον συγγραφέα. Έχοντας μια αδιόρατη έλξη για τους ιαγουάρους και μια συναισθηματική σχέση με τις συνθέσεις του Παραγουανού κιθαρίστα Αγκουστίν Μπάρριος Μανγκορέ ανακαλύπτει μια σχεδόν μεταφυσική έλξη για την Παραγουάη. Μετά από ένα διερευνητικό ταξίδι στη χώρα, όπου θα αποκτήσει σημαντικούς δεσμούς και έναν έρωτα σε αναμονή, μια δεκαετία μετά αποφασίζει στα σαράντα του να εγκαταλείψει τη χώρα, τον βαλτωμένο γάμο του και να φύγει. Να χωρίσει μια όμορφη σύζυγο, να απορρίψει μια γοητευτική ερωμένη-νεανικό απωθημένο, να ρευστοποιήσει μια παχυλή αποζημίωση και να μεταβεί για μόνιμη εγκατάσταση στην Παραγουάη. Να αποδράσει από το οικείο και το γνώριμο, πλην όμως έχοντας εξασφαλίσει τον απόλυτο έρωτα μιας νέας, μορφωμένης και αφοσιωμένης κρεολής, καλής οικογενείας, που θα γίνει η επόμενη σύζυγος, έναν αξιολάτρευτο γιο, ένα εξαιρετικό αγρόκτημα και μια βίλα που θα αγοράσει σε συμφέρουσα τιμή για να εφαρμόσει απερίσπαστος τις επιστημονικές του γνώσεις και τα επιχειρηματικά του σχέδια, δάνειο χαμηλότοκο, στήριξη από ανθρώπους κύρους, συμβουλές και άλλα θαυμαστά και εξόχως ευοίωνα.
Η αφηγηματική πλοκή λοιπόν ακολουθεί τους δυο αυτούς ήρωες σε μια χωροχρονική περιπλάνηση με συνεχείς αναδρομές και αντιστίξεις ανάμεσα στην Ελλάδα και στην Παραγουάη, το παρελθόν και το παρόν. Αλλά αν ο συγγραφέας επιφύλαξε στον Γιωργή Σούρλα, τον Χόρχε τον Γριέγο, έναν δύσκολο και συναρπαστικό βίο εκεί στους τροπικούς, στον Γαβριήλ χάρισε την απόλυτη ανδρική φαντασίωση. Την ιδανική φυγή προς έναν παραδείσιο προορισμό με όλα τα εχέγγυα διασφαλισμένα. Με εισιτήριο πρώτης θέσης και όλα τα έξοδα πληρωμένα.
* Η Μαρία Μοίρα είναι αρχιτέκτονας και διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής
