Πριν από χρόνια, η πρώην καθηγήτρια του Χάρβαρντ Σοσάνα Ζούμποφ προειδοποίησε για τους κινδύνους του «καπιταλισμού επιτήρησης». Με τη νέα κυβέρνηση Τραμπ, βλέπει ότι η δημοκρατία, σε όλο τον κόσμο, βρίσκεται σε κίνδυνο.
Κοινή είναι η πεποίθηση ότι ο Ντόναλντ Τραμπ πήρε πίσω τον Λευκό Οίκο με τη βοήθεια των τεχνολογικών κολοσσών από τη Σίλικον Βάλεϊ. Ποιοι είναι αυτοί οι δισεκατομμυριούχοι; Τι θέλουν να πετύχουν;
Η αμερικανίδα οικονομολόγος Σοσάνα Ζούμποφ είναι επικρίτρια του «καπιταλισμού επιτήρησης», στον οποίο τα δεδομένα χρηστών χρησιμοποιούνται για να προβλέψουν και να επηρεάσουν τη μελλοντική συμπεριφορά των ανθρώπων.
Ο Ντόναλντ Τραμπ και η τεχνολογική ελίτ των δισεκατομμυριούχων από τη Σίλικον Βάλεϊ μεταμορφώνουν ριζικά την Αμερική. Η εξουσία και ο λαϊκισμός κλονίζουν τα θεμέλια της δημοκρατίας.
Ο Έλον Μασκ επιτίθεται στην ελεύθερη, δημοκρατική κοινωνική τάξη. Στην πλατφόρμα σύντομων μηνυμάτων του X, υποκινεί κόσμο, αλληλεπιδρά με ακροδεξιούς εξτρεμιστές και προσβάλλει τους αντιπάλους.
Οι εταιρείες τεχνολογίας όπως η Google γέμισαν τον ψηφιακό χώρο και όχι την πολιτική για να ενισχύσουν τη δημοκρατία ή τους θεσμούς, είπε η πρώην καθηγήτρια του Χάρβαρντ στη συνέντευξή της.
Ακολουθεί η συνέντευξη στην ιστοσελίδα Zdf Heute της γερμανικής κρατικής τηλεόρασης
ZDFheute: Υπήρχε κάτι σαν προπατορικό αμάρτημα που έκανε την κοινωνία μας να εξαρτάται από τις μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας;
Σοσάνα Ζούμποφ: Δυστυχώς, οι Δημοκρατικοί πολιτικοί μας το έφεραν αυτό. Το 1997, ο πρόεδρος Μπιλ Κλίντον και ο αντιπρόεδρός του, Αλ Γκορ, εξέδωσαν κατευθυντήριες γραμμές για την ψηφιακή οικονομία. Στην ψηφιακή εποχή, οι φιλελεύθερες κυβερνήσεις θα μπορούσαν να είχαν χρησιμοποιήσει το Διαδίκτυο για να ενισχύσουν τη δημοκρατία, τις αξίες, τις αρχές και τους θεσμούς της. Αντίθετα, το χρησιμοποίησαν ως κινητήρια δύναμη για το εμπόριο και την οικονομική ανάπτυξη.
Η Google και η Σία γέμισαν τον ψηφιακό χώρο επειδή η Κλίντον και ο Γκορ βασίστηκαν στο ριζοσπαστικό άνοιγμα της αγοράς και στη νεοφιλελεύθερη ιδεολογία του Μίλτον Φρίντμαν. Προφανώς είχαν ελάχιστη πίστη στη δημοκρατία και επέτρεψαν στον ιδιωτικό τομέα να πάρει το προβάδισμα. Διαπίστωσαν ότι «η κυβέρνηση κινείται πολύ αργά και πρέπει να ανοίξει το δρόμο για τις εταιρείες».
Και έτσι οι εταιρείες κατέλαβαν το Διαδίκτυο. Και μάλιστα τους δόθηκε κυριαρχία σε τομείς όπως η προστασία δεδομένων και η ασφάλεια στον κυβερνοχώρο. Τι τραγωδία!
Όταν έγινε σαφές ότι η αυτορρύθμιση δεν λειτουργούσε, οι τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου άλλαξαν τα πάντα.
Τώρα θα πρέπει να υπάρχει «πλήρης πληροφόρηση» - μαζική επιτήρηση. Και εκεί μπήκαν στο παιχνίδι οι εταιρείες του διαδικτύου. Αυτό οδήγησε σε αυτό που ονόμασα «καπιταλισμό επιτήρησης».
ZDFheute: Τι θα μπορούσαν να κάνουν οι εταιρείες τεχνολογίας με τα δεδομένα (των χρηστών) μας;
Σοσάνα Ζούμποφ : Όλοι αφήνουμε ίχνη στο Διαδίκτυο. Η Google ήταν η πρώτη που συνειδητοποίησε πώς να τα συλλέγει και να τα χρησιμοποιεί. Προβλέψεις για τη συμπεριφορά μας μπορούν να γίνουν από τα σήματα. Η «αναλογία κλικ προς αριθμό εμφανίσεων» έχει φέρει επανάσταση στον κλάδο της διαφήμισης και κατέστησε δυνατή τη στοχευμένη διαφήμιση. Έτσι η Google έγινε πλούσια και ισχυρή.
Ήξεραν ότι ήταν κλοπή και ότι οι χρήστες θα επαναστατούσαν αν γινόταν γνωστό. Έτσι το έκαναν κρυφά, λέγοντας ψέματα στο κοινό κατά τη συλλογή δεδομένων - σχετικά με τις προσωπικές μας προτιμήσεις, τον σεξουαλικό προσανατολισμό, τις πολιτικές πεποιθήσεις και ούτω καθεξής. Το απόρρητο για αυτούς ήταν γέλια (περίγελος). Ο καπιταλισμός επιτήρησης έγινε δυνατός επειδή οι δυτικές υπηρεσίες πληροφοριών μπόρεσαν να εκμεταλλευτούν τη συλλογή δεδομένων τους.
Ο Τραμπ και οι δισεκατομμυριούχοι του: Τι συνδέει τις μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας (Big Tech) και τον Πρόεδρο
ZDFheute: Και πώς παίζει το όλο θέμα στα χέρια του Ντόναλντ Τραμπ και των φίλων του, η «Big Tech», ειδικά τα χέρια του Έλον Μασκ;
Σοσάνα Ζούμποφ: Δεν είναι μόνο ο Μασκ, αλλά και οι Apple, Google, Meta, Alphabet, Amazon, στις οποίες ο Ντόναλντ Τραμπ έχει υποσχεθεί την απορρύθμιση. Σε αντάλλαγμα, οι «καπιταλιστές επιτήρησης» παρέχουν παραπληροφόρηση όταν είναι απαραίτητο, την οποία μπορούν να διαδώσουν - σύμφωνα με τις σχεδόν απεριόριστες δυνατότητες συλλογής δεδομένων - και να κατευθύνουν προβλέψεις και συμπεριφορές.
Μπορείτε να ελέγξετε πώς συμπεριφέρονται οι άνθρωποι. Τι σκέφτονται, ποιους συναντούν, τι διαβάζουν, πού πάνε και τι κάνουν.
Κατέχουν και ελέγχουν την παραγωγή και τη διανομή όλης της ανθρώπινης γνώσης και πληροφοριών στην εποχή μας. Αυτά τα εργαλεία και τα δεδομένα για όλους τους ανθρώπους βρίσκονται στα χέρια μιας μικρής ομάδας ανθρώπων που δεν έχουν παρά, περιφρόνηση για εμάς και δεν ενδιαφέρονται με τίποτα για τη δημοκρατία.
Μια τέτοια δύναμη δεν μπορούσαν να ονειρευτούν οι αυτοκράτορες, οι πασάδες και οι ληστές βαρόνοι της παγκόσμιας ιστορίας. Σήμερα δεν υπάρχει τίποτα να φοβηθείς - εκτός από νομικούς ελέγχους.
Κοινωνιολόγος προειδοποιεί: Πώς η Musk & Co εξαγοράζει τη δημοκρατία των ΗΠΑ
ZDFheute: Τι συνέπειες έχει αυτό για την κοινωνία μας;
Σοσάνα Ζούμποφ : Οι εταιρείες ήρθαν στον Τραμπ επειδή θέλει να τις προστατεύσει από το νόμο. Και σε αντάλλαγμα του παρέχουν τα εργαλεία χειραγώγησής τους. Εάν τον βολεύει, μπορεί να τα χρησιμοποιήσει για να υποκινήσει το κοινό ενάντια σε μη δημοφιλή ιδρύματα, την περιβαλλοντική υπηρεσία EPA ή την υπηρεσία αναπτυξιακής βοήθειας USAID.
Μπορεί να σπείρει δυσπιστία, να αποδυναμώσει τους δημοκρατικούς θεσμούς, μπορεί να αποξενώσει τους ανθρώπους μεταξύ τους και να τους «απο-κοινωνικοποιήσει». Η κοινωνία δεν λειτουργεί πια μαζί, αλλά όλοι βυθίζονται σε ένα τέλμα (βαλτο) ψεμάτων. Και κανείς δεν μπορεί πια να πει τι είναι αλήθεια και τι όχι. Αυτό διαλύει την κοινωνία μας.
ZDFheute: Μπορεί ακόμα να σταματήσει η ανάπτυξη;
Σοσάνα Ζούμποφ: Όταν το πεδίο παραδόθηκε στους «καπιταλιστές της επιτήρησης», άρχισε η μεγάλη αποσύνθεση, που πλέον έχει επηρεάσει τα πάντα. Καμία δημοκρατία δεν θα μπορεί να το επιβιώσει.
Σκοντάφτουμε σε μια δυστοπία και αναρωτιόμαστε: Θα επιβιώσει η αυτοδιάθεση αυτόν τον αιώνα ή θα υποταχθούμε στον ζυγό των μηχανών και των κυβερνώντων τους;
Οι καπιταλιστές επιτήρησης δεν φοβούνται τίποτα περισσότερο από τη δημοκρατία, την οποία θέλουν να αντικαταστήσουν με αλγοριθμικό κανόνα. Θα έπρεπε να τους είχαμε πει: Όχι, δεν έχετε κανένα δικαίωμα να μετατρέψετε τις ζωές μας σε δεδομένα σας και να τις χρησιμοποιήσετε ως πόρο για να γίνετε πλούσιοι και ισχυροί. Μας έχετε κλέψει και αυτό πρέπει να τιμωρηθείτε.
Η Γερμανία και η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει τώρα να ενισχύσουν τη δημοκρατία. Το επιχειρηματικό μοντέλο των τεχνολογικών κολοσσών πρέπει να σπάσει γιατί τα κέρδη τους προέρχονται από κατασκοπεία, ιδιοποίηση και κλοπή. Το Διαδίκτυο θα μπορούσε να έχει ίσους όρους ανταγωνισμού για όλους και όχι ο μόνο ο τομέας μερικών μεγάλων εταιρειών.
Οι ΗΠΑ σήμερα καταβροχθίζονται από αυτούς, αλλά ελπίζω ότι η Γερμανία και η ΕΕ θα πιστεύουν στη δύναμή τους. Εάν υποστηρίζουν βασικά δικαιώματα και αρχές, τότε μπορούν να αλλάξουν τα πράγματα για όλες τις φιλελεύθερες κοινωνίες παγκοσμίως. Γι' αυτό χρειάζονται.
*Η Σοσάνα Ζούμποφ είναι οικονομολόγος, συγγραφέας και ακτιβιστής και έχει εκδώσει, μεταξύ άλλων, το βιβλίο «The Age of Surveillance Capitalism». Είναι Ομότιμη Καθηγήτρια στο Harvard Business School.
** Αναδημοσίευση από την ιστοσελίδα: zdfHeute, Γερμανία: Δεύτερο Πρόγραμμα Ραδιοφωνίας & τηλεόρασης
