Η απόφαση της πρωθυπουργού της Ιταλίας Τζόρτζια Μελόνι να ηγηθεί του ψηφοδελτίου του κόμματός της στις ευρωεκλογές επιβεβαίωσε αυτό που όλοι, πολιτικοί, δημοσιογράφοι και πολίτες, έχουν στο πίσω μέρος του μυαλού τους. Ωραία δηλαδή τα μεγάλα λόγια για την Ευρώπη και τους στόχους της, αλλά στις κάλπες κρίνονται εθνικά κόμματα με εθνικά κριτήρια. Άλλωστε, παρά τις κατά καιρούς συζητήσεις, καμιά πολιτική ομάδα δεν φάνηκε τελικά να επιθυμεί μια ενιαία ευρωπαϊκή λίστα, με κοινούς υποψηφίους και κοινά προγράμματα. Αντιθέτως, σε κάθε χώρα εθνικές λίστες ανταγωνίζονται μεταξύ τους με όρους εθνικούς εκλογών και αρκετά διαφορετικά μεταξύ τους εκλογικά συστήματα, αν και η γενική αρχή της απλής αναλογικής ισχύει σχεδόν παντού.
Η περίπτωση της κυρίας Μελόνι είναι χαρακτηριστική. Οι ευρωεκλογές, που γίνονται ανάμεσα σε δύο εθνικές, παίρνουν συνήθως τη μορφή μιας έγκυρης και ακριβούς δημοσκόπησης για την πορεία των κυβερνήσεων. Η Ιταλίδα πολιτικός θέλει να κεφαλαιοποιήσει το θετικό υπέρ της μομέντουμ. Από την άλλη, κακά αποτελέσματα μπορεί να σημάνουν και το τέλος μιας κυβέρνησης. Για παράδειγμα, η γαλλική Ακροδεξιά, που διεκδικεί τον Ιούνιο την πρωτιά, έχει ισχυριστεί πως αν πραγματικά κερδίσει, τότε θα ζητήσει τη διάλυση της Εθνοσυνέλευσης. Κάτι τέτοιο είναι φυσικά λαϊκισμός, αλλά δείχνει την πολιτική σημασία των εκλογών, που είναι ντυμένη με την τρικολόρ σημαία και όχι με τη δωδεκάστερη της Ε.Ε.
Σε μια πρόσφατη έρευνα το 53% των Γάλλων απάντησε ότι θα λάβει υπόψη «κυρίως τις προτάσεις των κομμάτων για εθνικά ζητήματα» για να καθορίσει την επιλογή της ψήφου του και το 47% για τα ευρωπαϊκά θέματα, ενώ το 52% των ερωτηθέντων «θα ψηφίσει κυρίως για να δείξει την υποστήριξη ή την αντίθεσή του στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας ή στην κυβέρνησή του».
Αρχή του τέλους;
Κι αν η κυρία Μελόνι προσδοκά επιβεβαίωση, αλλά και ενίσχυση της πολιτικής της κυριαρχίας στον χώρο της ιταλικής Δεξιάς, η κυβέρνηση του Βερολίνου τρομάζει στην εφιαλτική προοπτική ενός πολύ κακού αποτελέσματος και για τα τρία κόμματα που τη συνθέτουν κι αυτό θα ενισχύσει περαιτέρω τις συζητήσεις για πρόωρη παραίτηση του Όλαφ Σολτς και των υπουργών του. Κι αν σε Γαλλία, Ιταλία, Γερμανία, και ως έναν βαθμό και στην Ελλάδα, οι ευρωπαϊκές κάλπες αντιμετωπίζονται ως «ενδιάμεσες», στην Ισπανία έρχονται σε μια κρίσιμη στιγμή, λίγο έπειτα από τη μετά πολλών κόπων και βασάνων συγκρότηση της νέας κυβέρνησης Σάντσεθ και την επίθεση λάσπης εναντίον του. Στο Βέλγιο και στη Βουλγαρία, που αδυνατούν να σχηματίσουν μακροημερεύουσες κυβερνήσεις, θα διεξαχθούν ταυτόχρονα με τις βουλευτικές εκλογές κι αυτό οδηγεί αυτομάτως στην υποβάθμισή τους. Στην Αυστρία κάτι τέτοιο αποφεύχθηκε συνειδητά, αλλά το γεγονός ότι οι εθνικές πλησιάζουν -θα γίνουν κάποια στιγμή το φθινόπωρο- αναπόδραστα έβαλε στην ατζέντα θέματα εσωτερικής διακυβέρνησης, με την Ακροδεξιά να παρουσιάζει το πρόγραμμα της επιστροφής της στην εξουσία. Για το φθινόπωρο ετοιμάζονται και η Λιθουανία και η Ρουμανία, ενώ εκεί που έγιναν πρόσφατα εκλογές πιθανώς η καλοκαιρινή διάθεση να κρατήσει κάποιους μακριά. Στην Πολωνία πάντως οι χαμένοι πρόσφατα ακροδεξιοί του κόμματος Νόμου και Δικαιοσύνης δείχνουν διάθεση… πανστρατιάς για να στείλουν το μήνυμα ότι δεν τελείωσαν οριστικά.
Κοινωνικές διαφοροποιήσεις
Αν θέλει πάντως, κάποιος οραματιστής για το μέλλον της Ευρώπης μπορεί να σταθεί σ’ αυτό που κατέγραψαν οι επιστήμονες Σελίν Μπελό και Βιρζινί φαν Ίνγκελχομ και σημείωνε πρόσφατα ρεπορτάζ του Euronews. Ένας «εξευρωπαϊσμός» της ψήφου παρατηρείται σε συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες, όπως είναι οι πολίτες με ανώτερη μόρφωση, οι εργαζόμενοι στον δημόσιο τομέα και οι διαθέτοντες μεγαλύτερο εισόδημα. Έχει άλλωστε καταγραφεί και από έρευνες του Ευρωβαρόμετρου ότι οι ανώτερες κοινωνικά, μορφωτικά και εισοδηματικά τάξεις τείνουν να γοητεύονται περισσότερο από την ιδέα μιας ενωμένης Ευρώπης, χωρίς σύνορα και περιορισμούς. Σ’ αυτούς μοιάζουν να πιάνουν και περισσότερο θέματα λιγότερο «καθημερινά», όπως η προώθηση της κοινής εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής.
Ενα μεγάλο ερώτημα θα είναι σίγουρα η στάση των ψηφοφόρων από την περιφέρεια και κυρίως από τις αγροτικές περιοχές. Στις περισσότερες χώρες που έγιναν αγροτικές κινητοποιήσεις τους τελευταίους μήνες η οργή στράφηκε εν μέρει κατά των εθνικών κυβερνήσεων και σε μεγάλο βαθμό κατά των μέτρων και κατευθύνσεων που αποφασίζονται και υπαγορεύονται από τις μακρινές Βρυξέλλες. Επειδή τα γεγονότα αυτά είναι πολύ φρέσκα, δεν μπορεί παρά να επηρεάσουν και τη συμμετοχή στις εκλογές αλλά και το αποτέλεσμα της κάθε εθνικής κάλπης. Σίγουρα πάντως η προσδοκία πολιτικών εξελίξεων ή και αλλαγών μπορεί να είναι ένα σημαντικό εκλογικό κίνητρο. Από την άλλη, οι πολίτες γνωρίζουν ότι ακόμα κι αν «καταψηφίσουν» μια κυβέρνηση, αυτό δεν σημαίνει αυτομάτως και την παραίτησή της. Αντιθέτως, θα μπορούσε να συμβεί το εξής παράδοξο: Μια κυβέρνηση που «καταποντίστηκε» εκλογικά να συνεχίσει κανονικά το έργο της και να είναι και αυτή που θα στείλει έναν δικό της επίτροπο στην Κομισιόν. Σε μια υποθετική περίπτωση που αυτό θα συνέβαινε, σε πολλές χώρες θα είχαμε μια Κομισιόν που θα συνέχιζε να είναι «χθεσινή». Να βρίσκεται δηλαδή σε αναντιστοιχία με το εκλογικό αποτέλεσμα και τους συσχετισμούς μέσα στο Ευρωκοινοβούλιο.
